Το Σύμφωνο Σταθερότητας προβλέπει μια σειρά από κυρώσεις για κράτη – μέλη της  Ευρωζώνης που παραβιάζουν τη δημοσιονομική πειθαρχία και τα ελλείμματά τους υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ. Στις κυρώσεις περιλαμβάνεται και η δυνατότητα επιβολής προστίμου  σε ποσοστό 0,2% επί του ΑΕΠ της παραβάτριας χώρας. Επιφορτισμένη για την εποπτεία της τήρησης της δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι

Μέχρι στιγμής κυρώσεις δεν έχουν επιβληθεί, καθώς σταθερά παραβατικές χώρες παραμένουν η Γαλλία και η Ιταλία με το πρόβλημα να λύνεται με διορθώσεις, με ρήτρες ανάπτυξης που επιτρέπουν τον μη συνυπολογισμό κάποιων δημόσιων δαπανών ή με προθεσμίες σταδιακής προσαρμογής με ορίζοντα διετίας.
Η, στην πράξη, καταπάτηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας έχει προκαλέσει  την  κρίση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους Σόιμπλε  – Ντάισελμπλουμ και την Κομισιόν από την άλλη, με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών να προτείνει ευθέως να υπαχθεί η εποπτεία και η επιβολή κυρώσεων  της δημοσιονομικής πειθαρχίας σε μια νέα Ανεξάρτητη Αρχή, που θα αποτελείται από τεχνοκράτες που θα αποφασίζουν αυτόματες κυρώσεις  βάσει αριθμών και ποσοστών χωρίς πολιτική διαβούλευση.

Τελευταίο επεισόδιο στο σίριαλ αντιπαράθεσης είναι η έντονη δημόσια κριτική του επικεφαλής του Eurogroup  Γ. Ντάισελμπλουμ στον πρόεδρο της Κομισιόν, Ζ. Κλ. Γιούνκερ που, εμμέσως πλην σαφώς, δήλωσε ότι σε χώρες του μεγέθους της Γαλλίας δεν μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις.

Βαρομετρικό χαμηλό στην Ιβηρική
Εδώ και μήνες διαμορφώνεται ένα σκηνικό  λόγω των εξελίξεων στην Πορτογαλία και στην Ισπανία το οποίο είναι μια δύσκολη πρόκληση, καθώς η Κομισίον πιέζεται, αν δεν θέλει να αμφισβητηθεί ο ρόλος της στην εποπτεία της δημοσιονομικής πειθαρχίας, να επιβάλει κυρώσεις.

Στην Πορτογαλία έγιναν εκλογές τον Οκτώβριο και στις αρχές του 2016 προέκυψε κυβέρνηση των Σοσιαλιστών υπό τον Κόστα, στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία της οποίας περιλαμβάνονται το Μπλοκ της Αριστεράς και το Κ.Κ. Πορτογαλίας. 

Με δεδομένη ότι η απελθούσα Κεντροδεξιά  κυβέρνηση του Πάσος Κοέλιο είχε χαλαρώσει τη δημοσιονομική πειθαρχία για προφανείς σκοπιμότητες, η Κομισίον βρέθηκε να πιέζει μια κυβέρνηση που είχε υποσχεθεί χαλάρωση της λιτότητας να υπερβάλει σε αυστηρότητα την προκάτοχό της!

Ίδιο και χειρότερο σκηνικό στην Ισπανία: Ο Ραχόι και η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος κατέθεσαν στη Βουλή αρχές Οκτωβρίου σχέδιο Προϋπολογισμού το οποίο στηλιτεύτηκε  από τους Σοσιαλιστές που ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση ως υφεσιακός και αντιλαϊκός και στα μέσα του μήνα απορρίφθηκε από την Κομισιόν ως χαλαρός και παραβατικός, με τις Βρυξέλλες να διευκρινίζουν ότι η επόμενη κυβέρνηση, όποια και αν είναι, θα πρέπει να τον διορθώσει επί το αυστηρότερον.

