Της Justine Doody
Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση “βυθιζόταν” στο πρώτο “σοκ” από την απόφαση της Βρετανίας για Brexit, η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για Θέματα
Εξωτερικής Πολιτικής, Federica Mogherini, προχωρούσε στα αποκαλυπτήρια της Παγκόσμιας Στρατηγικής της Ε.Ε. (EU Global Strategy), τα οποία και θα μπορούσαν να σημάνουν τη στιγμή του μετασχηματισμού για την Ε.Ε.. Στις 28 Ιουνίου, η Mogherini παρουσίασε, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το προσχέδιό της, υπό τον τίτλο “Κοινό Όραμα, Κοινή Δράση: Μία Ισχυρότερη Ευρώπη” (“Shared Vision, Common Action: A Stronger Europe”). Το έγγραφο προορίζεται να αντικαταστήσει την παρωχημένη Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας (European Security Strategy), η οποία, αφ’ότου ετέθη σε ισχύ το 2003, καθοδηγεί πλασματικά την ευρωπαϊκή εξωτερική στρατηγική.
Το βασικό όραμα της Παγκόσμιας Στρατηγικής (σ.σ. εφεξής και Στρατηγική) είναι λιγότερο επεκτατικό, πιο ταπεινό και περισσότερο ρεαλιστικό, σε σχέση με τους προηγούμενους στόχους. Οι επικρατούσες συνθήκες έχουν σημασία και σε μια εποχή συγκλινόντων κρίσεων για την Ένωση, η Στρατηγική αναδεικνύει περισσότερο την ανάγκη για ενοποίηση και ενότητα, αντί να προεξοφλεί ότι τα προβλήματα εκτός και εντός συνόρων, μπορούν να επιλυθούν αποκλειστικά από την ελκυστικότητα του μοντέλου της Ε.Ε.. Το σύνθημα είναι η έννοια του πραγματισμού που βασίζεται σε συγκεκριμένο πλαίσιο κανόνων και ο οποίος βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ “μιας ρεαλιστικής εκτίμησης του στρατηγικού περιβάλλοντος” και “μιας ιδεαλιστικής φιλοδοξίας για έναν καλύτερο κόσμο”.
Η Παγκόσμια Στρατηγική διαποτίζεται από την επίγνωση των αποσυνθετικών δυνάμεων εντός της Ε.Ε., κάτι που επιβεβαιώνεται και από την απόφαση για τοBrexit που επισκίασε τη στιγμή της Mogherini. Η Στρατηγική λέει προφητικά: “Η ενότητά μας δεν βρέθηκε ποτέ ενώπιον τέτοιων προκλήσεων”. Υπάρχει σαφής δρομολόγηση της αναζωπύρωσης του εθνικισμού και της εμπάθειας στην υπερεθνική φύση της Ε.Ε., η οποία και ήταν εν μέρει υπεύθυνη για την ψήφο της Βρετανίας: “Δεν υπάρχει καμία σύγκρουση μεταξύ των εθνικών και των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Το κοινό μας συμφέρον μπορεί να εξυπηρετηθεί μόνο μέσω της από κοινού μας στάσης και δράσης… Τα συμφέροντα των πολιτών μας εξυπηρετούνται καλύτερα μέσω ενός κοινού σκοπού μεταξύ των Κρατών – Μελών και σε όλο το φάσμα των θεσμών και η κοινή δράση, μέσω της από κοινού εφαρμογής συνεκτικών πολιτικών”.
Η Mogherini έχει δίκιο: Τα θέματα προτεραιότητας που βρίσκονται στην “καρδιά” της Στρατηγικής (η Ασφάλεια της Ένωσης, η Ανθεκτικότητα του Κράτους και της Κοινωνίας στην Ανατολή και στον Νότο, μία Ολοκληρωμένη Προσέγγιση στις Κρίσεις, οι Συλλογικοί Εθνικοί Κανόνες, η Παγκόσμια Διακυβέρνηση για τον 21ο Αιώνα) μπορούν να δρομολογηθούν καλύτερα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και κανένα κράτος – μέλος που εργάζεται από μόνο του, δεν μπορεί να επιτύχει τόσα, όσα μπορεί η Ε.Ε. με την απο κοινού προσπάθεια.
