Του Γιώργου Καπόπουλου
Η αρχή ήταν οι Εκλογές του Ιουλίου του 1945 στην μεγάλη Βρετανία όταν οι ψηφοφόροι του Ηνωμένου Βασιλείου ευχαρίστησαν τον Τσόρτσιλ για την αποφασιστική του στάση στον Πόλεμο και τον έστειλαν… σπίτι του. Στον αριθμό
10 της Ντάουνινγκ Στριτ νέος ένοικος ο ηγέτης των Εργατικών Ατλι με υπουργό Εξωτερικών τον παλαίμαχο ηγέτη των βρετανικών συνδικάτων Ερνστ Μπέβιν. Τον Μπέβιν που στην περίοδο 1918-20 ως μέλους της ηγεσίας της επιτροπής «Κάτω τα χέρια από την Ρωσία» οργάνωσε απεργιακές κινητοποιήσεις ώστε να παρεμποδίζεται η στήριξη των λευκών στον εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν στην νεαρή σοβιετική Ρωσία.
Όλα τα παραπάνω αθροιστικά συνηγορούσαν στην διόγκωση των προσδοκιών της Αριστεράς στην Ελλάδα έξι μήνες μετά την βαριά ήττα του ΚΚΕ-ΕΑΜ στα Δεκεμβριανά και την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας. Μια ματιά στον τύπο της εποχής αποτυπώνει την πεποίθηση τουλάχιστον του ΕΑΜ και των οπαδών του ότι η πολιτική Τσόρτσιλ απέναντι στην Ελλάδα είναι ένα κεφάλαιο που έκλεισε με την ήττα των Συντηρητικών με ζητούμενο μόνο τον βαθμό της στροφής των Ατλι Μπεβιν απέναντι στην Ελλάδα.
Η προσγείωση στην πραγματικότητα υπήρξε απότομη και σκληρή όχι μόνον για το ΚΚΕ-ΕΑΜ αλλά και για τον ευρύτερο χώρο του Δημοκρατικού Κέντρου: Από τον Σεπτέμβριο του 1945 κατέστη φανερό ότι οι Ατλι – Μπέβιν συνεχίζουν στην Ελλάδα την πολιτική των Τσόρτσιλ και Ηντεν αρνούμενοι κάθε συζήτηση για αναβολή των εκλογών μέχρι να κατασιγάσουν τα πάθη και να υπάρξει κατοχύρωση της δημοκρατικής νομιμότητας.
Στον ενθουσιασμό της νίκης των Εργατικών είχε υποτιμηθεί το γεγονός ότι η βρετανική επέμβαση στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1944 πραγματοποιήθηκε από κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στην οποία μετείχαν οι Εργατικοί.
Άλλωστε, η Ελλάδα δεν ήταν η εξαίρεση σε όλα τα κρίσιμα προβλήματα και προκλήσεις που αντιμετώπιζε η Βρετανική Αυτοκρατορία οι Εργατικοί πήραν την σκυτάλη της συνέχειας από τον Τσόρτσιλ.
Από το Λονδίνο στην Ουάσιγκτον
Με την απόσυρση του Λονδίνου από τις παγκόσμιες ευθύνες και την ανάδειξη των ΗΠΑ ως αδιαμφισβήτητης ηγετικής δύναμης στην Δύση μετά το 1947 το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ήταν φυσικό να στραφεί προς τις ΗΠΑ, όμως οι χρονικές συγκυρίες δεν απέτρεψαν την ταύτιση με τις εικαζόμενες «φιλελληνικές» προτιμήσεις του ενός η του άλλου υποψηφίου.
Με την απόσυρση του Λονδίνου από τις παγκόσμιες ευθύνες και την ανάδειξη των ΗΠΑ ως αδιαμφισβήτητης ηγετικής δύναμης στην Δύση μετά το 1947 το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ήταν φυσικό να στραφεί προς τις ΗΠΑ, όμως οι χρονικές συγκυρίες δεν απέτρεψαν την ταύτιση με τις εικαζόμενες «φιλελληνικές» προτιμήσεις του ενός η του άλλου υποψηφίου.
Η πιο ενεργή ανάμειξη των ΗΠΑ κατεγράφη το 1964 όταν ο τότε πρόεδρος Τζόνσον απέτρεψε με σκληρά διατυπωμένο τελεσίγραφο προς τον τότε πρωθυπουργό της Τουρκίας Ινονού απόβαση στην Κύπρο και στην συνέχεια επιχείρησε να πείσει τα εμπλεκόμενα μέρη να δεχθούν το σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού που είχε συντάξει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της δεύτερης τετραετίας Τρούμαν Ντιν Άτσεσον.
