Μετά το Brexit, τι;

Στις τοποθετήσεις τους στο «Έθνος της Κυριακής» αναφέρονται στο «ταξίδι» που έχει ξεκινήσει σε αχαρτογράφητα νερά μετά την απόφαση για Brexit.

Αιμίλιος Αυγουλέας, Καθηγητής Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών

Μεγάλη ηθική νίκη του βρετανικού λαού. Τεράστια οικονομική καταστροφή. Τραγωδία για την Ευρωζώνη». Με αυτό τον «τίτλο» περιγράφει το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος ο Αιμίλιος Αυγουλέας καθηγητής που κατέχει την έδρα Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών Αγορών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής» αναφέρεται στους λόγους που οδήγησαν στο «Brexit» και στις επιπτώσεις που αυτό θα έχει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Για τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν εμφανίζεται αισιόδοξος πως κάτι θα αλλάξει, ενώ εκτιμά πως θα υπάρξει… συνέχεια στα δημοψηφίσματα αυτήν τη φορά για την έξοδο από την Ευρωζώνη. Αναφερόμενος στα αίτια που οδήγησαν στο αποτέλεσμα ο Αιμίλιος Αυγουλέας σημειώνει πως «η Βρετανία είναι παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστική, είχε μία αμφίσημη προσέγγιση πάνω στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά αυτό δεν αρκεί να σου δώσει 52% στο δημοψήφισμα.

«Κάθαρση»
Εκείνο που συνέβη είναι ότι ψυχολογικά τουλάχιστον η μετανάστευση εξόγκωσε -και με τη βοήθεια των μίντια και των εθνικιστών πολιτικών- το ψυχολογικό τραύμα της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας και δημιούργησε μια αφόρητη κατάσταση».

Επισημαίνει πως «όσον αφορά τη Βρετανία το πρώτο αποτέλεσμα από το δημοψήφισμα είναι η ηθική κάθαρση. Κάθαρση γιατί το κλίμα ήταν τοξικό, είδατε τι συνέβη με τη δολοφονία της βουλευτού», ωστόσο προσθέτει πως «οι ηθικές νίκες δεν είναι απαραίτητα και νίκες στην πραγματική ζωή».

Συνεχίζει τονίζοντας «η δεύτερη επίπτωση που θα φανεί άμεση είναι η ανέγερση ερωτηματικών για τη συνταγματική ακεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου», καθώς οι Σκότοι και οι Βορειοϊρλανδοί θα ζητήσουν δημοψηφίσματα απόσχισης.

Η τρίτη επίπτωση που θα έχει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στους Βρετανούς είναι στον οικονομικό τομέα. Οπως σημειώνει ο καθηγητής, «η Βρετανία εξάγει 45% προϊόντων και υπηρεσιών της στην Ενωμένη Ευρώπη. Εκεί θα υπάρξει μία μικρή μείωση που θα είναι σημαντική από πλευράς θέσεων εργασίας και θα έχει κάποια επίπτωση στο ΑΕΠ. Δεν πιστεύω ότι θα σταματήσει η Ευρώπη να συναλλάσσεται εμπορικά με τη Βρετανία και το αντίθετο. Θα συνεχιστούν οι συναλλαγές με μεγαλύτερες διασυνοριακές τριβές, άρα ο όγκος θα μικρύνει».

Οσο για την τέταρτη επίπτωση, αυτή είναι και η πιο σημαντική για τη βρετανική οικονομία. Θα μειωθούν δραστικά οι ξένες επενδύσεις και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μειωθούν οι θέσεις εργασίας. «Ισως να χαθούν και ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας.

Η επίπτωση από την έξοδο στο ΑΕΠ μπορεί να είναι 5%, μπορεί και 10%. Πρόκειται για μια μεγάλη απώλεια για μια μεγάλη οικονομία» σημειώνει χαρακτηριστικά ο Αιμίλιος Αυγουλέας.

Η τελευταία επίπτωση είναι στον χώρο των κεφαλαιαγορών και αφορά το City του Λονδίνου. «Η ήπειρος της Ευρώπης θα μείνει χωρίς πνευμόνια, όπως και ο πνεύμονας θα μείνει χωρίς σώμα να τροφοδοτεί με οξυγόνο» τονίζει και εξηγεί πως «σε βάθος χρόνου οι Ευρωπαίοι θα δημιουργήσουν τις δικές τους κεφαλαιαγορές που θα συναγωνίζονται με το City, το οποίο σε μία πενταετία ή δεκαετία μπορεί να χάσει έως 50% του κύκλου εργασιών του». To μεγάλο θέμα, τώρα, είναι πως αυτό το αποτέλεσμα θα επηρεάσει τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη. Σύμφωνα με τον Αιμίλιο Αυγουλέα «η Ευρωζώνη μπορεί να χρησιμοποιήσει το σημερινό αποτέλεσμα ως έναρξη αναδημιουργίας και αναγέννησης.

