ΑΡΙΘΜΟΣ 1237/2016
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Ζ’ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Δήμητρα Μπουρνάκα, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Βασίλειο Καπελούζο, Δημήτριο Γεώργα, Δημήτριο Τζιούβα και Νικόλαο Τσάκο-Εισηγητή, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 20 Απριλίου 2016, με την παρουσία της Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ευσταθίας Σπυροπούλου (γιατί κωλύεται η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) και του Γραμματέως Χρήστου Πήτα, για να δικάσει την αίτηση της αναιρεσείουσας – κατηγορουμένης Μ. Τ. του Κ., χήρας Χ. Μ., κατοίκου …, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Θεόδωρο Ζευκιλή, περί αναιρέσεως της υπ’ αριθ.1013/2015 αποφάσεως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης.
Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ’ αυτή, και η αναιρεσείουσα – κατηγορουμένη ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 18 Ιανουαρίου 2016 αίτησή της αναιρέσεως και στους από 21 Μαρτίου 2016 προσθέτους λόγους αυτής, που καταχωρίστηκαν στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 157/2016.
Αφού άκουσε
Τον πληρεξούσιο δικηγόρο της αναιρεσείουσας, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και την Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που πρότεινε να γίνει δεκτή η προκείμενη αίτηση αναίρεσης,
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Η δικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη από τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ του ίδιου Κώδικα προβλεπόμενο λόγο αναιρέσεως, όταν εκτίθενται σ’ αυτή, προκειμένου περί καταδικαστικής αποφάσεως, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά τα οποία προέκυψαν από τη διαδικασία στο ακροατήριο σχετικά με τα υποκειμενικά και αντικειμενικά στοιχεία του εγκλήματος, οι αποδείξεις επί των οποίων θεμελιώνονται τα περιστατικά αυτά καθώς και οι σκέψεις, με τις οποίες το δικαστήριο υπήγαγε τα αποδειχθέντα περιστατικά στην εφαρμοσθείσα ποινική διάταξη.
Εξ άλλου, εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης, η οποία ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Ε’ του παραπάνω Κώδικα λόγο αναίρεσης, υπάρχει όχι μόνο όταν το δικαστήριο της ουσίας δεν υπάγει σωστά τα πραγματικά περιστατικά, που δέχθηκε ως αποδεδειγμένα στη διάταξη που εφαρμόσθηκε, αλλά και όταν η διάταξη αυτή παραβιάσθηκε εκ πλαγίου, όταν δηλαδή στο πόρισμα της απόφασης, που περιλαμβάνεται στο συνδυασμό του διατακτικού με το σκεπτικό και ανάγεται στα στοιχεία και την ταυτότητα του εγκλήματος, έχουν εμφιλοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος από τον ‘ Αρειο Πάγο της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση στερείται νόμιμης βάσης.
Εξ άλλου, εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης, η οποία ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Ε’ του παραπάνω Κώδικα λόγο αναίρεσης, υπάρχει όχι μόνο όταν το δικαστήριο της ουσίας δεν υπάγει σωστά τα πραγματικά περιστατικά, που δέχθηκε ως αποδεδειγμένα στη διάταξη που εφαρμόσθηκε, αλλά και όταν η διάταξη αυτή παραβιάσθηκε εκ πλαγίου, όταν δηλαδή στο πόρισμα της απόφασης, που περιλαμβάνεται στο συνδυασμό του διατακτικού με το σκεπτικό και ανάγεται στα στοιχεία και την ταυτότητα του εγκλήματος, έχουν εμφιλοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος από τον ‘ Αρειο Πάγο της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση στερείται νόμιμης βάσης.
