Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο εμπεριέχουν σύμβαση παραγώγου / νομικός και χρηματοοικονομικός χαρακτηρισμός της σύμβασης

Με πολύ μεγάλη επιτυχία διεξήχθη στο Λονδίνο στις 9-10/9/2015 το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο για τα Δάνεια σε Ελβετικό Φράγκο το οποίο διοργάνωσε η  Ευρωπαϊκή Νομική Επιτροπή για τα δικαιώματα των Καταναλωτών. Πρόεδρος αυτής της Επιτροπής είναι η δικηγόρος Κατερίνα Αλεξάνδρου-Θεοδότου. Στο Συνέδριο συμμετείχαν δικηγόροι και εκπρόσωποι καταναλωτών από την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Μ. Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, την Κροατία, την Ισπανία καθώς και εκπρόσωποι του Ινστιτούτου Schiller και του περιοδικού Executive Intelligence Review (Ε.Ι.Ρ). Κοινή αποδοχή όλων, ότι τα δάνεια σε συνάλλαγμα εμπεριέχουν  «Παράγωγα Προϊόντα» συνδεδεμένα με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ως εκ τούτου έπρεπε να ισχύσουν οι κανόνες και προϋποθέσεις του νόμου περί επενδυτικών προϊόντων (MiDIF) και όχι αυτοί των στεγαστικών δανείων. Στον  ίδιο χαρακτηρισμό, για πρώτη φορά,  καταλήγει και η πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου της Ισπανίας (2015), η  οποία ρητά αναφέρει στο σκεπτικό της ότι το δάνειο σε συνάλλαγμα εμπεριέχει παράγωγο χρηματοοικονομικό προϊόν, συνδεδεμένο με ξένο νόμισμα.  Η δε  χορήγηση αυτού στους καταναλωτές με τους κανόνες των στεγαστικών δανείων και όχι των επενδυτικών προϊόντων, παραβιάζει  την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2004/39 για τα επενδυτικά προϊόντα, ευρέως γνωστή ως MiFID.

Μετά την απόφαση αυτή του Αρείου Πάγου, όλες οι αποφάσεις που έχουν εκδοθεί  στην Ισπανία είναι υπέρ των δανειοληπτών, όπως ανέφερε στην εισήγησή της η Πατρίτσια Ραμίρεζ, πρόεδρος του Σωματείου Δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο στην Ισπανία.  Επίσης, η Μonica Calu, από την Ρουμανία, ενημέρωσε για την τελεσίδικη απόφαση Δικαστηρίου της Ρουμανίας (Gorj

Τελικό συμπέρασμα του συνεδρίου, η ανάγκη Σύστασης τόσο Εθνικών Επιτροπών όσο και Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διερεύνηση της αληθινής φύσης των προϊόντων που εμπεριέχουν παράγωγα συμβόλαια, όπως αυτά των δανείων σε ελβετικά φράγκα.

Στην  εισήγησή μου στο ως άνω συνέδριο αναφέρθηκα αναλυτικά στη φύση των δανείων αυτών και στις επιπτώσεις αυτών στην άσκηση των δικαιωμάτων των δανειοληπτών. Όπως έχω υποστηρίξει και στην Ελλάδα από τις αρχές  του 2013 ακόμη,  στη σύμβαση δανείου σε chf εμπεριέχεται και μία δεύτερη σύμβαση, αυτή του παραγώγου ( swap) , η οποία μετατρέπει τη σύμβαση δανείου σε επενδυτικό προϊόν και μάλιστα μόνο εις βάρος του δανειολήπτη. Παρά ταύτα οι Τράπεζες απέκρυψαν τη φύση και κυρίως την ύπαρξη του παραγώγου και προώθησαν το  «δάνειο» σε CHF,  με τον παραπλανητικό τίτλο  “Σύμβαση στεγαστικού δανείου” αντί  του αληθούς ” Cross currency swap” (βλ. απόσπασμα volume 29. No 39-September 24,2015 του εβδομαδιαίου ενημερωτικού περιοδικού Executive Intelligence Review που εκδίδει το Schiller Institute). Αποτέλεσμα αυτού όχι μόνο οι καταναλωτές, αλλά και οι δικηγόροι εδώ στην Ελλάδα, να παραπλανηθούμε και να μην μπορέσουμε να προστατέψουμε τους πελάτες μας. Πρέπει να επισημάνω ότι τα έτη 2006 και 2007, όπου για πρώτη φορά βγήκαν στην αγορά αυτά τα στεγαστικά δάνεια στο ευρύ κοινό, με τον παραπλανητικό τίτλο «δάνειο», οι δικηγόροι δεν αντιληφθήκαμε ότι επρόκειτο για κάτι διαφορετικό, ώστε να το διερευνήσουμε και να ζητήσουμε χρηματοοικονομική συμβουλή για λογαριασμό των πελατών μας είτε ημών των ιδίων.