Δεν θα γίνει αυτό γιατί το μόνο που βλέπουν οι στερούμενοι ηγετικών ικανοτήτων και οράματος σημερινοί ηγέτες είναι οι επόμενες εκλογές. Αρα θα περιμένουν να δουν τι θα γίνει με τις γαλλικές και τις γερμανικές εκλογές και μετά να πάρουν αποφάσεις. Αλλη μία ευκαιρία θα έχει χαθεί».

Στο ερώτημα αν είναι αισιόδοξος, δηλώνει χαρακτηριστικά πως «θα ήμουνα αισιόδοξος αν η γερμανική ηγεσία είχε διαφορετική πρόληψη και πρόσληψη των πραγμάτων και αν η Γαλλία είχε ικανή ηγεσία να οδηγήσει την Ευρώπη έξω από το τέλμα».

Προσθέτει μάλιστα πως «η γερμανική ηγεσία ασχολείται μόνο με την εξυπηρέτηση εγχώριων συμφερόντων. Χωρίς να υπάρχει κάποιος πρότερος σχεδιασμός, δεν υπήρξε κάποια συνωμοσία, αλλά εκ των πραγμάτων μετά το 2007 από την κρίση έχει ευνοηθεί μονάχα η γερμανική οικονομία που δανείζεται με αρνητικά επιτόκια. Δηλαδή ο υπόλοιπος κόσμος επιδοτεί τη Γερμανία για να δανείζεται, η οποία έχει μια αιχμάλωτη αγορά για τις εξαγωγές».

Νέα δημοψηφίσματα
Συνεχίζοντας την αναφορά του στα τεκταινόμενα στη γηραιά ήπειρο επισημαίνει «πραγματικά δεν θέλει η τωρινή γερμανική ηγεσία να σκεφθεί καμία αλλαγή του status quo που θα μείωνε την οικονομική υπεροχή της. Με αυτόν τον κοντόφθαλμο τρόπο το μόνο που καταφέρνουν είναι να υπονομεύουν την αξιοπιστία και τη νομιμοποίηση του ευρώ στους υπόλοιπους λαούς και κυρίως στους Νοτιοευρωπαίους».

Οσο για το τι θα φέρει το μέλλον, ο καθηγητής Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών Αγορών εκτιμά πως «σύντομα θα δούμε και άλλα δημοψηφίσματα και αυτήν τη φορά θα αφορούν την έξοδο από την Ευρωζώνη. Πιστεύω πως ο πρώτος υποψήφιος δεν θα είναι στον Νότο, θα είναι στον Βορρά και συγκεκριμένα η Ολλανδία και θα ακολουθήσουν μετά η Ισπανία και η Ιταλία».

Καταλήγει υπογραμμίζοντας με νόημα «είναι κρίμα διότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη σύλληψη του μεταπολεμικού κόσμου με σκοπό να βασίσει την ευημερία στην εμπορική, πολιτική και οικονομική συνεργασία και όχι στους πολέμους, είτε είναι εμπορικοί είτε κανονικοί».

Ζολτ Νταρβάς, Επικεφαλής οικονομολόγος Ινστιτούτου Bruegel
Οι επόμενοι μήνες θα είναι αβέβαιοι οικονομικά και πολιτικά

Οι πολιτικές επιπτώσεις του Brexit ανησυχούν τον στενό συνεργάτη του πασίγνωστου think tank των Βρυξελλών Bruegel. Ο Ζολτ Νταρβάς επισημαίνει ότι το Brexit έχει ήδη ανοίξει την… όρεξη περιοχών και μέσα στη Μεγάλη Βρετανία για αυτονόμησή τους από το Ηνωμένο Βασίλειο.

«Η Μ. Βρετανία είναι ήδη σε πολιτική κρίση. Η Σκοτία και η Βόρεια Ιρλανδία θα θελήσουν να αυτονομηθούν και ίσως ζητήσουν ξανά να μπουν στην ΕΕ. Την ίδια στιγμή, το κόμμα των Τόρις μπαίνει σε μεγάλη περίοδο αβεβαιότητας μέχρι να εκλεγεί νέος αρχηγός αλλά και να επανέλθει μια ισορροπία στο σχήμα.

Οι επόμενοι μήνες θα είναι σίγουρα αβέβαιοι πολιτικά, αλλά και οικονομικά» εξηγεί ο οικονομολόγος.

«Αλλά και στην Ευρώπη είδαμε ότι η Μαρίν Λεπέν δεσμεύτηκε ότι θα πραγματοποιήσει δημοψήφισμα αν θα είναι η επόμενη πρόεδρος της Γαλλίας. Κάτι αντίστοιχο υποσχέθηκαν τα λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα σε Ολλανδία και Ιταλία. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι πλέον εδώ» σχολιάζει. «Η Αγγλία ήταν πάντα κάπως διαφορετική. Εχει άλλο σύστημα ηλεκτρισμού, οδηγεί διαφορετικά, δεν είναι μέλος της Ευρωζώνης. Ομως για τις άλλες χώρες δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Δεν μπορώ να σκεφτώ τι θα συμβεί αν δημοψηφίσματα π.χ. σε Γαλλία ή Ολλανδία αποφασίσουν αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση».