Με δεδομένο τη νέα προσφυγή στις κάλπες στην Ισπανία, καθώς οι εκλογές του Δεκεμβρίου του 2015 δεν διαμόρφωσαν αυτοδύναμη κοινοβουλευτική  πλειοψηφία, η Κομισιόν πρόσφατα μετέθεσε τις αποφάσεις για την Πορτογαλία και την Ισπανία για τον Ιούλιο, προφανώς για να μη φέρει σε δύσκολη θέση τον Ραχόι που υπόσχεται περαιτέρω χαλάρωση  και πριμοδοτήσει τους Podemos  λίγες μέρες πριν από τις κάλπες της 26ης Ιουνίου. Έτσι διαμορφώνεται ένα σκηνικό όπου  στη μετεκλογική Ισπανία  πιθανότατα  δεν θα έχει σχηματισθεί κυβέρνηση, με τη διαπραγμάτευση ανάμεσα στους  Unidos Podemos που θα είναι δεύτερο κόμμα και τους Σοσιαλιστές να είναι δύσκολες και παρατεταμένες.

Ενα σκηνικό που βάζει στον πειρασμό την Κομισιόν  να επιλέξει ως πρώτη χώρα που θα επιβληθούν κυρώσεις την Πορτογαλία με διπλό στόχο, να εξευμενισθεί το Βερολίνο  με μια επίδειξη  αυστηρότητας και ταυτόχρονα να πάρει μια αυστηρή προειδοποίηση η επόμενη κυβέρνηση στη Μαδρίτη πριν καν αναλάβει τα καθήκοντά της. 

Η ΜΙΚΡΗ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΗ ΤΗΣ
Ο Κόστα σηκώνει το γάντι της Ε.Ε.

Αντί να περιμένει την απόφαση της Κομισιόν τον Ιούλιο για επιβολή ή όχι προστίμου για υπερβολικά ελλείμματα στη Μαδρίτη και τη Λισαβόνα, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός από το βήμα του πρόσφατου  Συνεδρίου του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος ζήτησε από την αντιπολίτευση να συναινέσει ώστε με ομόφωνο ψήφισμα η Βουλή να διαμηνύσει ότι δεν πρόκειται να καταβληθεί το πρόστιμο επί του ΑΕΠ της χώρας που προβλέπεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Η κατάλληλη κίνηση στην κατάλληλη στιγμή, καθώς η Πορτογαλία είναι αυτή τη στιγμή το ιδανικό εξιλαστήριο θύμα: Δεν έχει το βάρος και τα περιθώρια αντίστασης της Γαλλίας και της Ιταλίας, των κατ’ εξοχήν παραβατικών του Συμφώνου Σταθερότητας Χωρών και η επιλογή της να είναι η πρώτη χώρα της Ευρωζώνης στην οποία επιβάλλονται κυρώσεις να είναι μια σκληρή προειδοποίηση προς την επόμενη κυβέρνηση στη Μαδρίτη, για το τι την περιμένει αν χαλαρώσει την ήδη κατά το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες ανεπαρκή δημοσιονομική της πειθαρχία.

Η ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑ
Ο Κόστα έχει φέρει σε δύσκολη θέση την Κεντροδεξιά αντιπολίτευση, καθώς ως η προηγούμενη κυβέρνηση είναι σχεδόν καθ’ ολοκληρία υπεύθυνη για τις δημοσιονομικές αποκλίσεις, ενώ στη γειτονική Ισπανία η μη συμμόρφωση με τις Συνθήκες οφείλεται σε προεκλογική σχετική χαλάρωση του απερχόμενου Ραχόι. Κατά της επιβολής κυρώσεων τάχθηκε και ο Κεντροδεξιός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ντε Σούσα, που ζήτησε δημόσια τη στήριξη της χώρας του στη διαμάχη με την Κομισιόν από τη… Γερμανία!

Είναι πολύ πιθανόν η Κομισιόν να επιχειρεί να κατευνάσει τους Σόιμπλε και Ντάισελμπλουμ, που την κατηγορούν για συνολική χαλαρότητα στην εποπτεία εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας, με μια απειλή που δεν μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς είναι βέβαιο ότι η Γαλλία και η Ιταλία για ευνόητους λόγους δεν πρόκειται να συναινέσουν να γίνει η Λισαβόνα η Ιφιγένεια εφαρμογής της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Εκ των πραγμάτων, δηλαδή, η μικρή Πορτογαλία δεν είναι μόνη της, καθώς οι τρεις άλλοι παραβάτες, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία γνωρίζουν ότι αν τιμωρηθεί η Λισαβόνα, θα πρέπει ή να διακινδυνεύσουν την επιβολή σε βάρος τους κυρώσεων ή να αυτοπειθαρχηθούν με απρόβλεπτο κοινωνικό και πολιτικό εσωτερικό κόστος. 