Στην αντίληψη όλων, την εποχή εκείνη , η έννοια του δανείου, ήταν αποκλειστικά και μόνο αυτή που δίδει  ο Αστικός Κώδικας, άρθρο 806. Δηλαδή, η Τράπεζα δανείζει ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο, και ο δανειολήπτης επιστρέφει το κεφάλαιο που παίρνει ως δάνειο, συν τους τόκους. Ο τόκος δηλαδή είναι το μόνο νόμιμο αντάλλαγμα που δικαιούται να λάβει ως κέρδος η τράπεζα για το δανεισμό του κεφαλαίου.  Για το λόγο αυτό άλλωστε ο δανειολήπτης ενδιαφέρεται για το επιτόκιο γιατί αυτό καθορίζει το κόστος του δανείου.  

Τα δάνεια όμως σε ελβετικό φράγκο, τα οποία δόθηκαν σε έλληνες πολίτες, οι οποίοι  θα αγόραζαν σπίτι στην Ελλάδα και θα αποπλήρωναν το δάνειο με τα εισοδήματά τους που προέρχονται από την εργασία τους στην Ελλάδα,  είναι εντελώς διαφορετικά από τα δάνεια όπως τα γνωρίζαμε. Ο δανειολήπτης δεν επιστρέφει το κεφάλαιο που πραγματικά πήρε, άλλα ένα διαφορετικό κεφάλαιο, το οποίο μεταβάλλεται και γίνεται ορισμένο μόνο με τη λήξη του δανείου (όπως στα παράγωγα), καθόσον αυτό επηρεάζεται από τις συναλλαγματικές διαφορές. Ο δανειολήπτης ουσιαστικά έχει υπογράψει μια σύμβαση παραγώγου όσον αφορά την επιστροφή του δανεισθέντος κεφαλαίου.

Στην πραγματικότητα όμως, η μοναδική ανάγκη των ελλήνων καταναλωτών ήταν να πάρουν δάνειο σε ευρώ και μόνο, καθώς ο επιδιωκόμενος σκοπός ήταν η κάλυψη στεγαστικής ανάγκης στην Ελλάδα.  Είναι γνωστό σε όλους ότι τα στεγαστικά  δάνεια έχουν αποκλειστικό σκοπό το «Στεγάζειν» και όχι το «Επενδύειν» ή το «Επιχειρείν». Το  δικαίωμα  αυτό είναι ιερό,  προστατεύεται από το Σύνταγμα και  η πολιτεία για το λόγο αυτό  δεν αφήνει ανεξέλεγκτο το επιτόκιο στα δάνεια αυτά. Αντίθετα στα καταναλωτικά δάνεια, το επιτόκιο είναι ελεύθερο.

Για ποιο λόγο  λοιπόν οι Τράπεζες  δημιούργησαν και προώθησαν τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, αφού κανείς Έλληνας δεν  είχε ανάγκη από κεφάλαιο σε ελβετικό φράγκο στην Ελλάδα;  Γιατί είχαν χαμηλότερο επιτόκιο! Γιατί η ανταλλαγή νομίσματος ήταν ένας τρόπος να μειωθεί το επιτόκιο! Αυτό δημιουργούσε χαμηλότερο κόστος στο δάνειο, άρα χαμηλότερη δόση, άρα πιο προσιτό  δανεισμό! Αυτός ο τρόπος όμως, έχει άλλο όνομα, άλλη φύση , άλλα χαρακτηριστικά , άλλους κανόνες και φυσικά άλλους κινδύνους από τα  Στεγαστικά Δάνεια όπως τα ξέρουμε.