Η Ελλάδα
Ο επικεφαλής οικονομολόγος του Bruegel τονίζει όμως και ένα ακόμη στοιχείο, που μπορεί να επηρεάσει και την Ελλάδα. «Το Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρει κάθε χρόνο στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό περί τα 5 δισεκατομμύρια. Σε δύο χρόνια που αυτά θα εκλείψουν, θα χρειαστεί να γίνει αναδιανομή εσόδων και εξόδων. Εκεί θα υπάρχουν επιπτώσεις για όλες τις χώρες, όπως και για την Ελλάδα» λέει, επισημαίνοντας πάντως ότι τις βασικές οικονομικές επιπτώσεις θα τις έχει η ίδια η Αγγλία.

Φαμπιάν Ζουλέεγκ, Διευθύνων σύμβουλος European Policy Center
Ηδη οι αγορές τιμωρούν τη Βρετανία για την έξοδό της

Πριν από το δημοψήφισμα, ο Φαμπιάν Ζουλεέγκ, διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC), εκτιμούσε ότι η ισορροπία της ΕΕ θα αλλάξει σε περίπτωση Brexit. Μετά την απόφαση για Brexit, ο ίδιος θεωρεί ότι «μπαίνουμε σε μακρά περίοδο αβεβαιότητας, που δεν ξέρουμε τι θα συμβεί και πότε». Οπως σημειώνει ο έγκριτος αναλυτής, άμεσες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις, κυρίως στην Αγγλία, αλλά μακροπρόθεσμα θα φανούν και τα πολιτικά αποτελέσματα της βρετανικής ψήφου τόσο εντός του Ηνωμένου Βασιλείου όσο και εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Ηδη βλέπουμε ότι οι αγορές ”τιμωρούν” τη Μεγάλη Βρετανία για την αποχώρησή της. Είμαστε σε ένα πολύ αρνητικό περιβάλλον και κανένας δεν κερδίζει από αυτό. Για τον λόγο αυτόν, πιστεύω ότι ακόμη και περιοχές ή χώρες που έχουν τη διάθεση να κηρύξουν τα δικά τους δημοψηφίσματα θα το ξανασκεφτούν, όταν δουν τις αρνητικές επιπτώσεις στη Βρετανία και παρά τα όσα υποστηρίζουν τα λαϊκίστικα κόμματα» τονίζει.

Τον ρωτήσαμε ποιο είναι το μήνυμα που θα έπρεπε να λάβουν οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τα απανωτά αρνητικά δημοψηφίσματα για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. «Είναι περίπλοκο. Θα πρέπει να γίνει η ανάλυση της ψήφου. Ηταν αντισυστημική κατά της ΕΕ; Ηταν υπέρ των εθνικών κυβερνήσεων σε βάρος των ευρωπαϊκών; Είναι τελικά κρίση της δημοκρατίας; Μπορεί και όλα αυτά μαζί. Είναι δύσκολο να πει κανείς άμεσα γιατί οι Βρετανοί ψήφισαν την έξοδο της χώρας τους από την ΕΕ» κατέληξε.

Στέφαν Λέενε, Ακαδημαϊκός στο Carnegie Europe
Οπλο των ευρωσκεπτικιστών η κρίση δημοκρατίας εντός ΕΕ

«Χρειάζεται κουράγιο και δύναμη για να αντιμετωπίσει η Ευρώπη το Brexit και τις συνέπειές του. Ουσιαστικά το μέλλον εξαρτάται από τους ηγέτες της ΕΕ, για το αν θα ακολουθήσει ντόμινο των δημοψηφισμάτων». Με αυτόν τον τρόπο εξηγεί κατ’ αρχάς

ο ακαδημαϊκός του Carnegie Europe Στέφαν Λέενε την εξέλιξη στη Μεγάλη Βρετανία. «Είναι προφανές ότι οι πολίτες πιστεύουν πως υπάρχει κρίση δημοκρατίας εντός της ΕΕ. Κάποια κράτη-μέλη έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τα άλλα, κάποιοι είναι αδύναμοι και άλλοι ισχυροί, ακόμη και μέσα σε χώρες υπάρχουν δύο ταχύτητες. Αυτό ”εκμεταλλεύονται” οι ηγέτες των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων των διαφόρων χωρών, βάλλοντας κατά της ΕΕ. Από την άλλη, και οι εθνικές κυβερνήσεις συνηθίζουν να αποδίδουν στους θεσμούς των Βρυξελλών ό,τι δεν είναι ευχάριστο αλλά πρέπει να γίνει. Συνεπώς είναι περίπλοκο» τονίζει ο αναλυτής. «Από τη μία η ΕΕ πρέπει να γίνει πιο δίκαιη και δημοκρατική, από την άλλη όμως οι εθνικές κυβερνήσεις να αντιστρέψουν το κλίμα που έχουν καλλιεργήσει τόσα χρόνια σε βάρος των ευρωπαϊκών οργανισμών» επισημαίνει. «Δύσκολα το Brexit μπορεί να επαναφέρει… διαθέσεις Grexit» λέει ο Στέφαν Λέενε. «Η Βρετανία ήταν ήδη… μισή έξω. Η σχέση της Ελλάδας με την ΕΕ είναι πολύ πιο στενή…» καταλήγει.