που αποτελούν τους βασικούς πυλώνες ειρήνευσης στη Δυτική Βαλκανική μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας. Με τις πληγές τής μεταξύ τους αιματηρής πολεμικής σύγκρουσης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, να χαίνουν ακόμα και το εθνικό μίσος να υπονομεύει τις όποιες προσπάθειες για καλή γειτονία, η πολύκροτη υπόθεση της «αγιοποίησης» από το Βατικανό τού, καταδικασμένου ως συνεργάτη των Γερμανών Κροάτη καρδιναλίου την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Αλοΐσιου Στέπινατς, ανεβάζει επικίνδυνα την ένταση στις δαλματικές ακτές.
Για τους Σέρβους, αλλά και τους ορθοδόξους γενικότερα, είναι ο «αρχιεπίσκοπος της γενοκτονίας», «ο μεγαλύτερος κληρικός εγκληματίας πολέμου». Τον κατηγορούν, και έχει καταδικαστεί γι’ αυτό, ότι όχι μόνο ανέχθηκε, αλλά «ευλόγησε» την εξόντωση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της Κροατίας οκτακοσίων χιλιάδων ορθόδοξων Σέρβων, ογδόντα χιλιάδων Εβραίων και τριάντα χιλιάδων Ρομά κατά το διάστημα 1941-1945 από το φιλοναζιστικό κροατικό κράτος των Ουστάσι, που ιδρύθηκε με τη βοήθεια του Χίτλερ και του Μουσολίνι «δι’ ευχών» του Βατικανού.
Για τους Κροάτες, αντιθέτως, ο Στέπινατς είναι ένας σπουδαίος άνδρας, μια πατριωτική φυσιογνωμία που συνέβαλε αποφασιστικά στην ίδρυση, στην Κατοχή, της πρώτης ανεξάρτητης κροατικής οντότητας, η οποία αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία, μισό αιώνα μετά, του σημερινού σύγχρονου κράτους της Κροατίας.
Εκτός από ήρωας, ο αμφιλεγόμενος καρδινάλιος είναι στην Κροατία και εθνομάρτυρας λόγω των διώξεων που υπέστη μετά τον πόλεμο από το γιουγκοσλαβικό κομμουνιστικό καθεστώς του συμπατριώτη του Τίτο, με την κατηγορία για συνεργασία με τους ναζί και εμπλοκή σε εγκλήματα πολέμου. Με τη διάλυση του κράτους των Ουστάσι από τους παρτιζάνους του στρατάρχη και τη συγκρότηση της μεταπολεμικής Γιουγκοσλαβίας, ο Στέπινατς καταδικάστηκε το 1946 σε κάθειρξη δεκαέξι ετών. Ωστόσο έμεινε στη φυλακή μόνο πέντε χρόνια καθώς αποφυλακίστηκε, κατόπιν πιέσεων του Βατικανού, το 1951, για να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του, έως το 1960 οπότε και πέθανε, υπό αστυνομική επιτήρηση.
Παρότι τα εναντίον του στοιχεία και οι μαρτυρίες για την εξόντωση Σέρβων, Εβραίων και Τσιγγάνων στα διαβόητα στρατόπεδα Jasenovac και Jastrebarsko, τα οποία με εντολή του στελεχώθηκαν από καθολικούς ιερείς και μοναχούς, ήταν συντριπτικά, στη συλλογική κροατική εθνική συνείδηση παρέμενε ένα μυθικό πρόσωπο. Ετσι, μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας το 1991 και τη συγκρότηση ανεξάρτητου κράτους, όχι μόνο κινήθηκαν οι διαδικασίες για την αποκατάστασή του, αλλά το Βατικανό προχώρησε, παρά τις σερβικές φωνές και τις αντιδράσεις αντιφασιστικών, αντιρατσιστικών και εβραϊκών οργανώσεων διεθνώς, στην αγιοποίησή του, το 1998, από τον επίσης αγιοποιηθέντα Πάπα Ιωάννη-Παύλο Β΄. Ο διάδοχός του, μάλιστα, Βενέδικτος ΙΣτ΄, επισκεπτόμενος αργότερα τον τάφο του Στέπινατς, δεν δίστασε να τον χαρακτηρίσει «μεγάλο ιερωμένο» και «υποδειγματική μορφή ανθρωπισμού», προκαλώντας εκ νέου την μήνιν Σέρβων και ορθοδόξων.