Με απλά λόγια, κάθε νόμισμα έχει και το δικό του επιτόκιο, με βάσει το οποίο καθορίζεται και το κόστος δανεισμού. Το ευρώ π.χ. έχει το επιτόκιο Euribor και το ελβετικό φράγκο το LIBOR. Tα τελευταία χρόνια τα τραπεζικά ιδρύματα δημιούργησαν τεχνικές μείωσης του κόστους του δανείου, που αφορούν ουσιαστικά την μείωση του επιτοκίου, γιατί όπως προείπα το επιτόκιο καθορίζει το κόστος του δανείου. Πώς λοιπόν μπορούμε να μειώσουμε το κόστος του δανείου; Μειώνοντας το επιτόκιο (interest reduction-συμφωνία περιορισμού δανειακού κόστους). Πώς μειώνουμε το επιτόκιο; Επιλέγοντας ένα νόμισμα που έχει χαμηλότερο επιτόκιο από το νόμισμα που έχουμε ανάγκη για δανεισμό.  H τεχνική της μείωσης του επιτοκίου γίνεται λοιπόν με την ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ (SWAP) ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΘΕΝΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΕΥΡΩ, ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΤΙΘΕΜΕΝΟ  ΝΕΟ ΔΑΝΕΙΣΘΕΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΕ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ. Με  τον τρόπο αυτό ΑΝΤΑΛΛΑΣΣΟΝΤΑΙ και τα ΕΠΙΤΟΚΙΑ, δηλαδή το Euribor ανταλλάσσεται με το Libor. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται χαμηλότερο επιτόκιο  (εκείνη την εποχή 2006-7 που δόθηκαν τα περισσότερα δάνεια, το Libor ήταν περίπου 2 μονάδες χαμηλότερο από το Euribor). Αλλά αυτό είναι η μία πλευρά της ιστορίας, από την άλλη υπάρχει μεγάλος συναλλαγματικός κίνδυνος από τις διακυμάνσεις της ισοτιμίας , με αποτέλεσμα να έχουμε μεγάλες διαφορές στο κεφάλαιο που πρέπει να επιστραφεί, ιδίως όταν δεν υπάρχει προστασία κεφαλαίου από πρόγραμμα hedging.

Είναι το γεγονός ότι μέχρι το 2006, οι Τράπεζες πρότειναν την τεχνική αυτή μείωσης του κόστους του δανείου με την ανταλλαγή νομίσματος και επιτοκίου, α) μόνο σε επιχειρήσεις, β) μόνο για δάνεια πάνω από 500.000,00 ευρώ, γ) μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα αποπληρωμής δανείου  δ) τιτλοφορώντας αυτό με το πραγματικό του όνομα και ε) ενημερώνοντας τις επιχειρήσεις σύμφωνα με τους κανόνες των επενδυτικών προιόντων.

Το προϊόν αυτό το σχεδίασαν και το προώθησαν, εξειδικευμένα στελέχη της Διεύθυνσης Διεθνών Κεφαλαιαγορών των Τραπεζών,  το ενσωμάτωσαν στον τομέα «Τραπεζική Επιχειρήσεων» και το χαρακτήρισαν «ΣΥΝΘΕΤΟ ΠΡΟΙΟΝ ΠΟΥ ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ».  Για του λόγου του αληθές, παραθέτω επακριβώς τη σημείωση που εμπεριέχεται στο τέλος  του ενημερωτικού φυλλαδίου με τίτλο «EUROBANK ΜΕΛΛΟΝ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ», Τραπεζική επιχειρήσεων, όπου στη σελίδα 13 εμπεριέχεται και η τεχνική μείωσης του κόστους με ανταλλαγή  νομίσματος και επιτοκίου, η οποία έχει ως εξής:

« Σημαντική σημείωση: Tα χρηματοοικονομικά προϊόντα που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο είναι συνθετικά προϊόντα που εμπεριέχουν παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Τα συνθετικά προϊόντα είναι προϊόντα ειδικού τύπου και απευθύνονται σε επιχειρήσεις που διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις, εμπειρία και επαγγελματική, νομική,  φορολογική, ή άλλου είδους κατάλληλη υποστήριξη για να προβούν στην αξιολόγηση των συγκεκριμένων προϊόντων και των κινδύνων που συνεπάγονται αυτά. Τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που περιγράφονται στο παρόν έντυπο είναι υψηλού κινδύνου. Η Τράπεζα, οι θυγατρικές της, ή / και οι συνδεδεμένες με αυτήν επιχειρήσεις, οι εκπρόσωποί τους, οι διευθυντές τους, οι αντιπρόσωποί τους, και το προσωπικό τους, η /και άλλα  πρόσωπα που σχετίζονται με αυτές, δεν παρέχουν οποιαδήποτε συμβουλή σε σχέση με τα προϊόντα αυτά και συνεπώς δεν αποδέχονται καμία υποχρέωση και δεν αναλαμβάνουν οποιαδήποτε ευθύνη συνέπεια της όποιας απόφασης στα ανωτέρω προϊόντα. Η αποστολή ή η παράδοση του παρόντος εγγράφου γίνεται για καθαρά πληροφοριακούς λόγους και δεν συνιστά πρόταση για κατάρτιση σύμβασης ή πρόσκληση για υποβολή τέτοιας πρότασης. Τα αναφερόμενα στα παρόντα έγγραφα αριθμητικά παραδείγματα είναι καθαρά ενδεικτικά και δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση ότι οι αναφερόμενες ενδεικτικές τιμολογήσεις ( ή οποιεσδήποτε άλλες υποθέσεις) ισχύουν και /ή θα πραγματοποιηθούν».

