Του Κώστα Ράπτη
Η ανακοίνωση του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας την Τετάρτη ότι ξεκινά εκ νέου ξανά την παραγωγή πλουτωνίου για στρατιωτική χρήση και ότι δεν
πρόκειται να σταματήσει τις πυρηνικές δοκιμές όσο παραμένει η “αμερικανική απειλή” έσπειρε διεθνώς την ανησυχία. Πόσω μάλλον που η γραμμή ανακωχής στην κορεατική χερσόνησο είναι η πλέον στρατιωτικοποιημένη ζώνη του κόσμου.
Όμως για το Πεκίνο και δευτερευόντως τη Μόσχα, που βλέπουν να συσσωρεύονται ουκ ολίγες εντάσεις στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ πολύ πιο ανησυχητική είναι η πρόθεση της Ουάσιγκτον να εγκαταστήσει στη Νότιο Κορέα μιαν “αντιπυραυλική ασπίδα” -για την οποία, άλλωστε, οι τυχοδιωκτισμοί της Πιονγκγιανγκ προσφέρουν μια πρώτης τάξεως δικαιολόγηση.
Η προϊστορία
Η ανάπτυξη αντιπυραυλικών συστημάτων από αμερικανικής πλευράς μεριά αποτελούσε ήδη μια από τις πιο κρίσιμες αντιπαραθέσεις της τελευταίας περιόδου του Ψυχρού Πολέμου (βλ. τον “Πόλεμο των Άστρων” του Ronald Reagan). Παρότι φαινομενικά αμυντικό, ένα τέτοιο σύστημα στην πραγματικότητα χαρίζει στη χώρα που το διαθέτει τη δυνατότητα πρώτου πυρηνικού πλήγματος, εφόσον περιορίζει τις πιθανότητες ανταπόδοσης.
Οι διαδικασίες πυρηνικού αφοπλισμού μετά το 1986 έθεσαν την ανάγκη τέτοιων συστημάτων σε δεύτερη μοίρα, όμως οι ΗΠΑ επέμειναν στο σχεδιασμό τους, επικαλούμενες αυτή τη φορά την κατοχή πυρηνικών όπλων και τεχνολογίας βαλλιστικών πυραύλων από “κράτη ταραξίες”, όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα. Σταδιακά, και στο πλαίσιο αυτού που θα μπορούσε να οριστεί ως ο νέος Ψυχρός Πόλεμος των ημερών μας, τα συστήματα αυτά ανακαλούν την αρχική στρατηγική τους σημασία.
Το ευρωπαϊκό προηγούμενο
Το πρώτο “μέτωπο” του είδους είναι βέβαια η Ευρώπη. Στις 9 Αυγούστου το Πεντάγωνο έκανε γνωστό ότι υπέγραψε σύμβαση 36 εκατομμυρίων δολαρίων με την εταιρεία Lockheed Martin για την εγκατάσταση μέχρι το τέλος του 2018 στοιχείων του αντιπυραυλικού συστήματος Aegis Ashore στην Πολωνία, ενώ η Βαρσοβία είχε ανακοινώσει από τον Ιούλιο και την απόφασή της για την προμήθεια αμυντικών συστημάτων πυραύλων Patriot.
Ήδη από τον Μάιο τέθηκε σε λειτουργία βάση (με ραντάρ και συστοιχίες πυραύλων) του αντιπυραυλικού συστήματος Aegis Ashore στο Deveselu της Ρουμανίας. Οι χερσαίες αυτές εγκαταστάσεις συνδυάζονται και με τα αντίστοιχα πυραυλικά συστήματα Aegis σε αντιτορπιλικά και καταδρομικά του αμερικανικού στόλου.
Οι κινήσεις αυτές εντάσσονται στο συνολικότερο σχεδιασμό των ΗΠΑ για την αντιπυραυλική προστασία του ευρωπαϊκού χώρου που πλέον δεν περιορίζεται στα πλωτά μέσα. Η εγκατάσταση τέτοιων χερσαίων συστημάτων τόσο κοντά στα ρωσικά σύνορα έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση της Μόσχας, που, όπως είναι αναμενόμενο, δεν αποδέχεται την δικαιολογία ότι τα συστήματα αυτά προστατεύουν τον ευρωπαϊκό χώρο από τυχόν επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους από το Ιράν.
Τριγωνική συνεργασία
Το δεύτερο μεγάλο μέτωπο αφορά την Ασία και τη διαφαινόμενη τριγωνική στρατιωτική συνεργασία ανάμεσα στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, που τυπικά αναφέρεται στην απειλή της Βόρειας Κορέας, αλλά το Πεκίνο την αντιλαμβάνεται ως ιδιότυπη περικύκλωσή του.
