Κερδισμένοι & χαμένοι από τη φορολογική… πολιτική των δικαστηρίων

Με αρκετές «πρότυπες» αποφάσεις που θα αποτελέσουν «μπούσουλα» για τις ελεγκτικές αρχές, αλλά και τους φορολογουμένους, η Θέμις ανασυντάσσει τον

Ελεγχοι
Από την άλλη, υπάρχουν όμως και δικαστικές αποφάσεις που «λύνουν τα χέρια» των φορολογικών αρχών, επιτρέποντας το «πισωγύρισμα» με ελέγχους σε βάθος χρόνου και οι οποίες άλλοτε ανέχονται (και άλλοτε αποκλείουν) το να μετακυλιστεί στις πλάτες του φορολογουμένου το βάρος να αποδείξει ο ίδιος τη νομιμότητα των ενεργειών του, αντί να αποδείξει η Εφορία το αντίθετο, ότι είναι δηλαδή παράνομος και πρέπει να φορολογηθεί.

Μέσα από ένα νομοθετικό «αλαλούμ» που έχουν φέρει τα μνημονιακά χρόνια, με αλλεπάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις (στον φορολογικό τομέα έχουν σπάσει κάθε ρεκόρ αλλαγών σε συχνότητα και ποσότητα), επόμενο ήταν να ακολουθήσει και ένα δικαστικό αλαλούμ με αλληλοσυγκρουόμενες αποφάσεις που προσέγγισαν με αντιφατικό τρόπο καίρια νομικά ζητήματα, και γι’ αυτό χρειάστηκε να γίνουν «πιλοτικές» δίκες ώστε να χαραχθούν κατευθυντήριες γραμμές για όλα τα δικαστήρια της χώρας και να ξέρουν οι πάντες (ελεγκτές και ελεγχόμενοι) με ασφάλεια τι τελικά ισχύει και τι όχι.

Η πιο πρόσφατη σχετική απόφαση, που δικαίωσε τον καθηγητή ΑΕΙ και πρώην αντιπρόεδρο της Βουλής Αλ. Μητρόπουλο κρίνοντας άκυρες και παραγεγραμμένες τις φορολογικές αξιώσεις και τα πρόστιμα του Δημοσίου σε βάρος του, πυροδότησε στην κυριολεξία πανικό στις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές, καθώς έσπευσαν αμέσως να ζητήσουν το σκεπτικό της από το ΣτΕ σχεδόν όλοι όσοι ασχολούνται με τέτοιες υποθέσεις, από εφόρους μέχρι οικονομικούς εισαγγελείς.

Κι αυτό γιατί όλοι κατάλαβαν ότι μπορούν να βρεθούν στην κυριολεξία στον αέρα πολλές και σημαντικές υποθέσεις που συνεχίζουν να ελέγχονται μόνο και μόνο χάρη στις αλλεπάλληλες ετήσιες νομοθετικές παρατάσεις που δίνει το Δημόσιο στην παραγραφή τους και οι οποίες αφορούν φυσικά και αρκετούς από τους εμπλεκόμενους σε διάφορες γνωστές λίστες (καταθετών, ακινήτων κ.λπ.).

Αντίστοιχο βέβαια ενδιαφέρον έδειξαν και πολλοί δικηγόροι για λογαριασμό χιλιάδων πελατών τους που βρίσκονται σε παρεμφερή θέση και προσδοκούν να απεμπλακούν από τα γρανάζια της Εφορίας ή να «ρίξουν» υπέρογκους φόρους και πρόστιμα.

Στις ευνοϊκές για τους φορολογουμένους αποφάσεις συγκαταλέγονται εκείνες που «κόβουν» τις χρονικά απεριόριστες παραγραφές των ελέγχων και των κυρώσεων, που ξεκαθαρίζουν ότι δεν μπορούν οι φορολογικές αρχές να θεωρούν κάθε διαφορά ανάμεσα στο ύψος των τραπεζικών λογαριασμών και στα εισοδήματα ως «εισόδημα άγνωστης προέλευσης» για να το φορολογήσουν πολύ βαρύτερα, που δέχονται τη δυνατότητα υποβολής ξεχωριστών φορολογικών δηλώσεων για τους συζύγους εφόσον η φορολογική δράση του ενός βρίσκεται σε άλλη χώρα, που μπλοκάρουν τη «φοροεπιδρομή» στην κατοικία (και επαγγελματική) χωρίς την παρουσία εισαγγελέα κ.λπ.

