Οι πρώτες εκδόσεις της «Χημείας» του Λαβουαζιέ και της «Κριτικής του πρακτικού λόγου» του Καντ και το απαγορευμένο βιβλίο του Γκαλιλέο Γκαλιλέι «Διάλογος».
Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Γιάννης Κόκκωνας, έχει αναλάβει τον εντοπισμό των πολύτιμων βιβλίων της ΕΒΕ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, υπάρχουν 700-1.000 βιβλία που τυπώθηκαν τον 15ο και τον 16ο αιώνα
Πρόκειται για σπάνια και παλιά βιβλία, ανεκτίμητης αξίας, με ελάχιστα αντίτυπα σε όλο τον κόσμο, που αποτελούν μέρος της συλλογής των πολύτιμων βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ).
Αυτή την περίοδο οι μοναδικοί θησαυροί διαχωρίζονται από τη γενική συλλογή, προκειμένου
να μετεγκατασταθούν το επόμενο διάστημα στα θησαυροφυλάκια του νέου κτιρίου, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Η διαδικασία του διαχωρισμού εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς και θα έχει ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι.
Το τελευταίο διάστημα η ομάδα που υλοποιεί τη συγκεκριμένη δράση ανακαλύπτει συνεχώς σπάνιες εκδόσεις, με μοναδική αξία για τα παγκόσμια δεδομένα. «Ο «Διάλογος», η «Χημεία», η «Κριτική του πρακτικού λόγου» είναι βιβλία που πρόσφατα εντοπίσαμε. Κανείς μας δεν γνώριζε ότι υπάρχουν σε εμάς αντίτυπα από την πρώτη έκδοση», δηλώνει στο «Εθνος» ο διευθυντής της ΕΒΕ, Φίλιππος Τσιμπόγλου.
Η συλλογή των πολύτιμων βιβλίων εκτιμάται ότι μετρά 15.000 τόμους, ενώ περιλαμβάνει βιβλία που έχουν τυπωθεί λίγο μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο. Ενα από τα παλαιότερα βιβλία που διαθέτει είναι η «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λασκάρεως, το οποίο εκτυπώθηκε το 1476. Οπως εξηγεί βέβαια ο κ. Τσιμπόγλου, όλα τα βιβλία υπήρχαν. «Δεν είναι ότι εντοπίζουμε καινούρια, με την έννοια ότι δεν τα ξέραμε. Ολα τα βιβλία είναι καταγεγραμμένα. Οποιος ψάξει στον κατάλογο, μπορεί να τα βρει κατά 99,9%. Η διαφορά είναι ότι για πρώτη φορά, με συστηματικό τρόπο, εντοπίζουμε τα σπάνια βιβλία και τα αποσπούμε από τα υπόλοιπα», τονίζει ο κ. Τσιμπόγλου, διευκρινίζοντας ότι τα περισσότερα βρίσκονταν στη γενική συλλογή.
 |
Τα κριτήρια
Με ποια κριτήρια όμως ένα βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «πολύτιμο»; «Είναι μια διαδικασία περίπλοκη. Υπάρχουν ορισμένα βιβλία που μόνο και μόνο λόγω της παλαιότητάς τους και χωρίς άλλο κριτήριο παίρνουν θέση στις κλειστές συλλογές. Πρόκειται για βιβλία που χρονολογούνται από τον 15ο-16ο αιώνα», εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Γιάννης Κόκκωνας, ο οποίος μαζί με δύο υπαλλήλους της ΕΒΕ και μία κοπέλα που κάνει πρακτική έχουν αναλάβει τον εντοπισμό των πολύτιμων βιβλίων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, υπάρχουν 700-1.000 βιβλία που τυπώθηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο.
Με ποια κριτήρια όμως ένα βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «πολύτιμο»; «Είναι μια διαδικασία περίπλοκη. Υπάρχουν ορισμένα βιβλία που μόνο και μόνο λόγω της παλαιότητάς τους και χωρίς άλλο κριτήριο παίρνουν θέση στις κλειστές συλλογές. Πρόκειται για βιβλία που χρονολογούνται από τον 15ο-16ο αιώνα», εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Γιάννης Κόκκωνας, ο οποίος μαζί με δύο υπαλλήλους της ΕΒΕ και μία κοπέλα που κάνει πρακτική έχουν αναλάβει τον εντοπισμό των πολύτιμων βιβλίων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, υπάρχουν 700-1.000 βιβλία που τυπώθηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο.
Από τον 17ο αιώνα και μετά τα κριτήρια για την αξία των βιβλίων είναι διαφορετικά. «Ενα κριτήριο αφορά την ένταξη στην ελληνική βιβλιογραφία. Μπορεί ένα έντυπο που θεωρείται ασήμαντο, αλλά είναι τυπωμένο από Ελληνες, να θεωρηθεί πολύτιμο, καθώς μας δείχνει τη βιβλιοπαραγωγή και τις αναγνωστικές συνήθειες», προσθέτει ο κ. Κόκκωνας. «Μέχρι την ίδρυση του ελληνικού κράτους ένα βιβλίο θεωρείται πολύτιμο όταν έχει τυπωθεί στα ελληνικά σε τυπογραφεία του εξωτερικού. Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και μετά, στην κλειστή συλλογή θα μπουν τίτλοι εφόσον στις βιβλιοθήκες διασώζονται λιγότερα από πέντε αντίτυπα σε όλον τον κόσμο», σημειώνει ακόμη ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Ξεχωριστή είναι και η αξία βιβλίων που τυπώθηκαν στην προβιομηχανική εποχή. «Μπορεί να υπάρχει ένα βιβλίο σε 5-6 αντίτυπα αλλά να πρέπει όλα να φυλαχθούν, καθώς καθένα είναι ξεχωριστό. Σε περίπτωση ενός τυπογραφικού λάθους ο τυπογράφος διέκοπτε την εκτύπωση, το διόρθωνε και συνέχιζε. Επίσης, υπάρχει και το ζήτημα της βιβλιοδεσίας. Μέχρι τον 18ο αιώνα είναι εξαιρετικά σπάνιο να εντοπίσει κανείς δύο βιβλία με το ίδιο δέσιμο», εξηγεί ο κ. Κόκκωνας, συμπληρώνοντας ότι υπάρχουν κι άλλα κριτήρια, όπως οι ιδιόχειρες σημειώσεις του συγγραφέα ή οι ιδιαίτερες τεχνικές εκτύπωσης.
