Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης εξαρτάται από την Τουρκία

Γραφει ο Κ.Ν. Σταμπολής, Αντιπρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής, Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ)

Το επιδεινούμενοπεριβάλλον ασφάλειας στην Τουρκία, με τις σχεδόν καθημερινές

Ενώ βασική αιτία για το επιχειρηθέν, και όχι απρόβλεπτο,στρατιωτικό πραξικόπημα -που ορισμένοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν ως οπερατικό αγνοώντας τον υψηλό φόρο αίματος με τους 300 και πλέον νεκρούς και τις πολλές χιλιάδες συλλήψεις- ήτο σαφώς, και παραμένει, η έντονη δυσαρέσκεια του μισού σχεδόν πληθυσμού της χώρας απέναντιστη συνεχή προσπάθεια του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και του κόμματος του, του AKP , για κατάλυση του κοσμικού κράτους και την πλήρη ισλαμοποίση της τουρκικής κοινωνίας.

Ενώ οι γνώμες διίστανται για την κρυφή ατζέντα που προωθεί ο Ερντογάν,αυτό που αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι η τεράστια γεωπολιτική σημασία που έχει η Τουρκία για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Δύσης, και ιδιαίτερα της Ευρώπης. Και ασφαλώς δεν είναι η εγχώρια παραγωγή σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, που δια της βίας καλύπτει το 8% της ζήτησης, η της προοπτικής για ανακάλυψη και εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, όσο είναι ο κομβικός ρόλος της χώρας ως ένα λειτουργούν περιφερειακό αλλά και διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο ενεργειακών πρώτων υλών.

Αυτό που επιθυμεί διακαώς να γίνει η χώρα μας, δηλαδή ένας ενεργειακός κόμβος (hub),και που διαλαλούν με συνεχείς αλλά άστοχες ως επί το πλείστο δηλώσεις τους Έλληνες πολιτικοί και κυβερνητικάστελέχη, το έχει πετύχει εδώ και χρόνια η Τουρκία. Αρκεί μια ματιά στο χάρτη για να αντιληφθούμε το τεράστιο πλέγμα αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου και ενεργειακών ροών γενικότερα που διασχίζουν τη χώρα.

Πιο συγκεκριμένα μέσω των εδαφών και θαλασσίων στενών της Τουρκίας διέρχονται σε καθημερινή βάση 4,0 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 4.2% της παγκόσμιας ζήτησης. Περί τα 2.6 εκατ. αργού και προϊόντων προέρχονται από Ρωσία και Καζακστάν και μεταφέρονται μέσω Μαύρης Θάλασσας και των στενών του Βοσπόρου στις διεθνείς αγορές ενώ, 1,4 εκατ. βαρέλια αργού μεταφέρονται μέσω χερσαίων αγωγών από Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν (βλέπε αγωγός BTC) αλλά και ποιό πρόσφατα από το Βόρειο Ιράκ (βλέπε KRG) με κατάληξη τον λιμένα του Τσειχάν και απ’ όπου και εξάγονται κυρίως προς Ευρωπαϊκούς προορισμούς.

Οι ανωτέρω ποσότητες είναι εξαιρετικά πιθανό να αυξηθούν κατά τα επόμενα χρόνια καθώς αναμένεται μεγαλύτερη παραγωγή από το Καζακστάν, όπου το 2017 πρόκειται να ξεκινήσει πάλι η παραγωγή από το τεράστιο κοίτασμα Kashagan, ενώ και από το Κουρδιστάν εκτιμάται επιπλέον παραγωγή από νέα κοιτάσματα η εκμετάλλευση των οποίων έχει δρομολογηθεί για το 2017/2018. Έτσι ο λιμένας Τσειχάν αναδεικνύεται ως το βασικό εξαγωγικό και ενεργειακό-ναυτιλιακόhubτης Ανατολικής Μεσογείου, μόλις μερικά μίλια βόρεια της Κύπρου.

Πέρα από το πετρέλαιο η Τουρκία μέλλει να αναδειχθεί και σε βασικό άξονα μεταφοράς φυσικού αερίου αφού ήδη κατασκευάζεται ο τεράστιος αγωγός TANAP, που σε συνδυασμό με τον επίσης υπό κατασκευή TAP, θα μπορεί να μεταφέρει περιορισμένες ,στην αρχή, ποσότητες αερίου ( 10 δισεκ. κ.μ. που μπορούν υπό προϋποθέσεις να αυξηθούν στα 20 δισεκ. κ.μ. κατ’ έτος) προς τις Ευρωπαϊκές αγορές. Με τον TANAP, ανεξάρτητα από τον TAP, να αποτελεί μία εξαιρετικά σημαντική ενεργειακή αρτηρία μήκους 1.800 χλμ. αφού από μόνος του θα έχει την δυνατότητα μεταφοράς 40 δισεκ. κ.μ. πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορεί αύριο να χρησιμοποιηθεί για την μεταφορά Ιρανικού αερίου προς την Ευρώπη, εάν και εφ’ όσον η Τουρκία αποφασίσει να δημιουργήσει το απαραίτητο transit regime.