Στις δυσάρεστες για τους φορολογουμένους αποφάσεις περιλαμβάνονται και εκείνες που ανέχονται συνταγματικά να φορολογείται και η απρόσοδη περιουσία, δηλαδή ακόμα και τα ξενοίκιαστα διαμερίσματα ή και η πρώτη κατοικία, όπως έγινε επί 3ετία με το «χαράτσι» της ΔΕΗ, που κρίθηκε νόμιμο μόνο και μόνο λόγω του έκτακτου αρχικά χαρακτήρα του, μολονότι στην πραγματικότητα μονιμοποιήθηκε αφού ενσωματώθηκε στους νεότερους φόρους της ακίνητης περιουσίας από το ΕΤΑΚ μέχρι τον σημερινό ΕΝΦΙΑ.

Βέβαια και οι νέες αντικειμενικές αξίες παρά τη σχετική μείωσή τους σε κάποιες περιπτώσεις (το πολύ μέχρι 20%) έχουν μπει ήδη στο «μικροσκόπιο» του ΣτΕ και δεν αποκλείεται σύντομα να πέσει ο νέος ΕΝΦΙΑ σε συνταγματικούς υφάλους…

Ευνοϊκές αποφάσεις
Οι ευνοϊκές σκέψεις για χιλιάδες φορολογουμένους «κρύβονται» στις εξής αποφάσεις:

• Με τις 1623 και 888/16 αποφάσεις του ΣτΕ αποκρούστηκαν συνεχείς παρατάσεις των παραγραφών (10ετών και 5ετών), επειδή δεν μπορεί να αμφισβητείται επ’ αόριστον η κατάσταση ενός φορολογουμένου και η παραγραφή πρέπει να έχει εύλογη διάρκεια και να μην τον αφήνει «ξεκρέμαστο» για μεγάλο διάστημα σε καθεστώς ανασφάλειας δικαίου επειδή η πολιτεία αντιμετωπίζει διαρκώς κενά και δυσχέρειες στους ελέγχους.

Στη συγκεκριμένη υπόθεση ακυρώθηκαν ως παραγεγραμμένα πρόστιμα περίπου 375.000 ευρώ, ενώ αναμένεται σύντομα η έκδοση παρεμφερούς απόφασης και για πανεπιστημιακό ιατρό, καθώς γίνεται δεκτό ότι ο νόμος δεν θέλησε να παρατείνει την παραγραφή και για τις κυρώσεις που επιβάλλονται στους ελέγχους.

• Με την 886/16 απόφαση το ΣτΕ, ανατρέποντας και εφετειακή απόφαση, ακύρωσε πρόστιμα περίπου 316.000 ευρώ σε βάρος ελεύθερου επαγγελματία, κρίνοντας ότι η φορολογική αρχή φέρει καταρχήν το βάρος να αποδείξει τα στοιχεία που συγκροτούν την παράβαση του επιτηδευματία, διαπιστώνοντας με τεκμηριωμένο τρόπο ότι εισέπραξε το ποσό στο πλαίσιο επαγγελματικής του δραστηριότητας.

Η Εφορία δεν ανταποκρίνεται όμως στο βάρος αυτό όταν απλά θεωρεί ως άγνωστης πηγής ή αιτίας το εισόδημα που φαίνεται να υπάρχει σε τραπεζικούς λογαριασμούς επιπλέον των δηλωθέντων.

Κατά το ΣτΕ, η Εφορία μη νόμιμα θεώρησε ως άγνωστης προέλευσης τις διαφορές των ποσών κατά τα οποία ήταν μεγαλύτερες οι καταθέσεις του, χωρίς να ταυτοποιήσει, όπως θα όφειλε, το κατά πόσον οι προσαυξήσεις αυτές προέρχονται από γνωστή πηγή (αποκρυβείσα επαγγελματική αμοιβή), ώστε να φορολογηθεί πολύ ηπιότερα.

Με βάση και αντίστοιχες εφετειακές αποφάσεις προκύπτει ότι η φορολογική αρχή δεν μπορεί να θεωρεί κάθε τραπεζική κατάθεση ως προσαύξηση από κέρδη που πρέπει να φορολογηθούν ως εισοδήματα από άγνωστη αιτία, αλλά πρέπει να αποδεικνύεται η πηγή ή η αιτία τους, ώστε να φορολογείται αντίστοιχα με την αληθινή προέλευση (π.χ. από πώληση ή εκμίσθωση ακινήτου, πώληση μετοχών κ.λπ.).

• Ανατρέποντας όλα τα γνωστά δεδομένα σε «πιλοτική» δίκη για φορολόγηση κατοίκων εξωτερικού, το ΣτΕ δέχθηκε ότι οι σύζυγοι μπορούν να έχουν ξεχωριστή φορολογική κατοικία και να υποβάλλουν χωριστή δήλωση.

