Τα τελευταία εικοσιτετράωρα με αφορμή την κρίση στο ιταλικό τραπεζικό σύστημα ολοένα και περισσότερες φωνές υψώνονται εν είδει αντίστασης στη γερμανικής εμπνεύσεως “συνταγή” των περιοριστικών κανονισμών και στο τραπεζικό γίγνεσθαι με επίκεντρο την περιβόητη νομοθεσία
BRRD, ήτοι την επί της ουσίας αναγκαστική επιβολή του bail in σε περιπτώσεις στήριξης προβληματικών τραπεζών.
Η κρίση στις ιταλικές τράπεζες, που τροφοδοτεί το ήδη δυσθεώρητο ιταλικό χρέος αλλά και την πολιτική αστάθεια στη γείτονα χώρα, έχει ήδη προκαλέσει έναν άτυπο διάλογο για το κατά πόσον είναι τελικά ορθό να εφαρμοσθεί στην πράξη, αρχής γενομένης από τις ιταλικές τράπεζες, ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός περί στήριξης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με την κατανομή βαρών – και… φεσιών – κατά σειρά στους μετόχους, ομολογιούχους, καταθέτες κάθε τράπεζας και μόνον κατόπιν κι εφόσον χρειαστεί να υπάρξει κάποιας μορφής κρατική στήριξη. Ο κανονισμός δεν έχει προσώρας δοκιμαστεί στην πράξη, το bail in δεν έχει προσώρας αντικαταστήσει την μέχρι σήμερα πρακτική του κρατικού… bail out και η Ιταλία μοιάζει να τραβάει πρώτη τον… κλήρο, έχοντας συσσωρεύσει στις συστημικές τράπεζές της επισφάλειες ύψους περί των 360 δισεκ. ευρώ, ήτοι προβληματικά δάνεια που αντιστοιχούν στο 19% του ΑΕΠ της χώρας! Νούμερο δυσθεώρητο που με τη σειρά του έχει προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς συνολικά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρώπης.
Ακριβώς επειδή το νούμερο είναι τρομακτικό και τα ανοίγματα σαφώς δεν κλείνουν εύκολα, το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών αποκτά πολιτική και κοινωνική πτυχή, ιδίως στη χρονική συγκυρία κατά την οποία η κυβέρνηση Ρέντσι δοκιμάζεται και απειλείται από το ανερχόμενο Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Πέπε Γκρίλο, λίγους μήνες πριν το κρίσιμο δημοψήφισμα του φθινοπώρου για τις συνταγματικές αλλαγές, που έχει λάβει την μορφή ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός καλείται να επιλέξει: ή θα σεβαστεί την κοινοτική νομοθεσία και ουσιαστικά θα αναγκάσει πάνω από 190.000 οικογένειες Ιταλών ομολογιούχων της προβληματικής Banca Monte Dei Paschi di Sienna, αλλά και τους περισσότερους από 500.000 καταθέτες της να μπουν στη διαδικασία αναγκαστικής ανταλλαγής των ομολόγων αλλά και των μετρητών τους με νέες μετοχές της τράπεζας που θα εκδοθούν προς κάλυψη των ανοιγμάτων της! Κι αυτό θα αποτελέσει προφανώς τη θρυαλλίδα για ανάλογες εξελίξεις σε τουλάχιστον άλλες 10 εμβληματικές ιταλικές τράπεζες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν επισφαλή δάνεια που αγγίζουν ή ενίοτε ξεπερνούν κι αυτά ακόμα τα ίδια κεφάλαια και τα απτά περιουσιακά τους στοιχεία!
Ακριβώς λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης λοιπόν, ολοένα και περισσότεροι ειδικοί καλούν σε “ευελιξία”, τουτέστιν σε… “παράλαμψη” των νέων κανονισμών περί bail in για να αποτραπούν τα χειρότερα, όχι για τις τράπεζες αλλά για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ‘ελκυστικότητα’ της οποίας στο θυμικό των ευρωπαϊκών λαών, ιδίως αυτών του Νότου, βρίσκεται στο ναδίρ!
Η πιο ηχηρή παρέμβαση είναι ίσως αυτή του κεντρικού τραπεζίτη της Ιταλίας, Ιγνάσιο Βίσκο, ο οποίος δήλωσε την Παρασκευή ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι ιταλικές τράπεζες να χρειαστούν κρατική βοήθεια, ιδιαίτερα εν μέσω περιβάλλοντος εύθραυστης ανάπτυξης στην Ευρωζώνη. Όπως είπε ο κεντρικός τραπεζίτης, τα εργαλεία νομισματικής πολιτικής είναι πολλά για μια τέτοια στήριξη ενώ προειδοποίησε ότι το ρίσκο από τις ιταλικές τράπεζες, αν και περιορισμένο, μπορεί να έχει επιπτώσεις στον τραπεζικό κλάδο της Ευρωζώνης.
