Στην ακύρωση του προεδρικού διατάγματος προστασίας του Υμηττού οδηγεί απόφαση-βόμβα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Σύμφωνα με το σκεπτικό, ο καταργηθείς πλέον Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ) θα έπρεπε πριν από τη σύνταξη του ΠΔ 187/2011 να έχει προχωρήσει σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων.  

Με την ακύρωση του ΠΔ ανοίγει ο δρόμος για τη νομιμοποίηση αυθαίρετων οικισμών στον Υμηττό. Πάντως, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο συνταγματολόγος – δικηγόρος κ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος εκπροσωπούσε δήμους και πολίτες κατά του ΠΔ για τον Υμηττό στο ΣτΕ, η απόφαση του Ευρωδικαστηρίου αποτελεί «σημαντική εξέλιξη γιατί χιλιάδες ιδιοκτησίες που είχαν τεθεί σε ομηρία τώρα αποδεσμεύονται και δίνεται η ευκαιρία στη Διοίκηση να προχωρήσει σε επανασχεδιασμό χρήσεων γης με πιο έλλογη και πραγματιστική κρίση».

Την υπόθεση είχε παραπέμψει στο Ευρωδικαστήριο το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Ενάντια στο διάταγμα προστασίας του όρους είχαν προσφύγει επτά δήμοι (Κρωπίας, Ελληνικού – Αργυρούπολης, Παπάγου – Χολαργού, Ηλιούπολης, Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, Παιανίας – Γλυκών Νερών και Γλυφάδας), οι οποίοι ζητούσαν την ακύρωση των αυστηρότερων όρων προστασίας -περιορισμό των χρήσεων γης- που θεσπίστηκαν για την ανάσχεση της δόμησης στον Υμηττό.

Τι είχε αποφασίσει το ΣτΕ

Το ΣτΕ εκδικάζοντας την προσφυγή του δήμου Κρωπίας Αττικής -είχε προσφύγει κατά του υπουργού Περιβάλλοντος και είχε υποβάλει αίτημα ακυρώσεως του ΠΔ 187/2011- αποφάσισε να αποστείλει προδικαστικά ερωτήματα στο Ευρωδικαστήριο. Έως την έκδοση της οριστικής απόφασης είχε αναβληθεί και η εξέταση των υπολοίπων προσφυγών.

Ειδικότερα, το ΣτΕ είχε κληθεί να κρίνει εάν το διάταγμα για τον Υμηττό έπρεπε να υποβληθεί σε διαδικασία «περιβαλλοντικού προελέγχου» και σε διαδικασία «στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτιμήσεως». Κατά την κρατήσασα στο ΣτΕ γνώμη, το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αττικής περιέχει αρκετά ακριβείς κανόνες χρήσεως εδάφους, οπότε πριν από την έκδοση του διατάγματος, με το οποίο διευκρινίζεται και τίθεται σε εφαρμογή το ρυθμιστικό σχέδιο, δεν απαιτείται περιβαλλοντική εκτίμηση κατά την έννοια της οδηγίας 2001/42. Να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη οδηγία προβλέπει ότι σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα υπόκεινται ορισμένα σχέδια και προγράμματα που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Κατά τη μειοψηφήσασα άποψη των μελών του ΣτΕ, το διάταγμα δεν μπορούσε να εκδοθεί χωρίς «εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων» κατά την οδηγία 2001/42.

Γι’ αυτό το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της χώρας απέστειλε ερώτημα στο Ευρωδικαστήριο σχετικά με το αν για την έκδοση πράξεως εμπεριέχουσας σχέδιο σχετικό με τη χωροταξική οργάνωση και τις χρήσεις γης, με το οποίο τροποποιείται προϋφιστάμενο σχέδιο, απαιτείται ή όχι η πραγματοποίηση εκτιμήσεως περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Τι αποφάσισε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το Ευρωδικαστήριο, σύμφωνα με την απόφαση που δημοσίευσε χθες Πέμπτη, διαπιστώνει ότι «το γεγονός και μόνον ότι οι τροποποιήσεις που επιφέρει το επίμαχο διάταγμα σκοπούν στην εξειδίκευση ρυθμιστικού σχεδίου το οποίο περιέχεται σε πράξη συνιστώσα ιεραρχικώς υπερκείμενο κανόνα δικαίου δεν δικαιολογεί την παράλειψη διενέργειας τέτοιας εκτιμήσεως πριν την έκδοση πράξεων αυτού του είδους».

