Ορισμένες φορές, οι ειδήσεις που έρχονται είναι δύσκολο να τις πιστέψουμε. Ο Oscar Wilde δήλωσε ότι “η βάση της αισιοδοξίας είναι καθαρή τρομοκρατία. Νομίζουμε ότι είμαστε γενναιόδωροι επειδή πιστώνουμε τον πλησίον μας με την κατοχή αυτών των
αρετών, που είναι πιθανό να είναι όφελος για μας”.
Αυτό ήταν η υπόθεση εργασίας του περισσότερου από τον υπόλοιπο κόσμο -καθώς επίσης και οι περισσότεροι από το βρετανικό κατεστημένο- για το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κοινή άποψη ήταν πως οι Βρετανοί θα ασκήσουν την φημισμένη κοινή λογική τους και θα ψηφίσουν υπέρ της σταθερότητας και της τάξης.
Στις 23 Ιουνίου, το 52% εκείνων που ψήφισαν στη Βρετανία, επέλεξαν να αψηφήσουν αυτή την υπόθεση. Η ψήφος υπέρ του “έξω” ήταν ένας θρίαμβος για το είδος των συναισθημάτων που οι Ρώσοι συνήθως χρησιμοποιούν για το δικό τους κοινό: η ιδέα ότι η κυριαρχία είναι πιο σημαντική από την ολοκλήρωση, εάν η ολοκλήρωση δεν συμβαίνει με τους δικούς σου όρους, ότι το status που είχαμε στο παρελθόν είναι πιο επιθυμητό από ό,τι το μέλλον που προσφέρεται από τους πολιτικούς, δημοσιογράφους και ειδικούς παγκοσμίως. ΑΠό κοινού με τους Ρώσους, οι Βρετανοί απέρριψαν επίσης την ιδέα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εκπροσωπεί το παγκόσμιο μοντέλο του μέλλοντος και ότι η εποχή των κλασικών κρατών-μελών και αυτοκρατοριών, χάνεται στο παρελθόν.
Η διαφορά στην περίπτωση της Βρετανίας ήταν πως επρόκειτο για μια καθαρά λαϊκή απόφαση, όχι από αυτές που οι Ρώσοι υποπτεύονται ότι επιβάλλονται από “επάνω”. Το βρετανικό κοινό ψήφισε ενάντια στη συμβουλή της δικής τους κυβέρνησης, των τραπεζιτών, των διεθνών συμμάχων και του προέδρου των ΗΠΑ. Κατά μία έννοια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έπεσε θύμα της γνήσιας βρετανικής δημοκρατίας.
Το ρωσικό ζήτημα “έπαιξε” πολύ λίγο στην εκστρατεία της Βρετανίας. Κατά τη διάρκεια της πολιτικής συζήτησης, ο Cameron τόνισε πως “ο Putin μπορεί να είναι ευτυχής” με το Brexit, ενώ ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Ρωσία, Michael McFaul, χαρακτήρισε τον Putin “νικητή” μόλις βγήκαν τα αποτελέσματα. Αλλά η ιδέα ότι “εάν αρέσει αυτό στον Putin, θα πρέπει να κάνετε το αντίθετο”, δεν ήταν κάτι που έλαβε υπόψη του ο Βρετανός ψηφοφόρος -μόνο οι γείτονες της Ρωσίας στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη και κάποιοι Βρετανοί ειδικοί και δημοσιογράφοι.
Πολύ περισσότερο διότι ο Putin επέλεξε να διατηρήσει μια στρατηγική σιωπή στο ζήτημα. Αρχικά, το Κρεμλίνο σιωπούσε διότι στους Ρώσους δεν αρέσει όταν ξένοι τους λένε τι να κάνουν και τηρούσε αυτή την αρχή εδώ (αν και μια άλλη αρχή τους είναι πως δεν το τηρούν αυτό οι ίδιοι όταν πρόκειται για την Ουκρανία). Δεύτερον, διότι ο Putin και η ομάδα του κατανόησαν ότι οτιδήποτε είπαν για το δημοψήφισμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους. Έτσι, ο Ρώσος πρόεδρος έσπασε την σιωπή του όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα και ο Cameron παραιτήθηκε, δηλώνοντας ότι η έκβαση του δημοψηφίσματος ήταν το αποτέλεσμα της “αλαζονείας και της ρηχής προσέγγισης της βρετανικής κυβέρνησης για την επίλυση καίριων ζητημάτων”.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη και από την εποχή των “έγχρωμων επαναστάσεων” στη Γεωργία και στην Ουκρανία, οι επιτυχίες της Δύσης εκλαμβάνονται στην Ρωσία ως αποτυχίες της Ρωσίας και το αντίστροφο. Τώρα η ΕΕ έχει προφανώς κάνει μία χάρη στη Ρωσία, αυτοτιμωρούμενη. Μπορεί στην πραγματικότητα να υπάρχει μια ψυχολογική αντίδραση εδώ: όταν η δική μας Σοβιετική Ένωση διασπάστηκε, το γιορτάσατε. Τώρα η δική σας ένωση διασπάται, και δεν πρόκειται να λυπηθούμε.
Η αίσθηση του schadenfreude ενισχύεται από το γεγονός ότι μετά από το 1991, η Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε το καταφύγιο στο οποίο βρήκαν θέση όλα τα πρώην μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας και στη συνέχεια τα κράτη της Βαλτικής, και στην οποία στράφηκαν για έμπνευση οι Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία. Η στροφή προς την Ευρώπη ήταν επίσης η ρητή απόρριψη της Ρωσίας.