Αυτή την άποψη ήδη έχουν υιοθετήσει ο Vitor Constancio εκ των βασικών στελεχών της ΕΚΤ αλλά και ο Lorenzo Bini Smaghi παλαιότερα στέλεχος της ΕΚΤ και σήμερα πρόεδρος της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της Γαλλίας της Societe Generale. Ανάλογες απόψεις έχουν ήδη εκφράσει στα report τους οι αναλυτές των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών και αμερικανικών οίκων (Fitch, BofA Merrill Lynch, JPMorgan, κτλ).
Το πρόβλημα με τις ιταλικές τράπεζες έχει μετακυλίσει και στις ευρωαγορές. Οι ιταλικές μετοχές έχουν δεχθεί ισχυρό σοκ και έχουν χάσει έως και το 57% της αξίας τους σε μέσους όρους από τα υψηλά του 2015. Αντιστοίχως ο ευρωπαϊκός τραπεζικός δείκτης έχει ήδη χάσει το 11% της αξίας του το τελευταίο διάστημα.
Η σύγκριση με την Ελλάδα
Τα νούμερα στην Ιταλία είναι μεν εντυπωσιακά, τα ποσοστά όμως… ψεύδονται! Στην Ιταλία τα προβληματικά δάνεια ξεπερνούν τα 360 δισ. ευρώ και σε ποσοστό αναλογούν στο 29% του ιταλικού ΑΕΠ. Στην Ελλάδα το πρόβλημα των “κόκκινων” δανείων είναι ουσιαστικά πολλαπλά… χειρότερο! Ναι μεν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια φτάνουν μόλις (!) στα 117 δισεκ. αλλά αυτά αντιστοιχούν στο 66% του ελληνικού ΑΕΠ!
Επίσης στην Ιταλία η μακράν πιο προβληματική τράπεζα της χώρας, η Monte Dei Paschi εμφανίζει μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα στο 49% του συνόλου του δανειακού χαρτοφυλακίου της. Στις ελληνικές τράπεζες ο αντίστοιχος μέσος όρος αγγίζει το 50%…
Από την άλλη η Ιταλία διαθέτει συστημικές τράπεζες που θα μπορούσαν να πλήξουν όλη την Ευρώπη στην περίπτωση που κριθούν κεφαλαιακά ανεπαρκείς στις 29 Ιουλίου όταν και θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα των stress tests της ΕΚΤ. Oι ελληνικές τράπεζες είναι ένα βήμα πιο μπροστά, έχοντας ήδη ολοκληρώσει τρίτο κύκλο ανακεφαλαιοποίησής τους και ως εκ τούτου δεν συμμετέχουν σε αυτά τα stress tests.
Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους η Monte Dei Paschi, η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας και ο μεγαλύτερος “ασθενής” του τραπεζικού κλάδου, διαθέτει 173 δισεκ. ευρώ ενεργητικό και διεκδικεί σε πρώτη φάση τουλάχιστον 9 δισεκ. ευρώ ώστε να ανακεφαλαιοποιηθεί με κρατικά κεφάλαια. Για να προσεγγίσουμε το νούμερο του ενεργητικού χρειαζόμαστε όχι μία, αλλά τουλάχιστον δύο από τις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, εν προκειμένω Εθνική και Πειραιώς μαζί. Οι οποίες συνολικά από τις κεφαλαιοποιήσεις έχουν μέχρι στιγμής λάβει κεφάλαια άνω των 15 δισεκ. ευρώ!
Το δίλημμα των Γερμανών
Και για το τέλος αφήνουμε το δίλημμα της Γερμανίας: αν αφεθεί στην τύχη της η Monte Dei Paschi οι τριγμοί στις ιταλικές τράπεζες θα βλάψουν πρώτα απ’ όλους την… Deutsche bank η οποία έχει έκθεση σε παράγωγα περί τα 750 δισεκ. ευρώ. Επισήμως η Γερμανία στηρίζει την τραπεζική ενοποίηση αντιδρά και ζητάει να εφαρμοστεί η οδηγία BRRD.
Αν επιτραπεί στην Ιταλική κυβέρνηση να ανακεφαλαιοποιήσει την Monte Dei Paschi με κρατικά κεφάλαια ακυρώνεται στην πράξη – πριν καν ενεργοποιηθεί – η BRRD και η οποιαδήποτε περαιτέρω προσπάθεια τραπεζικής ενοποίησης. Στον αντίποδα μια κρατική στήριξη θα έκανε τις αγορές να αισθανθούν ασφάλεια. Αν ισχύσει τελικά η BRRD και το bail in στην Ιταλία, η αναταραχή στις αγορές θα συνεχιστεί αλλά η Ευρώπη θα δείξει ότι προωθεί την τραπεζική ενοποίηση.
Σε κάθε περίπτωση η Ιταλία θα δείξει το δρόμο για όλη την Ευρώπη.