Κατά το άρθρο 397 παρ. 1 του ΠΚ ο οφειλέτης που με πρόθεση ματαιώνει ολικά ή εν μέρει την ικανοποίηση του δανειστή του, βλάπτοντας, καταστρέφοντας ή καθιστώντας χωρίς αξία, αποκρύπτοντας ή απαλλοτριώνοντας χωρίς ισότιμο και αξιόχρεο αντάλλαγμα οποιοδήποτε περιουσιακό του στοιχείο, κατασκευάζοντας ψεύτικα χρέη ή ψεύτικες δικαιοπραξίες, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή χρηματική ποινή, αν η πράξη δεν υπόκειται σε βαρύτερη ποινή, σύμφωνα με άλλη διάταξη. Απαλλοτρίωση κατά την έννοια της παραγράφου 1 του ως άνω άρθρου είναι κάθε νομική διάθεση με την οποία αποχωρίζεται ο οφειλέτης τα περιουσιακά του στοιχεία, χωρίς ισότιμο και αξιόχρεο αντάλλαγμα, εφόσον με τη διάθεση αυτή αποκλείεται ή ματαιώνεται η δυνατότητα του δανειστή προς ικανοποίηση της απαιτήσεώς του. Ο αποχωρισμός αυτός και η μεταβίβαση του περιουσιακού στοιχείου επί εκποιήσεως ακινήτου, επέρχεται από την μεταγραφή της συμβάσεως (άρθρα 1033, 1192 αρ. 1, 1198 του ΑΚ), στο χρόνο της οποίας τοποθετείται και ο χρόνος τελέσεως του εγκλήματος της καταδολίευσης δανειστών, αφότου το μεταβιβασθέν καθίσταται νομικώς απρόσιτο στην αναγκαστική εκτέλεση και όχι στο χρόνο καταρτίσεως της μεταβιβαστικής συμβάσεως, με μόνη την οποία δεν αποξενώνεται ο οφειλέτης του περιουσιακού του στοιχείου, αφού ο δανειστής έχει τη δυνατότητα να ικανοποιηθεί από αυτό ολικά ή μερικά, με την επιβολή επ` αυτού αναγκαστικής εκτελέσεως, ενώ κατά την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου 397 του ΠΚ, η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση. Επίσης, κατά τη διάταξη του άρθρου 117 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα, όταν ο νόμος απαιτεί έγκληση για την ποινική δίωξη κάποιας αξιόποινης πράξης, το αξιόποινο εξαλείφεται αν ο δικαιούχος δεν υποβάλλει την έγκληση μέσα σε τρεις μήνες από την ημέρα που έλαβε γνώση για την πράξη που τελέστηκε και για το πρόσωπο που την τέλεσε ή για έναν από τους συμμέτοχους της. Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ, συνάγεται ότι η απόφαση επί εγκλήματος διωκομένου κατ` έγκληση, εφόσον η τελευταία αυτή υποβλήθηκε μετά παρέλευση τριμήνου από την τέλεσή του, πρέπει να διαλαμβάνει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία και ως προς τον χρόνο κατά τον οποίο ο δικαιούμενος σε έγκληση έλαβε γνώση για την πράξη που τελέστηκε και για το πρόσωπο που την τέλεσε ή για έναν από τους συμμέτοχους αυτής. Αν λείπει τέτοια αιτιολογία, καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση δεν έχει νόμιμη βάση και ιδρύονται οι από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ και Ε του ΚΠΔ λόγοι αναιρέσεως.