Τον Ιούλιο ανακοινώθηκε ότι το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών ενέκρινε την πώληση 246 πυραύλων εναέριας άμυνας SM-2 στην Ιαπωνία. Εάν η πώληση, ύψους 821 εκατομμυρίων δολαρίων, εγκριθεί από το Κογκρέσο, οι αντιβαλλιστικοί αυτοί πύραυλοι θα εγκατασταθούν στα έξι καταδρομικά με εγκατεστημένο το σύστημα Aegis που ήδη διαθέτει η Ιαπωνία και σε δυο σκάφη που κατασκευάζει.
Όμως, η μεγαλύτερη πολιτική αντιπαράθεση αφορά για την εγκατάσταση του συστήματος THAAD στην Νότια Κορέα και δη στη νοτιανατολική περιοχή του Seongju. Είχε ήδη προηγηθεί, για πρώτη φορά στα χρονικά, η μετακίνηση, στο πλαίσιο κοινής στρατιωτικής άσκησης, μιας συστοιχίας πυραύλων PAC-3 από αμερικανική βάση της Οκινάβα σε βάση της αμερικανικής αεροπορίας στο Gunsan της Νότιας Κορέας.
Μάλιστα, τον περασμένο Ιούνιο οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα πραγματοποίησαν την πρώτη τους κοινή άσκηση αντιπυραυλικής άμυνας στην περιοχή της Χαβάης.
Τόσο η Ουάσινγκτον όσο και η Σεούλ διακηρύσσουν σε όλους τους τόνους ότι η ανάπτυξη του συστήματος THAAD γίνεται αποκλειστικά και μόνο για την άμυνα απέναντι σε τυχόν επίθεση από τη Βόρειο Κορέα. Αυτή τη διαβεβαίωση μετέφερε και ο αρχηγός του αμερικανικού Γενικού Επιτελείου, στρατηγός Mark A. Milley στον Κινέζο ομόλογό του, στρατηγό Li Zuocheng, σε συνάντηση που είχαν στις 16 Αυγούστου.
Οι κινεζικές αντιδράσεις
Ωστόσο, η Κινεζική πλευρά αντιδρά, υποστηρίζοντας ότι η ισχύς των συστημάτων ραντάρ AN/TPY-2 που θα περιλαμβάνει το THAAD υπερβαίνει κατά πολύ τον έγκαιρο εντοπισμό βορειοκορεατικής επίθεσης και αποτελεί αντιθέτως μηχανισμό παρακολούθησης των ένοπλων δυνάμεων της Κίνας. Επιπλέον, το Πεκίνο θεωρεί ότι ένα τέτοιο σύστημα υπονομεύει τη δική του αποτρεπτική ισχύ και άρα αποτελεί παράγοντα ανατροπής των στρατηγικών ισορροπιών στην περιοχή.
Όλα αυτά διαβάζονται από την κινεζική ηγεσία και στο φόντο της απόφασης του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης για τις δικαιοδοσίες στη Νότιο Σινική Θάλασσα, που ερμηνεύτηκε ως μια δυτικής εμπνεύσεως επιθετική κίνηση έναντι των κινεζικών συμφερόντων.
Ενδεικτική πάντως της συνολικότερης αμερικανικής στρατηγικής και η δήλωση του υφυπουργού Εξωτερικών για ζητήματα αφοπλισμού, Frank A. Rose ότι οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία συνεργάζονται στενά για την βελτίωση του αντιβαλλιστικού πυραύλου SM-3 Block IIA που θα αποτελέσει τμήμα της “Ευρωπαϊκής Συντονισμένης Προσαρμοστικής Προσέγγισης” (European Phased Adaptive Approach), δηλαδή του αντιβαλλιστικού συστήματος στη Γηραιά Ήπειρο. Πρόκειται για σαφή ένδειξη ότι οι αμερικανικές πρωτοβουλίες για την αντιπυραυλική άμυνα στην Ευρώπη και την Ασία αποτελούν τμήμα ενός ενιαίου σχεδιασμού.
Εν τω μεταξύ η απόφαση της προέδρου της Νοτίου Κορέας να προχωρήσει στην εγκατάσταση των αμερικανικών αντιπυραυλικών συστημάτων, κατά παρέκκλιση των έως τώρα προσεκτικών χειρισμών των σχέσεων της Σεούλ με το Πεκίνο, οδήγησε σε σαφή κινεζική προειδοποίηση μέσω άρθρου στη “Λαϊκή Ημερησία” της 3ης Αυγούστου, όπου καλούνταν η Park Geun-hye να “φερθεί με σύνεση και να μην οδηγήσει τη χώρα της στην καταστροφή”.
Οι ενδοκορεατικές ζυμώσεις
Το ζήτημα έχει προκαλέσει έντονη πολιτική αντιπαράθεση στην ίδια την Νότιο Κορέα, ενόψει και των προεδρικών εκλογών του Δεκεμβρίου του 2017.