Τις αντίστοιχες δε συμβάσεις  που συνέτασσε η Τράπεζα, τις τιτλοφορούσε με την αληθή τους φύση , δηλαδή «ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩ-ΕΛΒΕΤΙΚΑ ΦΡΑΓΚΑ (CROSS CURRENCY SWAP ) ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΑΠO EUR ΣΕ  CHF , ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΕΠΙΤΟΚΙΟΥ ΕΛΒΕΤΙΚΟΥ, ΜΕ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ». Στο δε πληροφοριακό έντυπο για τη συμφωνία μετατροπής, που γνωστή Τράπεζα έδινε στις επιχειρήσεις, αναφέρεται ότι το πληροφοριακό έντυπο συντάχθηκε σύμφωνα με την ΠΔ/ΤΕ 2501/2002 και περιλαμβάνει τα βασικά χαρακτηριστικά του Cross currency swap και την αναγκαία πληροφόρηση για την κατανόηση του οφέλους και των κινδύνων και των πιθανών ζημιογόνων επιπτώσεων από την αιφνίδια μεταβολή της αξίας του CROSS CURRENCY SWAP. Eμπεριέχοντο δε σε αυτό και αναλυτικά παραδείγματα.

Σας θυμίζει τίποτε η ενημέρωση αυτή  ή ο τίτλος της σύμβασης, όσους έχετε πάρει δάνειο σε ελβετικό φράγκο; Σίγουρα όχι!

Από  τα ανωτέρω  είναι σαφές ότι η τεχνική μείωσης του κόστους του δανείου με την ανταλλαγή νομίσματος και επιτοκίων α) είναι συνθετικό προϊόν που εμπεριέχει παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα β) δίδεται μόνο σε  μεγάλες επιχειρήσεις που διαθέτουν χρηματοοικονομικούς συμβούλους γ) είναι υψηλού ρίσκου δ) είναι εκ του νόμου ΣΥΜΒΑΣΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩ-ΕΛΒΕΤΙΚΑ ΦΡΑΓΚΑ ( CROSS CURRENCY SWAP ) και ε) η ενημέρωση στους πελάτες γίνεται βάσει των κανόνων των επενδυτικών προϊόντων και όχι του απλού στεγαστικού δανείου.

Όλα τα ανωτέρω έως το 2006 ήταν σαφή και ξεκάθαρα από τις Τράπεζες.  Και ξαφνικά στο τέλος 2006, αρχές 2007, άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς . Το ως άνω προϊόν, μετονομάστηκε από τις Τράπεζες εν μια νυκτί  από  «Σύμβαση Ανταλλαγής» σε  «Σύμβαση Στεγαστικού  δανείου σε ελβετικό φράγκο».  και δόθηκε ως απλό στεγαστικό δάνειο σε χιλιάδες ανυποψίαστους δανειολήπτες, με εσκεμμένη απόκρυψη της αληθινής του φύσης. Με μόνο δέλεαρ το χαμηλό επιτόκιο.  

Η χορήγηση ελβετικού φράγκου ήταν εικονική, και γινόταν μόνο για να υπάρξει το χαμηλότερο επιτόκιο του Libor. Tην ίδια μέρα της λογιστικής εκταμίευσης σε ελβετικό φράγκο, ο δανειολήπτης πωλούσε τα ελβετικά φράγκα στην Τράπεζα (η λεγόμενη μετατροπή ) και αγόραζε από αυτή,  τα ευρώ που πραγματικά χρειαζόταν και είχε ζητήσει. Αυτό που έμενε ήταν η υποχρέωση του για τα επόμενα 30 χρόνια να αποπληρώνει το εικονικό δάνειο σε ελβετικά φράγκα, αγοράζοντας αυτά με τα ευρώ του. Ο δανειολήπτης σαφώς είχε εμπλακεί σε μία σύμβαση ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩ-ΕΛΒΕΤΙΚΑ ΦΡΑΓΚΑ (CROSS CURRENCY SWAP ), ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΑΠO EUR ΣΕ  CHF , για  διάστημα 20-30 χρόνων χωρίς να το γνωρίζει.

Τα συμπεράσματα δικά σας!!!

Mε αφορμή λοιπόν τα παραπάνω θα ήθελα να παραθέσω επ’ ακριβώς όσα έχω καταθέσει  από το έτος 2013 και εφεξής, ενώπιον Εισαγγελέων, ενώπιον Δικαστηρίων αλλά και ενώπιον πολιτικών ηγεσιών σε ότι αφορά τη φύση και τον χαρακτηρισμό  του τραπεζικού προϊόντος «δάνειο σε ελβετικό φράγκο» ως σύνθετου παράγωγου προϊόντος.