Εκρινε μάλιστα (1445/16) ότι με βάση τις γενικότερες κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις της εποχής, αλλά και ανάλογα με τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα των συζύγων, είναι νοητή η χωριστή κατοικία τους έστω και αν δεν προβλέπεται στο ελληνικό δίκαιο και το σύστημα Τaxis χρειάζεται σχετική αναπροσαρμογή. Ετσι ακυρώθηκε φορολογική πράξη που υποχρέωνε σε κοινή δήλωση και φορολογική επιβάρυνση στην Ελλάδα ενός Γερμανού υπηκόου παντρεμένου με Ελληνίδα, μολονότι έχει την επαγγελματική του απασχόληση στο εξωτερικό και επισκέπτεται την οικογένειά του στη χώρα μας το πολύ τους μισούς μήνες του χρόνου.

• Σε άλλες αποφάσεις έγινε δεκτό -αντίθετα με όσα υποστήριζε η Εφορία και ακυρώθηκαν σχετικά πρόστιμα- ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της ως «προσαύξηση περιουσίας» η απλή μεταφορά χρηματικού ποσού από τον τραπεζικό λογαριασμό ενός φορολογουμένου σε άλλον λογαριασμό του (έστω και με συνδικαιούχο) στο εξωτερικό.

Ακόμα κρίθηκε ότι κρίσιμος χρόνος για τη φορολόγηση ενός αυξημένου ποσού που εντοπίζεται σε τραπεζικό λογαριασμό δεν είναι ο χρόνος διενέργειας του σχετικού εμβάσματος, αλλά της αρχικής κατάθεσης του ποσού (ή των τμηματικών καταθέσεων), όταν δηλαδή προέκυψε πραγματικά η προσαύξηση της περιουσίας.

Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί επιτρέπει τη φορολόγηση με βάση τα δεδομένα που ίσχυαν τότε σε κάθε σχετική διαχειριστική περίοδο, αλλά και γιατί ουσιαστικά «διευκολύνει» και τη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής.

Αναδρομικοί έλεγχοι
Στις δυσάρεστες για τους φορολογουμένους αποφάσεις συγκαταλέγονται όσες έκριναν συνταγματικό τον ν. 3888/10, που προβλέπει αυστηρές φορολογικές μεθόδους και δυνατότητα ελέγχων αναδρομικά σε βάθος χρόνου.

Μάλιστα το ΣτΕ δέχθηκε ότι όταν εντοπίζονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς μεγάλα ποσά, τεκμαίρεται ότι ο φορολογούμενος γνωρίζει την αληθινή πηγή προέλευσής τους και υποχρεούται καταρχήν να την αποδείξει, ενώ σε περίπτωση που αρνηθεί να παράσχει πληροφορίες στις φορολογικές αρχές, εκείνες μπορούν να συναγάγουν συμπεράσματα σε βάρος του.

Το βάρος της απόδειξης για τη φορολογική παράβαση έχει μεν καταρχήν το κράτος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζονται αδιάσειστα στοιχεία και πλήρης βεβαιότητα για τη φοροδιαφυγή, αφού μια τέτοια απαίτηση θα επέβαλλε στο κράτος ένα υπέρμετρο βάρος, καθώς η φοροδιαφυγή είναι συνήθως δυσχερώς εντοπίσιμη.

Παρά τις προσδοκίες που είχε δημιουργήσει η παραπεμπτική απόφαση προς την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου ότι το «χαράτσι» της ΔΕΗ μπορεί να κρινόταν αντισυνταγματικό, όπως ζητούσε η πλειοψηφία του Δ’ Τμήματος ΑΠ, η συντριπτική πλειοψηφία της Ολομέλειας δέχθηκε το μέτρο ως συνταγματικό, λόγω του αρχικά έκτακτου χαρακτήρα του (για 2 χρόνια).

Παράλληλα, όμως, έκρινε (7/16) ως συνταγματικά ανεκτή τη φορολόγηση όχι μόνο της προσοδοφόρας αλλά και της απρόσοδης περιουσίας, που σημαίνει ότι επιτρέπεται η φορολόγηση όχι μόνο των εισοδημάτων αλλά και της απρόσοδης περιουσίας, όπως είναι τα ξενοίκιαστα διαμερίσματα ή τα ανεκμετάλλευτα ακίνητα, ενώ κρίθηκε ότι δεν παραβιάζεται το Σύνταγμα από το γεγονός ότι φορολογήθηκε ξανά η α’ κατοικία μέσω του «χαρατσιού» (για τα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα).

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ

 

Εμβάσματα εξωτερικού
Οι υποθέσεις εμβασμάτων στο εξωτερικό, τραπεζικών λογαριασμών διογκωμένων κ.λπ. είναι κατεξοχήν πρόσφορες για έμμεση απόδειξη ύπαρξης φορολογητέου εισοδήματος, ανακριβούς δήλωσης και φορολογικής παράβασης, που είναι και η συνήθης, κατά τα κοινώς γνωστά, στην ελληνική οικονομική πραγματικότητα.