Ολα αυτά θα ανήκαν πλέον στην Ιστορία, εάν, πενήντα χρόνια μετά, δεν έρχονταν να ξύσουν πληγές στην προαιώνια σερβοκροατική έχθρα, προκαλώντας, σε συνδυασμό με εν εξελίξει γεωπολιτικές τριβές στη Δυτική Βαλκανική, επικίνδυνους τριγμούς στον άξονα Βελιγραδίου – Ζάγκρεμπ επί του οποίου οικοδομήθηκε, με τη Συνθήκη του Ντέιτον το 1995, η σταθερότητα στο μεταπολεμικό status. Τι συνέβη; Η Κροατία, προκειμένου να ολοκληρωθεί από το Βατικανό η διαδικασία της «κανονικής αγιοποίησης» του Στέπινατς, προχώρησε με απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Ζάγκρεμπ (21.07.16) στην ανατροπή της καταδικαστικής απόφασης του 1946 ώστε να τον παραδώσει στην αγιοσύνη άσπιλο και αμόλυντο.
Η σερβική αντίδραση για την αθώωση υπήρξε άμεση, με το Bελιγράδι να επιδίδει νότα διαμαρτυρίας στο Zάγκρεμπ στην οποία επικρίνεται σε υψηλούς τόνους η απόφαση του δικαστηρίου και γίνεται επίκληση αποφάσεων τόσο του ΟΗΕ όσο και της Ε.Ε. περί απαγόρευσης της «αναστήλωσης» του φασισμού και των ιδεολογιών του. Επισημαίνεται ακόμη πως η εξάλειψη της καταδίκης του Στέπινατς με στόχο την αθώωση και αγιοποίησή του και η αποκατάσταση του κράτους των Ουστάσι αποτελούν παραποίηση της Ιστορίας και δικαίωση των διώξεων και των σφαγών εναντίον των Σέρβων.
Οι Κροάτες απάντησαν σε εξίσου υψηλούς τόνους αποδίδοντας στους Σέρβους αδυναμία να απαλλαγούν από «νοοτροπίες Μιλόσεβιτς» και άφησαν να εννοηθεί πως το θέμα Στέπινατς μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην ενταξιακή πορεία της Σερβίας προς την Ε.Ε., για να εισπράξουν την απάντηση του Σέρβου υπουργού Εξωτερικών Ιβιτσα Ντάτσιτς ότι «αν προϋπόθεση για να ενταχθούμε στην Ε.Ε. είναι να γίνουμε όπως η Κροατία, τότε δεν θέλουμε να γίνουμε μέλος της».
Υπό άλλες συνθήκες, ένας τέτοιος «τσακωμός» για το παρελθόν θα περνούσε μάλλον απαρατήρητος εκτός των συνόρων των δύο προαιώνιων εχθρών. Ο σταθεροποιητικός για την περιοχή άξονας Βελιγραδίου – Ζάγκρεμπ όμως υφίσταται ήδη επικίνδυνους τριγμούς (και) από την υπόγεια σύγκρουση επιρροής Δύσης και Ρωσίας, καθώς το μεν ΝΑΤΟ εξοπλίζει στρατιωτικά την Κροατία, η δε Μόσχα το Βελιγράδι, σε μια διελκυστίνδα στρατιωτικής υπεροχής των δύο αντίπαλων γειτόνων και γεωπολιτικής υπεροχής των ισχυρών.
Σύμφωνα με σερβικά ΜΜΕ, σε αυτή την κούρσα των εξοπλισμών, κατόπιν προσωπικής εντολής του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, πρόκειται να παραδοθούν στη Σερβία έως το τέλος του χρόνου έξι μεταχειρισμένα μαχητικά αεροσκάφη τύπου MIG-29, ώστε η χώρα να μην υστερεί σε στρατιωτικά μέσα απέναντι στην Κροατία, η οποία πρόσφατα ενισχύθηκε από τις ΗΠΑ με δεκαέξι πολεμικά ελικόπτερα τύπου OH-58 Kiowa. Οπως επισημαίνουν στρατιωτικοί αναλυτές στο Βελιγράδι, οι δωρεές Πούτιν γίνονται «προκειμένου να αποτραπεί το σχέδιο των ΗΠΑ για ανάδειξη της Κροατίας σε στρατιωτικό ηγέτη της περιοχής», καθώς η Μόσχα εκτιμά ότι «μόνο ένας ισχυρός σερβικός στρατός μπορεί να εγγυηθεί την ειρήνη στα Βαλκάνια».
Με το αίμα από τον εμφύλιο του 1991-1995 να μην έχει στεγνώσει ακόμα, το ζήτημα της επιστροφής των εκδιωχθέντων από τους Κροάτες Σέρβων της Κράινα σε αυτόν τον πόλεμο να πέφτει σαν αλάτι στις παλιές πληγές και με τα γεωπολιτικά παιγνίδια Ανατολής – Δύσης σε εξέλιξη, μόνο ένας «άγιος» καρδινάλιος έλειπε για να προκληθεί τρικυμία στον Δούναβη.