Ο βουλευτής Ahn Cheol-soo του Λαϊκού Κόμματος της αντιπολίτευσης (πιθανός φιλελεύθερος υποψήφιος πρόεδρος) ζήτησε να τεθεί το θέμα της εγκατάστασης του συστήματος THAAD σε δημοψήφισμα, υποστηρίζοντας ότι “λίγα θα κερδηθούν και πολλά θα χαθούν” εξαιτίας του. Υπενθύμισε μάλιστα ότι υπάρχει κίνδυνος να επιδεινωθούν οι σχέσεις της Κορέας με τον βασικό της εμπορικό εταίρο, που θα μπορούσε να προχωρήσει σε αντίποινα. Άλλωστε, πολλοί στην Νότιο Κορέα πιστεύουν ότι τυχόν εγκατάσταση του αντιπυραυλικού συστήματος θα κάνει το Πεκίνο, που διαθέτει βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, απρόθυμο να συναινέσει σε κυρώσεις ή μέτρα κατά της Βορείου Κορέας.
Αλλά και ο Moon Jae-in, πιθανός υποψήφιος για την προεδρία του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης MPK και αντίπαλος της Park στις εκλογές του 2012, εξέφρασε την αντίρρησή του στο σύστημα THAAD. Άλλωστε, είχε προηγηθεί και πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στο MPK και την κυβέρνηση Park με αφορμή την επίσκεψη 6 βουλευτών του κόμματος στην Κίνα για επαφές με αξιωματούχους και διανοουμένους. Και ο έτερος πιθανός υποψήφιος του MPK, Kim Boo-kyum εξέφρασε την αντίθεσή του στην εγκατάσταση του THAAD, δεσμεύτηκε για την ακύρωσή του, εάν εκλεγεί, και κατηγόρησε την κυβέρνηση Park για υπερβολικά υποτελή στάση έναντι των ΗΠΑ.
Αναλυτές εκτιμούν ότι, αν και το MPK κρατά μια αμφίσημη στάση, λόγω κυρίως της θέσης του ηγέτη του, Kim Chong-in, που θεωρεί ότι δεν υπάρχει λύση απέναντι στην απειλή από το Βορρά, εντέλει η άρνηση τουTHAAD θα γίνει επίσημη θέση του κόμματος, σηματοδοτώντας μια βαθύτερη διαίρεση των κορεατικών πολιτικών δυνάμεων, σε μια χώρα που συχνά τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας έριξαν βαριά σκιά σε προεκλογικές περιόδους. Όμως, σοβαρές αντιδράσεις υπάρχουν και από τους κατοίκους του Seongju όπου σχεδιάζεται να εγκατασταθεί το σύστημα THAAD. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται φοβούμενοι ότι η ισχυρή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από τα συστήματα ραντάρ θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους αλλά και στα αγροτικά τους προϊόντα. Μάλιστα, πριν λίγες μέρες κάτοικοι ξύρισαν τα κεφάλια τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη σχεδιαζόμενη εγκατάσταση. Πάντως, ο Νοτιοκορεάτης υπουργός Άμυνας, Han Min-koo σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τους κατοίκους δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να εξετάσει και εναλλακτικές τοποθεσίες, κάτι που βέβαια μπορεί να σημαίνει και καθυστέρηση στο χρονοδιάγραμμα εγκατάστασης.
Από τη μεριά της η Πιονκγιάνγκ δεν έχασε την ευκαιρία να δείξει ότι μπορεί να μπει στο παιχνίδι της κλιμάκωσης της έντασης, όπως και άλλες φορές. Εξ ού και η ανακοίνωση της επανέναρξης της παραγωγής πλουτωνίου.
Ο δύσκολος συντονισμός
Σε αυτό το φόντο, είναι λογικό Ρωσία και Κίνα να μοιράζονται την κοινή ανησυχία για μια αμερικανική στρατηγική αντιπυραυλικής περικύκλωσης που κινείται συντονισμένα και στο ευρωπαϊκό και στο ασιατικό μέτωπο. Κοινή ανησυχία, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα και κοινή τακτική σε όλα τα μέτωπα, ιδίως από τη στιγμή που είναι κυρίως η Ρωσία αυτή που αισθάνεται απειλή και από τα ανατολικά και από τα δυτικά (βλ. Ουκρανία). Από την πλευρά της η Κίνα, θα ήθελε να απαλλαγεί από την κλιμάκωση της πίεσης που δέχεται από τον άξονα ΗΠΑ-Ιαπωνία-Νότια Κορέα στα ανατολικά, αλλά δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ήθελε και μια ρήξη με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που για αυτήν αποτελούν βασικό κομμάτι του “νέου δρόμου του μεταξιού’ που οραματίζεται η κινεζική ηγεσία. Σε κάθε περίπτωση, η κλιμάκωση του νέου Ψυχρού Πολέμου ολοένα και περισσότερο γίνεται παράγοντας ανακατατάξεων στις γεωπολιτικές ισορροπίες του πλανήτη.
capitalgr