Φυσικά, όταν η ΕΕ χάνει μία χώρα όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, χάνει επίσης κύρος και γόητρο. Το λαμπρό φως που οδήγησε αυτές τις χώρες μακριά από την Ρωσία, χάνει κάποια από τη λάμψη του.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να σκεφτεί κανείς ότι η ρωσική ηγεσία θέλει την ΕΕ να σπάσει σε μικρά κομμάτια. Αντιθέτως, θέλει να δει ευθείες διευθετήσεις, ανάλογες με την κάθετη δύναμη που έχει το Κρεμλίνο στο εσωτερικό, που καθιστά σαφές με ποιον μπορούν να διαπραγματευτούν και να λύσουν προβλήματα. Το πρόσωπο στην κορυφή αυτής της κάθετης εξουσίας θα πρέπει να είναι ένας σοβαρός, σεβαστός συνομιλητής, όχι λιγότερο από ό,τι ήταν η Margaret Thatcher ή ο Charles de Gaulle. Θα προτιμούσαν να ασχοληθούν μόνο με την Angela Merkel ή τον francois Hollande και όχι με την ΕΕ, με τις πολύπλοκες δομές της στις Βρυξέλλες.
Οι Ρώσοι είναι πραγματικά οι πιο ευρωσκεπτικιστές από όλους -πολύ περισσότερο ακόμη και από τους Βρετανούς- εν μέρει διότι η ιδέα μιας ενωμένης Ευρώπης που τους παρουσιάστηκε στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν ήταν απολύτως σαφής. Στα αλήθεια η Ευρώπη θα θα εκτεινόταν από το Βανκούβερ στο Βλαδιβοστόκ, και θα διέρχεται του Αφγανιστάν;
Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι οι Ρώσοι θέλουν την Ευρώπη να πληγωθεί. Εάν μισούσαν την Ευρώπη, θα ήθελαν να εισέλθουν σε αυτήν περισσότεροι μετανάστες και α ενταχθούν στην ΕΕ ανεπιθύμητα μέλη, κάτι που δεν συμβαίνει. Ούτε θέλουν να πρέπει να βγάζουν πολλαπλές βίζες και να θυμούνται πολλαπλά επιτόκια προτού οργανώσουν το επόμενο ταξίδι τους στη Δύση -η προοπτική αυτού του πονοκεφάλου τους εμπνέει με πιο θερμά συναισθήματα προς την ΕΕ.
Υπάρχουν δύο βασικά παράπονα για την ΕΕ μεταξύ των Ρώσων διπλωματών και των επαγγελματιών της εξωτερικής πολιτικής. Πρώτον, υποστηρίζουν ότι αυτό δεν είναι μια εντελώς ανεξάρτητη πολιτική οντότητα ή ένα κυρίαρχο σώμα διότι οι ΗΠΑ υπαγορεύουν τις σημαντικότερες αποφάσεις.
Δεύτερον, υποστηρίζουν ότι η ΕΕ έχει αλλάξει προς το χειρότερο τελευταίως. Η διεύρυνση προς την ανατολή σημαίνει ότι οι Βρυξέλλες τώρα προσέχουν πάρα πολύ τις μικρές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες γενικώς έχουν μια εχθρική συμπεριφορά απέναντι στην Ρωσία. Η Μεγάλη Βρετανία είναι η πιο φιλοαμερικανική χώρα της ΕΕ και είναι επιρρεπής να συμμερίζεται τις ανησυχίες των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης για την Ρωσία. Σε αντίθεση με την Ιταλία, την Γαλλία ή την Γερμανία, οι Βρετανοί δεν έχουν μιλήσει ποτέ για το ενδεχόμενο άρσης των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας.
Υπάρχει επίσης το ζήτημα ότι η ρωσική ηγεσία αισθάνεται προσωπικά προσβεβλημένη από την Βρετανία. Ο Vladimir Putin και ο Tony Blair ξεκίνησαν ως φίλοι και οικοδόμησαν μια σχέση. Η πρώτη επίσκεψη του Putin στη Δύση ήταν στο Λονδίνο. Στη συνέχεια, οι Βρετανοί άρχισαν να υποστηρίζουν εχθρούς του Putin, και έδωσαν καταφύγιο σε ανθρώπους όπως ο Boris Berezovsky και ο Alexander Litvinenko. Επομένως, με τον διαχωρισμό της Βρετανίας από την υπόλοιπη Ευρώπη, θα γίνει πιο εύκολο να ασχοληθεί με τις άλλες χώρες της ΕΕ.
Ένα από τα πιο αγαπημένα όνειρα της ρωσικής διπλωματίας είναι να οικοδομήσει σχέσεις με κάθε μία ευρωπαϊκή χώρα μονομερώς. Το Brexit κάνει αυτό το όνειρο πολύ πιο εφικτό. Η Ρωσία ονειρεύεται μία Ευρώπη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν η ευρωπαϊκή Αντάντ σήμαινε πως τα κράτη θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν, να υποστηρίξουν ή να αποφύγουν το ένα το άλλο.ΜΙα Βρετανία μακριά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι μια επιστροφή στην Ευρώπη του παρελθόντος, η οποία, όπως ελπίζουν οι Ρώσοι πολιτικοί, θα είναι επίσης η μελλοντική Ευρώπη.
Αυτό το όνειρο έίναι απίθανο να υλοποιηθεί ωστόσο, και αξίζει να θυμηθούμε ότι αυτό το διεθνές σύστημα οδήγησε σε: δύο παγκοσμίους πολέμους στους οποίους η Ρωσία υπέφερε περισσότερο από κάθε άλλη χώρα.