Παρά την υποβάθμιση του τελεσιγράφου προς Ινονού και την δυσαρέσκεια για τις πιέσεις για αποδοχή του αχεδίου Άτσεσον, οι εκλογές του 1964 στις ΗΠΑ δεν προσφέρονταν για επένδυση σε «φιλέλληνα» υποψήφιο: Ο Τζόνσον που έκανε εκστρατεία περίπατο είχε ως αντίπαλο τον γραφικό Ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή της Αριζόνα, Μπάρι Γκολντγουώτερ, ο οποίος μάλλον δεν γνώριζε αν υπάρχει κράτος που λέγεται Κύπρος και σε ποιό σημείο του χάρτη βρίσκεται.
Φιλέλληνες και ανθέλληνες
Θα περάσουν τρεις δεκαετίες για να ξαναδούμε μεγάλες ελληνικές προσδοκίες να συνδέονται με εκλογική αναμέτρηση στο εξωτερικό αυτή την φορά στις ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα στην προεδρική εκλογή του 1976 με αντιπάλους τον απερχόμενο πρόεδρο Φορντ και αντίπαλό του τον υποψήφιο των Δημοκρατικών μέχρι τότε κυβερνήτη της Πολιτείας της Γεωργίας Κάρτερ.
Θα περάσουν τρεις δεκαετίες για να ξαναδούμε μεγάλες ελληνικές προσδοκίες να συνδέονται με εκλογική αναμέτρηση στο εξωτερικό αυτή την φορά στις ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα στην προεδρική εκλογή του 1976 με αντιπάλους τον απερχόμενο πρόεδρο Φορντ και αντίπαλό του τον υποψήφιο των Δημοκρατικών μέχρι τότε κυβερνήτη της Πολιτείας της Γεωργίας Κάρτερ.
Το σκηνικό ήταν το πιο πρόσφορο που θα μπορούσε να έχει στηθεί για να συντηρηθεί και να ενδυναμωθεί μια κυρίαρχη σε μεγάλο βαθμό μέχρι τότε πρόσληψη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Ελλάδα με τους σχεδιαστές και εκτελεστές της να χωρίζονται σε «Φιλέλληνες» και «Ανθέλληνες».
Έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος ενός καταχθόνιου Κίσιγκερ εκ … γενετής ανθέλληνα, ο οποίος παρέσυρε τους Νίξον και Φορντ σε αρνητικές για την Αθήνα επιλογές τις οποίες θα διόρθωνε ο Τζίμι Κάρτερ.
Ο Κίσιγκερ που θα μείνει στην Ιστορία ως ο εμπνευστής και θεμελιωτής της ταυτόχρονης ρεαλιστικής προσέγγισης με την ΕΣΣΔ και με την Κίνα του Μάο εκ των πραγμάτων πρωταγωνίστησε εμφανώς στα δραματικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974 στην Ελλάδα και στην Κύπρο για τον πολύ απλό λόγο ότι η υπόθεση Γουοτεργκέιτ βρισκόταν στην δραματική της κορύφωση και ο Νίξον διαπραγματευόταν την περίοδο εκείνη με την Γερουσία την παραίτηση του έναντι της αμνήστευσης του.
Έτσι οι προσδοκίες που είχαν οικοδομηθεί για «Φιλελληνική Πολιτική» του Κάρτερ πολύ γρήγορα αποσαθρώθηκαν με τον νέο Πρόεδρο να πιέζεται από τις μόνιμες γραφειοκρατίες του Πενταγώνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ πρώτον να τερματίσει το εμπάργκο αποστολής στρατιωτικής βοήθειας στην Τουρκία και δεύτερον στην αμέσως επόμενη φάση να μην δεχθεί να δεσμευθεί στην αναλογία 7 προς 10, την οποία η Αθήνα και το φιλικό προς αυτή Λόμπι στο Κογκρέσο προωθούσαν ως προϋπόθεση διατήρησης της ισορροπίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Ο Έλληνας Υποψήφιος!
Επόμενο ραντεβού των προσδοκιών της Ελλάδας με εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ το 1988 όταν κατέστη σαφές ότι φαβορί για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος δεν ήταν άλλος από τον ελληνικής καταγωγής κυβερνήτη της Πολιτείας της Μασαχουσέτης Μάικλ Δουκάκη.
Επόμενο ραντεβού των προσδοκιών της Ελλάδας με εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ το 1988 όταν κατέστη σαφές ότι φαβορί για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος δεν ήταν άλλος από τον ελληνικής καταγωγής κυβερνήτη της Πολιτείας της Μασαχουσέτης Μάικλ Δουκάκη.