Στην προκείμενη περίπτωση, το Α’ Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη με αριθμό 1013/2015 απόφασή του, αφού αναφέρθηκε στην κύρια διαδικασία γενικά, τα έγγραφα που διαβάσθηκαν στο ακροατήριο, την χωρίς όρκο κατάθεση του πολιτικώς ενάγοντα και τη μαρτυρία του μάρτυρα υπερασπίσεως που εξετάσθηκε στο ακροατήριο σε συνδυασμό και με την απολογία της κατηγορουμένης, διέλαβε στο σκεπτικό της τα εξής. “… πείσθηκε, ότι η κατηγορουμένη διέπραξε την άδικη πράξη που της αποδίδεται με το κατηγορητήριο. Ειδικότερα αποδείχθηκε ότι η εκκαλούσα – κατηγορουμένη, στη Θεσσαλονίκη, την 30-12-2008 ενώ ήταν οφειλέτρια με πρόθεση ματαίωσε ολικά την ικανοποίηση δανειστή της, απαλλοτριώνοντας χωρίς ισότιμο και αξιόχρεο αντάλλαγμα, οποιοδήποτε περιουσιακό της στοιχείο. Συγκεκριμένα, η εκκαλούσα – κατηγορουμένη, την πιο πάνω ημερομηνία, προέβη με το με αριθμό …/30-12-2008 συμβόλαιο αγοραπωλησίας της συμβολαιογράφου Θεσσαλονίκης, Μ. Δ. – Κ., στη μεταβίβαση του ποσοστού των 6,25 % εξ αδιαιρέτου επί ενός αγρού συνολικής εκτάσεως 4.834 τ.μ. με αριθ. τεμαχίου δεκαεννέα (19) – Δ’ Κατηγορίας, το οποίο βρίσκεται στην κτηματική περιοχή του Αγροκτήματος της Κοινότητας … ήδη Δημοτικού Διαμερίσματος … του Δ. … Ν. Θεσσαλονίκης, με αριθμό … …, που συνορεύει με το υπ’ αριθμόν δεκαέξι (16) αγροτεμάχιο σε πλευρά Δ-Α μήκους 45,00 γ.μ., με αγροτική οδό πλάτους 5,00 μέτρων σε πρόσοψη Α-Β μήκους 72,70 γ.μ.. με το υπ’ αριθμόν είκοσι (20) αγροτεμάχιο σε πλευρά Β-Γ μήκους 88,00 γ.μ. και με το υπ’ αριθμόν δύο (2) αγροτεμάχιο σε πλευρά Γ -Δ μήκους 86,00 γ.μ., προς τον Γ. Κ. του Α….. Αυτή προέβη στη συνέχεια με πρόθεση σε εκποίηση του ως άνω περιουσιακού στοιχείου την 10-12-2008, όπως προαναφέρθηκε, με συνέπεια να ματαιωθεί η ικανοποίηση της προαναφερόμενης απαίτησης του εγκαλούντα, η οποία δεν μπορεί να υποκατασταθεί με τη δυνατότητα αποζημίωσης αυτού από την κατηγορουμένη… Με τον τρόπο αυτό, ήτοι την μεταβίβασή του, η εκκαλούσα – κατηγορουμένη ματαίωσε την αξίωση του εγκαλούντος, ή οποία δεν ικανοποιήθηκε ούτε in rem ούτε με αποζημίωση, σημειουμένου του ότι ο εγκαλών δεν έχει αξίωση με βάση το κληρονομικό δίκαιο κατά του αγοραστή Γ. Κ.. Με την πράξη της μεταβίβασης, διαμορφώθηκε η πραγματική κατάσταση ότι ο εγκαλών δεν μπορούσε να γίνει κύριος του ποσοστού αυτού, ενώ γινόταν κύριος του υπολοίπου εκ του όλου. Το στοιχείο αυτό είναι καθοριστικό της έντασης του δόλου της εκκαλούσης – κατηγορουμένης, η οποία ήταν κυρία ικανής περιουσίας (των ανωτέρω πέντε διαμερισμάτων στην …), και επομένως θα μπορούσε να είχε εκποιήσει έτερο περιουσιακό στοιχείο, προκειμένου να αποκτήσει ρευστό χρήμα για την εκπλήρωση ενοχικών της υποχρεώσεων. Προτίμησε όμως την εκποίηση του ενδίκου περιουσιακού στοιχείου, γνωρίζοντας ότι με την πράξη της αυτή θα ματαίωνε την ικανοποίηση της ως άνω απαίτησης του εγκαλούντα, η οποία δεν μπορεί να υποκατασταθεί με τη δυνατότητα αποζημίωσης από την εκκαλούσα – κατηγορουμένη. Έχοντας την πρόθεση αυτή απευθύνθηκε σε νομικούς (πληρεξούσιο δικηγόρο και συμβολαιογράφο), αναζητώντας νομική συμβουλή που θα ενίσχυε την ανωτέρω πρόθεση της. Μόλις έλαβε την νομική αυτή συμβουλή, προχώρησε στην ανωτέρω εκποίηση, αισθανόμενη τη σιγουριά ότι ο σκοπός της μπορούσε να υποστηριχθεί με νομικά επιχειρήματα. Για τους ανωτέρω λόγους πρέπει, α) η εκκαλούσα -κατηγορουμένη να κηρυχθεί ένοχη για την πιο πάνω άδικη πράξη που διέπραξε με πρόθεση”.