Απέτυχε το success story της Αγκ. Μέρκελ 

Η Δημοσιονομική Πειθαρχία του Συμφώνου Σταθερότητας είναι ανεφάρμοστη και για αυτόν ακριβώς τον λόγο παρακάμπτεται, μια πρακτική που είναι η δεύτερη φορά που καταγράφεται στην ιστορία της ΟΝΕ. Πριν από μια εικοσαετία στα μέσα της δεκαετίας του ’90 δίπλα στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία που δεν μπορούσαν να  προσαρμοστούν στα κριτήρια σύγκλισης που είχαν θεσπιστεί με τη Συμφωνία του Μάαστριχτ, προσετέθη και η ίδια η Γερμανία! Τότε προέκυψαν οι προϋποθέσεις με την Γερμανία παραβάτρια να υιοθετηθεί η επιλογή της ευρείας σύνθεσης ως προς την πρώτη Ομάδα Χωρών της Ευρωζώνης.

Την άνοιξη του 1998, Σιράκ και Ζοσπέν επέβαλαν στον Κολ τη συμμετοχή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη, απειλώντας σε αντίθετη περίπτωση με την προβολή βέτο  στην πλήρη ένταξη στην Ε.Ε. των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που αποτελούσε στρατηγική ευρωπαϊκή προτεραιότητα του Βερολίνου.
Η είσοδος της Ιταλίας ακύρωσε την Ε.Ε. – Ευρωζώνη του σκληρού πυρήνα, που είχαν προτείνει στο Ντοκουμέντο για το μέλλον της Ευρώπης τον Σεπτέμβριο του 1994 ο Σόιμπλε και ο σύμβουλος του καγκελαρίου Κολ για Ευρωπαϊκά Θέματα, Λάμνερς, που ήθελε το κοινό Νόμισμα να αφορά τη Γερμανία, τις Χώρες της Μπενελούξ συν τη Γαλλία για πολιτικούς λόγους.

Η είσοδος της Ιταλίας άνοιξε τον δρόμο για την Ισπανία και την Πορτογαλία και δύο χρόνια αργότερα την άνοιξη του 2000 για την Ελλάδα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΑΡΣΙΑ
Η Κομισιόν μπορεί να έχει επιλέξει την Πορτογαλία ως Ιφιγένεια, αλλά τα πράγματα, όπως είδαμε, δεν είναι απλά: Ο πρωθυπουργός Κόστα κήρυξε προληπτική ανταρσία με κάθε προσπάθεια επιβολής κυρώσεων να είναι μια πρόκληση πρώτου μεγέθους: Στην ουσία να τιμωρηθούν δύο κυβερνήσεις της Αριστεράς, στη Λισαβόνα και στη Μαδρίτη, για  χαλάρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, την ευθύνη της οποίας έχουν οι απελθούσας κεντροδεξιές κυβερνήσεις! Τυπικά οι Ντομπρόφσκις  – Μοσκοβισί δεν χρειάζονται ομόφωνη  στήριξη, καθώς εφαρμόζουν ισχύουσες προβλέψεις του Σύμφωνου Σταθερότητας. Θα τολμήσουν όμως να παρέμβουν  με το παραπάνω τρόπο σε δύο χώρες που η έξοδος της μιας από το Μνημόνιο και της άλλης από το Ατυπο Μνημόνιο Εσωτερικού είχε χαρακτηρισθεί από την ίδια τη Μέρκελ ως το success story  της πολιτικής του Βερολίνου στην Ευρωζώνη; 

Αυτόματοι κόφτες… 

Η καταπάτηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην πράξη έχει προκαλέσει την κρίση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους Σόιμπλε  – Ντάισελμπλουμ και την Κομισιόν, με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών να προτείνει ευθέως να υπαχθεί η εποπτεία και η επιβολή κυρώσεων της δημοσιονομικής πειθαρχίας σε μια νέα Ανεξάρτητη Αρχή, που θα αποτελείται από τεχνοκράτες που θα αποφασίζουν αυτόματες κυρώσεις βάσει αριθμών και ποσοστών χωρίς πολιτική διαβούλευση. 

Δύσκολη θέση 

Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός έχει φέρει σε δύσκολη θέση την κεντροδεξιά αντιπολίτευση, καθώς ως η προηγούμενη κυβέρνηση είναι σχεδόν καθ’ ολοκληρία υπεύθυνη για τις δημοσιονομικές αποκλίσεις, ενώ στη γειτονική Ισπανία η μη συμμόρφωση με τις Συνθήκες οφείλεται σε προεκλογική σχετική χαλάρωση του απερχόμενου Ραχόι.