Οι σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ δύσκολες την πρώτη τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ με την κυβέρνηση Ρέιγκαν στον Λευκό Οίκο είχαν εισέλθει στην δεύτερη τετραετία, μετά την δεύτερη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1985 στην αναζήτηση «Ήρεμων Νερών» όπως ήταν η χαρακτηριστική έκφραση του τότε Πρωθυπουργού.
Παρά την ελληνική καταγωγή του Μάικλ Δουκάκη η συμπεριφορά της πολιτικής ελίτ και της κοινής γνώμης στην Ελλάδα ήταν ωριμότερη από την παραζάλη του 1976, όταν κάποιοι σκιτσογράφοι στον ενθουσιασμό τους έντυσαν τον Τζίμι Κάρτερ με …φουστανέλα!
Είχε καταστεί πλέον η συνείδηση ότι ανεξαρτήτως ενοίκου του Λευκού Οίκου και οι ΗΠΑ συγκλίνουν προς τα ήρεμα νερά, προς την υπέρβαση των αντιπαραθέσεων του παρελθόντος. Ο Μάικλ Δουκάκης έχασε από τον Τζορτζ Μπους και τον Ιούνιο του 1989 τερματίστηκε η πρώτη οκταετής περίοδος διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Στις αρχές Ιουλίου του 1991 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους, επισκέφθηκε την Ελλάδα όπου πρωθυπουργός κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Παρά την επιβίωση του αντιαμερικανισμού σε μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης ήταν φανερό ότι επρόκειτο για ένα γύρισμα σελίδας από τους ηγέτες των δύο χωρών Μπους και Μητσοτάκη που μόνον στο στιλ διέφερε από μια υποθετική συνάντηση Δουκάκη – Παπανδρέου.
Μετά τον Ομπάμα τι;
Σήμερα στην έναρξη της μάχης για τον Λευκό Οίκο που δίνουν Χίλαρι Κλίντον και Ντόναλντ Τραμπ, η Αθήνα βρίσκεται σε μια παράδοξη θέση, καθώς η εξέλιξη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην δεύτερη τετραετία Ομπάμα με τον Κέρι στα ηνία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, θα μπορούσε δίχως υπερβολή να χαρακτηρισθεί ως η καλύτερη στιγμή των διμερών σχέσεων από το 1974 μέχρι και σήμερα.
Ο Τραμπ είναι το απόλυτο άγνωστο, το μη προβλέψιμο σε όλες τις πτυχές της κυβερνητικής του ατζέντας και κατ’ εξοχήν στην εξωτερική πολιτική, ενώ η Χίλαρι Κλίντον παραπέμπει συνειρμικά τόσο στην οκταετία Μπιλ Κλίντον στον Λευκό Οίκο 1993-2001, όσο και στην τετραετή θητεία της ως υπουργού Εξωτερικών στην περίοδο 2009-2013. Σήμερα τα ζωτικά συμφέροντα της Αθήνας είναι προφανώς η ρεαλιστική στροφή Ομπάμα-Κέρι όπως καταγράφεται στην συνεργασία με την Ρωσία στην Μέση Ανατολή,αλλά και η ενεργός εμπλοκή της Ουάσιγκτον σε μια προσπάθεια κοινής παγκόσμιας αντιμετώπισης των παρενεργειών της
Κρίσης του 2008 με άξονα αναφοράς την Ανάπτυξη να κλειδώσουν ως σταθερές επιλογές της Ουάσιγκτον πριν λήξει η θητεία Ομπάμα στις 21.1.2017.
Οχι Τζόνσον σε Ινονού
Η πιο ενεργή ανάμειξη των ΗΠΑ κατεγράφη το 1964 όταν ο τότε πρόεδρος Τζόνσον απέτρεψε με σκληρά διατυπωμένο τελεσίγραφο προς τον τότε πρωθυπουργό της Τουρκίας Ινονού απόβαση στην Κύπρο και στην συνέχεια επιχείρησε να πείσει τα εμπλεκόμενα μέρη να δεχθούν το σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού
Φρούδες ελπίδες…
Οι προσδοκίες που είχαν οικοδομηθεί για «Φιλελλη-νική Πολιτική» του Κάρτερ πολύ γρήγορα αποσαθρώ-θηκαν με τον νέο Πρόεδρο να πιέζεται από τις μόνιμες γραφειοκρατίες του Πενταγώνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να τερματίσει το εμπάργκο αποστολής στρατιωτικής βοήθειας στην Τουρκία
ΗΜΕΡΗΣΙΑ