Αλλά ποτέ δεν ήταν πιο ξεκάθαρο πως η Ε.Ε. είναι το άθροισμα των συστατικών μελών της και κάθε χώρα έχει τον δικό της ρόλο. Η Ε.Ε. και τα κράτη – μέλη της έχουν δουλειά μπροστά τους, για την επίτευξη των στόχων που ορίζονται στη Στρατηγική – και η απώλεια ενός από τους πιο σημαντικούς “παίκτες” της εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή της Βρετανίας, θα θέσει σε κίνδυνο την επιτυχία της Στρατηγικής, με πολυάριθμους τρόπους.
Σταθεροποιώντας τα παγκόσμια Οικονομικά
Ένας από τους στόχους που θέτει η Στρατηγική είναι η προώθηση της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης για τον 21ο αιώνα (Global Governance for the 21st Century), δεσμεύοντας την Ε.Ε. σε μια παγκόσμια τάξη που βασίζεται στο Κράτος Δικαίου και ακολούθως, στη μεταρρύθμιση των παγκόσμιων θεσμών, όπως είναι τα Ηνωμένα Έθνη και οι παγκόσμιοι οικονομικοί θεσμοί της.
Μεταξύ των δεικτών βιώσιμης διακυβέρνησης (SGI) του Bertelsmann Stiftung, ο δείκτης για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μετρά κατά πόσο οι χώρες εμπλέκονται ενεργά στην άσκηση πολιτικής, με στόχο την αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής. Το 2015, οι χώρες της Ε.Ε. βαθμολογήθηκαν με 6,3 στα 10, χαμηλότερα από τον μέσο όρο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ήτοι 6,8 – επομένως, υπάρχει δουλειά που πρέπει να γίνει, για να επιτευχθεί ο στόχος της Mogherini στον συγκεκριμένο τομέα.
Η κρίση της Ευρωζώνης έχει μερίδιο ευθύνης για την αστάθεια των παγκόσμιων Οικονομικών και δεδομένου του διχασμού μεταξύ των μελών της Ευρωζώνης σχετικά με τα προγράμματα διάσωσης και την εξυπηρέτηση του χρέους, ο στόχος της Στρατηγικής, προκειμένου οι χώρες εργαστούν “προς μία ολοένα και περισσότερο ενοποιημένη εκπροσώπηση της Ευρωζώνης στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο” φαντάζει μάλλον αισιόδοξος.
Ενδεχόμενη απώλεια του Σίτι του Λονδίνου, από καίριο οικονομικό κέντρο της Ε.Ε., μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο και στην ικανότητα της Ε.Ε. και υπό αυτό το πρίσμα: Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι το σκάνδαλο του Libor, μεταξύ άλλων, παρέχει ενδείξεις όχι μόνο για την ανάγκη ενός καταλληλότερου κανονιστικού πλαισίου, αλλά και για την απροθυμία του Σίτι να ακολουθήσει τους κανόνες, αν και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως το Σίτι ειδικότερα και η Βρετανία γενικώς, έχουν προσφέρει σημαντική τεχνογνωσία στο σκέλος των παγκόσμιων Οικονομικών. Η έκθεση των SGI για το 2015 παρατηρεί πως “η Βρετανία έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις της Ε.Ε., τόσο μέσω των κυβερνητικών δράσεων, όσο και υπό τη μορφή πρωτοβουλιών από το Σίτι του Λονδίνου”. Αυτή η συνεισφορά θα μπορούσε να χαθεί, στον “απόηχο” ενός Brexit.
