Εθνικός μηχανισμός διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας στα Σώματα Ασφαλείας (ΕΛ.ΑΣ, Πυροσβεστική, Λιμενικό) και τις φυλακές συστήνεται με κοινή νομοθετική πρωτοβουλία των υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Νίκου Παρασκευόπουλου, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Θοδωρή Δρίτσα και του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Τόσκα.
Προηγήθηκαν πολυετείς συστάσεις διεθνών και εθνικών οργάνων προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Ο εθνικός αυτός μηχανισμός δεν θα λειτουργεί υπό τον έλεγχο ή την εποπτεία κάποιου υπουργείου, αλλά υπό τον Συνήγορο του Πολίτη, για λόγους διαφάνειας, λειτουργικής ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας. Παράλληλα, η προβλεπόμενη διαδικασία διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας δεν θα υποκαθιστά τις προβλεπόμενες πειθαρχικές διαδικασίες για τους υπαλλήλους στα Σώματα Ασφαλείας και τις φυλακές.
Η συγκρότηση του ανεξάρτητου αυτού μηχανισμού θα γίνει με την άμεση κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου που τροποποιεί τον ν. 3938/2011, που προέβλεπε μεν τη σύσταση Γραφείου Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε.
Το εν λόγω νομοσχέδιο βασίζεται σε πρόταση ομάδας εργασίας των υπουργείων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης (για θέματα Προστασίας του Πολίτη), η οποία στη συνέχεια έτυχε επεξεργασίας από όλα τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία, με τη συνδρομή του Συνηγόρου του Πολίτη.
Στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο προβλέπονται, μεταξύ άλλων, ότι:
– Ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται σχετικών υποθέσεων: α) ύστερα από καταγγελία, β) αυτοβούλως, γ) μετά από παραπομπή της υπόθεσης από τον καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργό ή γενικό γραμματέα.
– Από τη στιγμή που ο Συνήγορος του Πολίτη αναλάβει τη διερεύνηση μιας υπόθεσης, εντός τριών μηνών συντάσσει πόρισμα. Κατά τη διερεύνηση μπορεί να λαμβάνει όλα τα αντίγραφα του πειθαρχικού φακέλου που τυχόν έχει ήδη σχηματιστεί, ενώ θα διεξάγει τις έρευνες σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3094/2003. Ιδίως θα μεριμνά για τη διασφάλιση του δικαιώματος ακροάσεως των ελεγχομένων.
– Τα πειθαρχικά όργανα κάθε υπηρεσίας αναστέλλουν την έκδοση της απόφασης μέχρι την έκδοση του πορίσματος του Συνηγόρου του Πολίτη, ενώ το πόρισμα συσχετίζεται με τον πειθαρχικό φάκελο.
– Δε θα θίγονται διοικητικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί σε βάρος τού πειθαρχικά ελεγχόμενου ή μέτρα επείγοντος χαρακτήρα, όταν διακυβεύεται το συμφέρον της υπηρεσίας.
– Η τελική απόφαση του πειθαρχικού οργάνου μπορεί να αποκλίνει από το διατακτικό του πορίσματος μόνο με ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία.
– Σε περίπτωση σχετικής καταδικαστικής απόφασης από το ΕΔΔΑ, ο Συνήγορος του Πολίτη επανεξετάζει την υπόθεση και αποφασίζει για την εκ νέου διερεύνησή της.
– Ο Συνήγορος του Πολίτη δημοσιεύει ετησίως και κοινοποιεί στους καθ’ ύλην αρμόδιους υπουργούς ειδικές εκθέσεις για τις υποθέσεις αυθαιρεσίας.
Προηγήθηκαν πολυετείς συστάσεις διεθνών και εθνικών οργάνων προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Ο εθνικός αυτός μηχανισμός δεν θα λειτουργεί υπό τον έλεγχο ή την εποπτεία κάποιου υπουργείου, αλλά υπό τον Συνήγορο του Πολίτη, για λόγους διαφάνειας, λειτουργικής ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας. Παράλληλα, η προβλεπόμενη διαδικασία διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας δεν θα υποκαθιστά τις προβλεπόμενες πειθαρχικές διαδικασίες για τους υπαλλήλους στα Σώματα Ασφαλείας και τις φυλακές.
Η συγκρότηση του ανεξάρτητου αυτού μηχανισμού θα γίνει με την άμεση κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου που τροποποιεί τον ν. 3938/2011, που προέβλεπε μεν τη σύσταση Γραφείου Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε.
Το εν λόγω νομοσχέδιο βασίζεται σε πρόταση ομάδας εργασίας των υπουργείων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης (για θέματα Προστασίας του Πολίτη), η οποία στη συνέχεια έτυχε επεξεργασίας από όλα τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία, με τη συνδρομή του Συνηγόρου του Πολίτη.
Στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο προβλέπονται, μεταξύ άλλων, ότι:
– Ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται σχετικών υποθέσεων: α) ύστερα από καταγγελία, β) αυτοβούλως, γ) μετά από παραπομπή της υπόθεσης από τον καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργό ή γενικό γραμματέα.
– Από τη στιγμή που ο Συνήγορος του Πολίτη αναλάβει τη διερεύνηση μιας υπόθεσης, εντός τριών μηνών συντάσσει πόρισμα. Κατά τη διερεύνηση μπορεί να λαμβάνει όλα τα αντίγραφα του πειθαρχικού φακέλου που τυχόν έχει ήδη σχηματιστεί, ενώ θα διεξάγει τις έρευνες σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3094/2003. Ιδίως θα μεριμνά για τη διασφάλιση του δικαιώματος ακροάσεως των ελεγχομένων.
– Τα πειθαρχικά όργανα κάθε υπηρεσίας αναστέλλουν την έκδοση της απόφασης μέχρι την έκδοση του πορίσματος του Συνηγόρου του Πολίτη, ενώ το πόρισμα συσχετίζεται με τον πειθαρχικό φάκελο.
– Δε θα θίγονται διοικητικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί σε βάρος τού πειθαρχικά ελεγχόμενου ή μέτρα επείγοντος χαρακτήρα, όταν διακυβεύεται το συμφέρον της υπηρεσίας.
– Η τελική απόφαση του πειθαρχικού οργάνου μπορεί να αποκλίνει από το διατακτικό του πορίσματος μόνο με ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία.
– Σε περίπτωση σχετικής καταδικαστικής απόφασης από το ΕΔΔΑ, ο Συνήγορος του Πολίτη επανεξετάζει την υπόθεση και αποφασίζει για την εκ νέου διερεύνησή της.
– Ο Συνήγορος του Πολίτη δημοσιεύει ετησίως και κοινοποιεί στους καθ’ ύλην αρμόδιους υπουργούς ειδικές εκθέσεις για τις υποθέσεις αυθαιρεσίας.
