Οι δομικές αλλαγές που συντελέστηκαν στην αγορά εργασίας αλλά και στην ελληνική οικονομία, από το 2008 μέχρι σήμερα, αποτυπώνονται με ιδιαίτερα
αποκαλυπτικό τρόπο στο πεδίο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και στην οργάνωση των εργασιακών σχέσεων.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2008 ο αριθμός των κλαδικών συμβάσεων εργασίας έφθανε τις 203 και ήταν κατάτι μικρότερος από τον αριθμό των επιχειρησιακών συμβάσεων, οι οποίες ήταν 230. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα των οκτώ ετών, δηλαδή στην περίοδο 2008-2016, οι επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης, της έκρηξης της ανεργίας, των ελαστικών μορφών απασχόλησης, της βύθισης των μισθών και κυρίως των μνημονιακών ρυθμίσεων που συρρίκνωσαν δραστικά το πεδίο των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων είχαν σωρευτικά καταλυτικές επιπτώσεις στον τρόπο και στους όρους οργάνωσης των μορφών εργασίας.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι οι πιο δραστικές αλλαγές στην οργάνωση των εργασιακών σχέσεων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων έγιναν με την υπογραφή του δεύτερου μνημονίου (ν. 4093/2012, έγκριση μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016, επείγοντα μέτρα εφαρμογής του ν. 4046/2012 και του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής).
Έτσι, η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις των μνημονιακών νόμων, λειτούργησε σαν επιταχυντής της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας. Το αποτέλεσμα είναι, μερικά χρόνια αργότερα, δηλαδή μέσα στο 2016, να έχουμε την υπογραφή μόνο έξι κλαδικών συμβάσεων εργασίας και 79 επιχειρησιακών. Τα αντίστοιχα στοιχεία για το 2015 είναι 23 κλαδικές και 264 επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας, ενώ ανέρχονται σε αρκετές δεκάδες οι συμβάσεις που υπέγραψαν οι «ενώσεις προσώπων».
Μετατροπές συμβάσεων
Εκτός από τους εντυπωσιακά ταχύτατους ρυθμούς περιορισμού των κλαδικών συμβάσεων εργασίας, το δεύτερο κυρίαρχο στοιχείο είναι η αλλαγή των συμβάσεων εργασίας με τις οποίες απασχολούνται εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι στη χώρα μας. Από την ανάλυση της μισθωτής απασχόλησης του συστήματος Εργάνη προκύπτει ότι μέσα στη διετία 2014-2015 έγιναν 3.375.691 αναγγελίες προσλήψεων και ταυτόχρονα μέσα στην ίδια χρονική περίοδο είχαμε 3.176.869 αποχωρήσεις ή καταγγελίες συμβάσεων των εργαζομένων.
Η μεγάλη ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά εργασίας προκύπτει και από τον συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό μετατροπών των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης σε συμβάσεις μερικής απασχόλησης. Από τον Ιούλιο του 2013 μέχρι και τον Ιούνιο του 2016 είχαμε τη μετατροπή 152.636 συμβάσεων πλήρους απασχόλησης σε συμβάσεις μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής εργασίας. Ο αριθμός των συμβάσεων που μετατράπηκαν μέσα σε 36 μήνες (Ιούλιος 2013 – Ιούνιος 2016) σε συμβάσεις μερικής απασχόλησης, εάν αναχθεί στο σύνολο του αριθμού των μισθωτών που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ, δεν είναι αμελητέος, διότι αντιστοιχεί περίπου στο 8%-10% του συνόλου της μισθωτής εργασίας του ιδιωτικού τομέα.
Κλαδικές ή επιχειρησιακές;
Το θέμα των κλαδικών και των επιχειρησιακών συμβάσεων ενδέχεται να αναδειχθεί σε ένα από τα κρισιμότερα των διαπραγματεύσεων που θα έχει ο κ. Κατρούγκαλος με τους εκπροσώπους των θεσμών τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Το υπουργείο Εργασίας, αλλά και η
ΓΣΕΕ έχουν αναδείξει το θέμα των κλαδικών συμβάσεων ως ένα από τα σημαντικότερα της ατζέντας των εργασιακών σχέσεων. Όμως, επί του θέματος αυτού ο
ΣΕΒ έχει την αντίληψη ότι οι επιχειρησιακές συμβάσεις πρέπει να υπερισχύσουν των κλαδικών συμβάσεων εργασίας.
Σύμφωνα με το κανονιστικό πλαίσιο που διέπει το δίκαιο των συμβάσεων σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, προβλέπεται η δυνατότητα οι επιχειρησιακές συμβάσεις να περιέχουν δυσμενέστερους όρους από τις κλαδικές υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Συνεπώς, σύμφωνα με όλα τα δεδομένα που υπάρχουν έως τώρα, το ερώτημα για την υπερίσχυση των κλαδικών συμβάσεων έναντι των επιχειρησιακών θα παραμείνει ένα ανοικτό θέμα μέχρι το τέλος τις επόμενης διαπραγμάτευσης με τους εκπροσώπους των θεσμών.