 |
ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Η διαδικασία συντήρησης και φύλαξης
Η διαδικασία συντήρησης και φύλαξης
Αφού αποσπαστούν από τη γενική συλλογή, τα πολύτιμα βιβλία καθαρίζονται από ειδικούς συντηρητές, ενώ πριν από τη μετακόμιση θα ραδιοσημανθούν προκειμένου να τους αποδοθεί ψηφιακή ταυτότητα (RFID). Μετά τη μετεγκατάσταση θα γίνει εκ νέου καταλογογράφηση με βάση τα διεθνή πρότυπα.
«Ο προηγούμενος κατάλογος δεν μας επέτρεπε να καταχωρίσουμε πληροφορίες για τους προηγούμενους κτήτορες ή τη βιβλιοδεσία. Ο καινούργιος θα δίνει τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη να εντοπίζει οποιαδήποτε πληροφορία ξεχωρίζει ένα αντίτυπο από τα άλλα», αναφέρει ο κ. Κόκκωνας.
Στο νέο κτίριο οι σπάνιοι τόμοι θα φυλάσσονται στα θησαυροφυλάκια, κάτω από ειδικές συνθήκες, ενώ θα υπάρχει ελεγχόμενη θερμοκρασία, υγρασία και φωτεινότητα προκειμένου να προστατευτούν. Ειδική μέριμνα θα υπάρχει για την πρόσβαση του κοινού.
«Η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει την υποχρέωση να διαφυλάξει αυτό το ανεκτίμητο υλικό για τις επόμενες γενιές. Αυτή είναι η παρακαταθήκη της», αναφέρει ο κ. Τσιμπόγλου.
Πέντε δράσεις
Η μετακόμιση, η οποία προετοιμάζεται εδώ και δύο χρόνια, θα διαρκέσει έξι μήνες.
Η μετακόμιση, η οποία προετοιμάζεται εδώ και δύο χρόνια, θα διαρκέσει έξι μήνες.
Αμέσως μετά θα χρειαστούν δύο μήνες για την εξοικείωση. Η επιλογή και ο διαχωρισμός των σπάνιων βιβλίων αποτελεί ένα βήμα προς αυτή τη διαδικασία.
Συνολικά, πρέπει να υλοποιηθούν πέντε δράσεις, όπου καθεμία αναλύεται σε δώδεκα άξονες, ενώ όλα τα βήματα περιγράφονται αναλυτικά σε μελέτη σκοπιμότητας 700 σελίδων που έχει συνταχθεί για τον σκοπό αυτό.
Ιδιαίτερα δύσκολο είναι το εγχείρημα της συντήρησης. Μετά τη μετακόμιση στόχος της διοίκησης της ΕΒΕ είναι να δείξει τους θησαυρούς της στο ευρύτερο κοινό.
«Αρχικά θα επιδιώξουμε να διοργανώσουμε ειδικές εκθέσεις, ώστε ο κόσμος να έρθει σε επαφή με τα εκθέματα.
Κατόπιν θα προσπαθήσουμε να διαδώσουμε το υλικό μέσω της ψηφιοποίησης και να συνδεθούμε με την κοινωνία», τονίζει ο κ. Τσιμπόγλου.
Επί δεκαετίες η Πολιτεία έδειξε αδιαφορία για το συγκεκριμένο Ιδρυμα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον διευθυντή της ΕΒΕ, «θα πρέπει να κάνουμε κι εμείς την αυτοκριτική μας».
Ο κ. Τσιμπόγλου ξεχωρίζει την προσπάθεια που είχε γίνει πριν από δεκαέξι χρόνια, όταν το τότε Εφορευτικό Συμβούλιο, με πρόεδρο τον Βασίλη Κρεμμυδά, διοργάνωσε έκθεση για τους θησαυρούς της βιβλιοθήκης.
«Ηθελαν να δείξουν τόσο στην Πολιτεία όσο και στην κοινωνία τι υπάρχει στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Εκ του αποτελέσματος δεν συγκινήθηκε κανείς ιδιαίτερα, αλλά η προσπάθεια έγινε. Κάποια τεκμήρια αναδείχθηκαν», εξηγεί.
Ωστόσο, παρά τα προβλήματα, η διαδικασία της μετακόμισης στο νέο κτίριο έχει στρέψει τα φώτα στην Εθνική Βιβλιοθήκη. «Θεωρώ ότι η συγκυρία είναι ιδιαίτερα θετική. Για εμάς αυτό αποτελεί ευκαιρία και πρόκληση προκειμένου να αναδείξουμε τις συλλογές μας και να τις ανοίξουμε στους πολίτες», καταλήγει ο κ. Τσιμπόγλου.