Στη συνέχεια, κήρυξε ένοχη την κατηγορουμένη αναιρεσείουσα για το αδίκημα της καταδολίευσης δανειστών και της επέβαλε ποινή φυλάκισης δέκα (10) μηνών, την οποία ανέστειλε για μια τριετία με το εξής διατακτικό. “Στη Θεσσαλονίκη, την 30-12-2008, ενώ ήταν οφειλέτρια, με πρόθεση ματαίωσε ολικά την ικανοποίηση δανειστή της, απαλλοτριώνοντας χωρίς ισότιμο και αξιόχρεο αντάλλαγμα, οποιοδήποτε περιουσιακό της στοιχείο. Συγκεκριμένα, η εκκαλούσα – κατηγορουμένη, την πιο πάνω ημερομηνία, προέβη με το με αριθμό …/30-12-2008 συμβόλαιο αγοραπωλησίας της συμβολαιογράφου Θεσσαλονίκης, Μ. Δ. – Κ., στη μεταβίβαση του ποσοστού των 6,25% εξ’ αδιαιρέτου επί ενός αγρού συνολικής εκτάσεως 4.834 τ.μ. με αριθμό τεμαχίου δεκαεννέα (19) – Δ’ Κατηγορίας, το οποίο βρίσκεται στην κτηματική περιοχή του Αγροκτήματος της Κοινότητας … ήδη Δημοτικού Διαμερίσματος … του Δ. … Ν. Θεσσαλονίκης, με αριθμό … …, που συνορεύει με το υπ’ αριθμόν δεκαέξι (16) αγροτεμάχιο σε πλευρά Δ-Α μήκους 45,00 γ.μ., με αγροτική οδό πλάτους 5,00 μέτρων σε πρόσοψη Α-Β μήκους 72,70 γ.μ.. με το υπ’ αριθμόν είκοσι (20) αγροτεμάχιο σε πλευρά Β-Γ μήκους 88,00 γ.μ. και με το υπ’ αριθμόν … (…) αγροτεμάχιο σε πλευρά Γ -Δ μήκους 86,00 γ.μ., προς τον Γ. Κ. του Α…. Η κατηγορουμένη είχε ενημερωθεί ήδη από τις 16-2-2006 για την ύπαρξη της προαναφερόμενης διαθήκης και το περιεχόμενο αυτής, καθώς και για τη διεκδίκηση του ως άνω περιγραφόμενου ακινήτου από τον εγκαλούντα, με την από 16-2-2006 εξώδικη δήλωση του εγκαλούντα και την υπ’ αριθμόν καταθέσεως 8074/7-2-2006 αγωγή του σε βάρος της, που της επιδόθηκαν με δικαστικό επιμελητή και παρέλαβε η ίδια αυθημερόν. Παρόλα αυτά προέβη στη συνέχεια με πρόθεση σε εκποίηση του ως άνω περιουσιακού στοιχείου την 10-12-2008, όπως προαναφέρθηκε, με συνέπεια να ματαιωθεί η ικανοποίηση της προαναφερόμενης απαίτησης του εγκαλούντα, η οποία δεν μπορεί να υποκατασταθεί με τη δυνατότητα αποζημίωσης αυτού από την κατηγορουμένη”.
Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο της ουσίας, δεν διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη από τα άρθρα 93 παρ.3 του Συντάγματος και 139 ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, ενώ εσφαλμένως ερμήνευσε και εφάρμοσε τις ουσιαστικές ποινικές διατάξεις. Ειδικότερα: Η αιτιολογία αυτή, σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω, δεν είναι ειδική και εμπεριστατωμένη, αλλά ασαφής και ελλιπής, αφού για την πληρότητά της, ουδεμία αναφορά γίνεται τόσο, στο σκεπτικό, όσο και στο διατακτικό, α) στην αξία του μεταβιβασθέντος ακινήτου, ως και στο ποσό έναντι του οποίου μεταβιβάσθηκε, ώστε να μπορεί να ελεγχθεί αν το αντίτιμο ήταν ισότιμο και αξιόχρεο ή όχι, ούτε αναφέρει αν τα εναπομείναντα, μετά την εν λόγω μεταβίβαση, περιουσιακά στοιχεία της κατηγορουμένης – αναιρεσείουσας, καίτοι δέχεται ότι αυτή ήταν κυρία ικανής περιουσίας και δη πέντε διαμερισμάτων στην … Θεσσαλονίκης, δεν επαρκούσαν για την ολοσχερή ή έστω μερική και μέχρι ποίου ποσού ικανοποίηση της απαιτήσεως του εγκαλούντα. β) Επίσης, δέχθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση ως χρόνο τελέσεως της αξιοποίνου πράξεως της καταδολιεύσεως δανειστών την 30-12-2008, ήτοι την ημερομηνία σύνταξης του υπ’ αριθμ…./30-12-2008 μεταβιβαστικού συμβολαίου της συμβολαιογράφου Θεσσαλονίκης Μ. Δ.-Κ., χωρίς να αναφέρει τον χρόνο μεταγραφής στα βιβλία μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Θεσσαλονίκης της μεταβιβαστικής πράξης, αφού η συντέλεση της απαλλοτριωτικής δικαιοπραξίας ολοκληρώνεται με την μεταγραφή της εκποιητικής σύμβασης και, κατά τα εκτεθέντα στη μείζονα σκέψη, αυτός είναι και ο χρόνος τελέσεως του εγκλήματος της καταδολιεύσεως των δανειστών, γ) δεν αναφέρει το χρόνο που έλαβε γνώση ο εγκαλών της ως άνω πράξεως, ενόψει του ότι αυτή διώκεται κατ’ έγκληση και η παρούσα έγκληση υποβλήθηκε στις 14-4-2009, γεγονός απαραίτητο για να κριθεί το εμπρόθεσμο ή μη της εγκλήσεως. Επομένως, οι από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ.Δ’ και Ε’ του ΚΠΔ προβαλλόμενοι πρώτος και δεύτερος λόγοι αναιρέσεως, με το δικόγραφο της αιτήσεως αναιρέσεως, ως και με αυτό των προσθέτων λόγων, για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διατάξεως, σύμφωνα με τα ανωτέρω εκτιθέμενα, είναι βάσιμοι και πρέπει, κατά παραδοχή τους, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση. Κατ’ ακολουθία των παραπάνω, και αφού παρέλκει η εξέταση άλλου λόγου αναιρέσεως, πρέπει να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την υπ’ αριθμ. 1013/2015 απόφαση του Α’ Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης.
Παραπέμπει την υπόθεση αυτή για νέα κρίση στο ίδιο δικαστήριο συντιθέμενο από άλλους δικαστές από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 7 Ιουνίου 2016.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 16 Ιουνίου 2016.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
===========================
Πέτρος Ν. Πανταζής
Δικηγόρος
ΜΔΕ Ποινικών Επιστημών
Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων
Μέλος του European Criminal Bar Association (ECBA)
dikastis