Σύμφωνα με το ΔΕΕ, το επίμαχο διάταγμα επιφέρει ουσιώδεις τροποποιήσεις και το ρυθμιστικό σχέδιο για την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας δεν είχε υποβληθεί σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή οδηγία 2001/42 δεν είχε ακόμη τεθεί σε ισχύ κατά τον χρόνο θεσπίσεως του ρυθμιστικού σχεδίου, σύμφωνα με το σκεπτικό των ευρωπαίων δικαστών «στερείται συναφώς σημασίας, λαμβανομένου υπόψη ότι η οδηγία εφαρμόζεται χωρίς εξαίρεση σε κάθε τροποποιητική πράξη εκδοθείσα κατόπιν της θέσεώς της σε ισχύ».

Όπως αποφαίνεται το Δικαστήριο, «η οδηγία 2001/42/ΕΚ, σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων, ορίζει ότι για την έκδοση πράξεως εμπεριέχουσας σχέδιο σχετικό με τη χωροταξική οργάνωση και τις χρήσεις γης, με το οποίο τροποποιείται προϋφιστάμενο σχέδιο, πρέπει να διεξάγεται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων βάσει της οδηγίας, για τον λόγο ότι η πράξη αυτή εξειδικεύει και υλοποιεί ρυθμιστικό σχέδιο θεσπισθέν με ιεραρχικώς υπερκείμενη πράξη το οποίο δεν είχε υποβληθεί σε τέτοια περιβαλλοντική εκτίμηση».

Το ζήτημα ωστόσο που προκύπτει μετά την ακύρωση του ΠΔ για την προστασία του Υμηττού είναι εάν μπορούν να προχωρήσουν γρήγορα οι διαδικασίες για την σύνταξη νέου ΠΔ με δεδομένο ότι το κόστος μιας Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) υπολογίζεται περίπου στις 100.000 ευρώ.

Επιπλέον, δημιουργούνται ερωτηματικά σχετικά με το αν η ακύρωση του ΠΔ 187/2011 μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο και για διατάγματα άλλων προστατευόμενων περιοχών που έχουν θεσπιστεί χωρίς περιβαλλοντικό προέλεγχο.

Τι προβλέπει το ΠΔ

Για την αναβάθμιση της προστασίας του Υμηττού, ο ΟΡΣΑ είχε εκπονήσει μελέτη και σχέδιο το οποίο είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Στη συνέχεια καταρτίστηκε το τελικό σχέδιο, βάσει του οποίου εκδόθηκε το διάταγμα της 14ης Ιουνίου 2011. Με αυτό καθορίζονται πέντε ζώνες προστασίας:

* Η ζώνη Α ως «περιοχή απόλυτης προστασίας της φύσεως και των μνημείων».

* Η ζώνη Β ως «περιφερειακή ζώνη προστασίας» και αποτελεί περιοχή γεωργικής χρήσεως, εκπαιδεύσεως και υπαίθριας αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού.

* Η ζώνη Γ ως ζώνη προστασίας αρχαιολογικών χώρων.

* Η ζώνη Δ ως η περιοχή των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή και Ιλισίων.

* Η ζώνη Ε ως περιοχή ειδικών χρήσεων γης και στην οποία επιτρέπεται ιδίως η λειτουργία υφιστάμενων κοιμητηρίων.

Το ΠΔ προβλέπει ότι τα νομίμως υφιστάμενα κτίρια και εγκαταστάσεις (κατοικίας, διδακτηρίων, νοσοκομείων, θεραπευτηρίων, ορφανοτροφείων, ασύλων, αναψυχής, αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιερών μονών, κεραιών τηλεφωνίας, ναών και νεκροταφείων) παραμένουν στα εκτός σχεδίου οικόπεδα χωρίς καμία δυνατότητα επεκτάσεως.

Ολοκληρωμένο καθεστώς προστασίας για τον Υμηττό θεσπίσθηκε για πρώτη φορά με διάταγμα του 1978, το οποίο προέβλεπε δύο ζώνες προστασίας (Α και Β) και καθόρισε τις επιτρεπόμενες χρήσεις ανά ζώνη.

Λαμβανομένης υπόψη της αξιόλογης βιοποικιλότητάς του, ιδίως της χλωρίδας και ορνιθοπανίδας του, ο Υμηττός καταχωρίσθηκε, σύμφωνα με την οδηγία 92/43, στον κατάλογο «Τόποι Κοινοτικής Σημασίας» (ΤΚΣ) με την ονομασία «Υμηττός, Αισθητικό Δάσος Καισαριανής – Λίμνη Βουλιαγμένης», και σύμφωνα με την οδηγία 2009/147 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τη διατήρηση των άγριων πτηνών, με την ονομασία «Όρος Υμηττός». Ο Υμηττός χαρακτηρίσθηκε επίσης ως Ειδική Ζώνη Διατηρήσεως (οδηγία 92/43).