Προάγοντας την ανθεκτικότητα έναντι του εκδημοκρατισμού
Όσον αφορά στη διαπραγμάτευση με τις χώρες – εταίρους, και σύμφωνα με τις γενικές επιταγές των αρχών του πραγματισμού, η Στρατηγική αντικαθιστά την παλαιότερη εστίαση στον εκδημοκρατισμό με μια νέα έμφαση στην ανθεκτικότητα. “Μια ανθεκτική κοινωνία που χαρακτηρίζεται από δημοκρατία, εμπιστοσύνη στους θεσμούς και βιώσιμη πρόοδο, βρίσκεται στο επίκεντρο ενός ανθεκτικού κράτους”, σημειώνει η Στρατηγική. Αντιπροσωπεύοντας την παραδοχή πως δεν τείνουν, όλα τα κράτη, προς τη Δημοκρατία, δίνει στην Ε.Ε. την ελευθερία να δώσει έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και να εργαστεί με φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, εγκαταλείποντας παράλληλα τον στόχο για αλλαγή του συστήματος, όπου αυτό καθίσταται αδύνατο και αποσταθεροποιητικό τόσο για τις χώρες εκτός της Ένωσης, όσο και για την ίδια την Ε.Ε..
Η αναπτυξιακή πολιτική πρέπει να ευθυγραμμιστεί με αυτές τις στρατηγικές προτεραιότητες και η Στρατηγική επιβεβαιώνει την προσήλωση της Ε.Ε. στον στόχο των Ηνωμένων Εθνών να διαθέσει το 0,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος για την Επίσημη Αναπτυξιακή Βοήθεια (ΕΑΒ – Official Development Aid). Το 2015, η Ε.Ε. διέθεσε μόνο το 0,47%. Αναφορικά με τον δείκτη για τις παγκόσμιες ανισότητες – μεταξύ των SGI για το 2015 – που μετρά τόσο την παγκόσμια κοινωνική πολιτική, όσο και τον βαθμό της ΕΑΒ για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας ανισότητας, η Ε.Ε. έφθασε μόλις στο 4,8, κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ του 5,3.
Στην Ε.Ε. των 28, μόνο η Σουηδία, η Δανία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Βρετανία κατάφεραν να ξεπεράσουν τον στόχο των Ηνωμένων Εθνών για 0,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος προς την ΕΑΒ. Η απώλεια της Βρετανίας που όπως επισημαίνει και η έκθεση του Bertelsmann, “συνεχίζει να κατέχει τα πρωτεία στην αναπτυξιακή ατζέντα, στις συνεδριάσεις των G-8 και G-20”, θα περιορίσει τη συνολική ικανότητα της Ε.Ε. να πιέζει για αλλαγή, ενώ θα μειώσει και τον διαθέσιμο προϋπολογισμό για αποτελεσματική ΕΑΒ.
Θα μπορούσε να έχει “γεννηθεί” σε καλύτερες συνθήκες, αλλά η Παγκόσμια Στρατηγική παρέχει ένα νέο και περισσότερο αναγκαίο όραμα για τις μελλοντικές εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.. Ωστόσο, τα κράτη – μέλη πρέπει να εργαστούν, για να υπάρξει αποτέλεσμα και μένει να φανεί εάν και τα ίδια βλέπουν το μέλλον της Ευρώπης ως ένα μέλλον που καθοδηγείται από “το κοινό όραμα και την κοινή δράση”.
Εν όψει της επικείμενης εξόδου της Βρετανίας, η αξιοπιστία του ευρωπαϊκού σχεδίου έχει πληγεί – και η επιτυχία της Στρατηγικής εξαρτάται από τους εξωτερικούς εταίρους που πιστεύουν στην Ε.Ε., θεωρώντας την ως αξιόπιστο, ενιαίο “παίκτη”. Εάν η Ε.Ε. θέλει να μιλήσει στο εξωτερικό για συνοχή, η ευρωπαϊκή ενότητα πρέπει να ανοικοδομηθεί στο εσωτερικό της.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_eu_global_strategy_under_threat_from_division_at_home_7093
capitalgr