Σε εκκρεμότητα
Ακόμα ευρίσκεται σε εκκρεμότητα το σχέδιο για την κατασκευή του επίσης μεγάλου αγωγού Turkish Stream για τη μεταφορά Ρωσικού αερίου, μέσω Τουρκίας και Ελλάδος, προς την Ευρώπη.

Προς το παρόν έχει συμφωνηθεί μεταξύ Ρωσικής και Τουρκικής πλευράς μόνο η κατασκευή του πρώτου σκέλους του αγωγού δυναμικότητας 15,75 δισεκ. κ.μ ο οποίος θα μεταφέρει αέριο από τη Ρωσία προς την Τουρκία, καλύπτοντας κυρίως εγχώριες ανάγκες, και παρακάμπτοντας τον Trans­BalkanPipeline (TBP) που μεταφέρει ισόποσουςόγκους αερίου προς Βουλγαρία, Ελλάδα και Τουρκία. Χωρίς τα νομικά και ρυθμιστικά εμπόδια που είχε ο SouthStream(που τελικά ακυρώθηκε στα τέλη του 2014) η κατασκευή του TurkishStreamδεν αναμένεται να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προβλήματα, αφού σαφώς δεν παρεμβάλλεται καθόλου Ευρωπαϊκό κεκτημένο, με την κατασκευή του να έχει προγραμματισθεί να ξεκινήσει πριν τα τέλη του έτους.

Ενώ σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Ρώσου υπουργού ενέργειας κ. AlexanderNovak ο αγωγός θα τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του 2019.

Με την κατασκευή του TurkishSteamν’ αποτελεί σωστό στοίχημα για τον πρόεδρο Πούτιν αλλά και την Gazpromοι οποίοι επιθυμούν πάση θυσία να δημιουργήσουν ένα εναλλακτικό δίκτυο τροφοδοσίας προς την Ευρώπη και ΝΑ Ευρώπη, παρακάμπτοντας την ενοχλητική και αναξιόπιστη Ουκρανία, εξ ’ου και η αποφασιστικότητα με την οποία κινούνται για την κατασκευή του ΝorthStreamIIστην Βαλτική.

Hδιέλευση ενός ακόμη μεγάλου αγωγού μέσω Τουρκίας θα ενισχύσει περαιτέρω την γεωστρατηγική θέση της χώρας, ιδιαίτερα αφού μέσω της νέας αυτής διασύνδεσης εκτιμάται ότι θα επιχειρηθεί αργότερα, σ’ ένα δεύτερο στάδιο,η τροφοδοσία της Ευρωπαϊκής αγοράς μέσω του διασυνοριακού αγωγούPoseidon (IGI) που θα ενώσει το Ελληνικό με το Ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου μέσω υποθαλάσσιου αγωγού στην Αδριατική. Αξίζει να σημειωθεί ότι με την αδρανοποίηση του TransBalkanPipeline (TBP) απόto 2019 και μετά, η τροφοδοσία της Ελλάδας με Ρωσικό αέριο ( οπού ως γνωστό καλύπτει το 60 % περίπου της ζήτησης) θα γίνεται δια μέσου Τουρκίας αξιοποιώντας τον υπάρχοντα διασυνδετήριο αγωγό (χωρητικότητας 6,0 Bcm).

Τ. Ερντογάν
Ισλαμοποίηση ή σταθερότητα;

Όλα τα ανωτέρω καταδεικνύουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τον πολύ σημαντικό ρόλο που ήδη διαδραματίζει η Τουρκία ως ο βασικός περιφερειακός ενεργειακός κόμβος αλλά και εν δυνάμει Ευρωπαϊκός, ιδίως μετά την είσοδο του αερίου το 2019, ως μίας ακόμη ενεργειακής πρώτης ύλης που θα διακινείται μέσω των εδαφών της. Ως εκ τούτου καθίσταται πασιφανές ότι η αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητος και η επίτευξη συνθηκών ασφάλειας στην γείτονα το συντομότερο δυνατόν, αποτελεί υψίστη προτεραιότητα για την Δύση, και ιδιαίτερα για την Ευρώπη, η ενεργειακή ασφάλεια της οποίας εξαρτάται σ’ένα μεγάλο βαθμό πλέον από την Τουρκία.Το πως θα πορευθεί απ’ εδώ και εμπρός ο πρόεδρος Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα, και εάν θα μετριάσει την επιχειρούμενη ισλαμοποίηση, προς όφελος μιας πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας μένει ν’ αποδειχθεί.