Μελέτη που δημοσιεύεται στην έγκριτη επιθεώρηση Geophysical Research Letters εξετάζει την περίπτωση του Camp Century, μιας μυστικής αμερικανικής βάσης που δημιουργήθηκε μέσα στους πάγους της Γροιλανδίας το 1959 και λειτούργησε για λίγα χρόνια ως επιστημονικό εργαστήριο.
Στην πραγματικότητα, ο αμερικανικός στρατός δεν συνέλεγε μόνο επιστημονικές μετρήσεις -ταυτόχρονα άνοιγε το δρόμο για το Project Iceworm, ένα σχέδιο για την εκτόξευση εκατοντάδων βαλλιστικών πυραύλων κατά της Ρωσίας μέσα από τους πάγους της Αρκτικής.
Το Project Iceworm δεν προχώρησε ποτέ και οι ΗΠΑ εκκένωσαν τη βάση το 1967, πιστεύοντας ότι η συνεχής χιονόπτωση θα την έθαβε όλο και πιο βαθιά μέσα στο κάλυμμα πάγου της Γροιλανδίας.
Πριν από την αποχώρησή τους αφαίρεσαν τον πυρηνικό αντιδραστήρα που τροφοδοτούσε τη βάση, άφησαν όμως 200.000 λίτρα ντίζελ, 240.000 λίτρα υγρά λύματα, απόβλητα με χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας, καθώς και δομικά υλικά που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια. Και όλα αυτά διασκορπισμένα σε μια έκταση που εκτιμάται στα 550 στρέμματα.
Η βάση κατασκευάστηκε περίπου 250 χιλιόμετρα από τις ακτές και λόγω της χιονόπτωσης βρίσκεται σήμερα θαμμένη σε βάθος περίπου 60 μέτρων. Αντίθετα από ό,τι νόμιζαν οι κατασκευαστές, όμως, δεν θα μείνει χαμένη για πάντα.
Ο Ουίλιαμ Κόλγκαν, κλιματολόγος του Πανεπιστημίου της Υόρκης, αναφέρει στο δικτυακό τόπο του Science ότι δεν κατάφερε να πείσει το NATO και την κυβέρνηση της Δανίας (στην οποία υπάγεται η Γροιλανδία) να χρηματοδοτήσουν μελέτη για το μέλλον του Century Camp.
Προχώρησε όμως τη μελέτη στον ελεύθερο χρόνο του και χρησιμοποίησε υπολογιστικά μοντέλα του κλίματος για να εκτιμήσει την πιθανή πορεία του καλύμματος πάγου της Γροιλανδίας.
Η θερμοκρασία στην Αρκτική ανεβαίνει με σχεδόν διπλάσια ταχύτητα από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη, και το βασικό σενάριο της μελέτης είναι ότι μέχρι το τέλος του αιώνα θα έχει αυξηθεί κατά 5 βαθμούς.
Στα τέλη του αιώνα, έδειξαν οι υπολογισμοί, η απώλεια πάγου λόγω τήξης θα αντισταθμίσει τη συσσώρευση πάγου λόγω χιονόπτωσης -με άλλα λόγια, το κάλυμμα πάγου θα αρχίσει να λεπταίνει και να υποχωρεί προς τις ακτές. Έναν αιώνα αργότερα, το Camp Century θα βγει στην επιφάνεια και θα αρχίσει να απελευθερώνει το τοξικό περιεχόμενό του στο αρκτικό περιβάλλον.
Ο Δρ Κόλγκαν αναγνωρίζει ότι καμία προσπάθεια απορρύπανσης δεν θα είχε νόημα πριν αρχίσει να λιώνει ο πάγος.
Δεδομένου όμως ότι πρόκειται για μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων ρύπων, το θέμα μπορεί μελλοντικά να προκαλέσει διπλωματική ένταση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Δανία.
Όπως επισημαίνει η Τζέσικα Γκριν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, το διεθνές δίκαιο είναι ξεκάθαρο όσον αφορά την απόδοση ευθυνών για νέες βλάβες στο περιβάλλον, όχι όμως τόσο ξεκάθαρο για απόβλητα που έχουν ήδη καταλήξει στο περιβάλλον.
Επιπλέον, η κυβέρνηση της Δανίας γνώριζε μεν για την ύπαρξη της βάσης, δεν γνώριζε όμως ότι επρόκειτο για προκάλυμμα ενός μεγαλύτερου στρατιωτικού σχεδίου. Η βάση είναι αμερικανική, βρίσκεται όμως στο έδαφος της Δανίας, και παρόλο που η Γροιλανδία ανήκει στη Δανία, είναι πλέον εν μέρει αυτόνομη, επισημαίνει η Γκριν.
Οι ΗΠΑ και η Δανία, πάντως, έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν για την απορρύπανση της Γροιλανδίας: το 1968, αμερικανικό βομβαρδιστικό B-52 που μετέφερε τέσσερις βόμβες υδρογόνου συνετρίβη στη θάλασσα περίπου 200 χιλιόμετρα δυτικά του Century Camp.
Οι δύο χώρες ξεκίνησαν αμέσως προσπάθειες γα την απομάκρυνση του ουρανίου και του πλουτωνίου που διέρρευσε, αν και ένα μέρος της ραδιενεργού ρύπανσης παραμένει στην περιοχή μέχρι και σήμερα.
Βαγγέλης Πρατικάκης
