Rosa Balfour και Corinna Horst, Senior fellow στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα του German Marshall Fund των ΗΠΑ – αναπληρωτής διευθυντής του γραφείου των
Βρυξελλών του German Marshall Fund των ΗΠΑ
Ο σεβασμός των ατομικών ελευθεριών είναι συμβατός με την ενσωμάτωση. Το να υπαγορεύεις σε κάποιον τι θα φορέσει, δεν είναι. Η συζήτηση του καλοκαιριού για το burkini, που προκλήθηκε από Γάλλους άνδρες, είναι στα πρόθυρα της υστερικής ανοησίας. Δεν ήταν πολύ παλιά όταν οι Ευρωπαίοι άνδρες συνήθιζαν να φορούν παρόμοια ενδύματα στην παραλία –αυτά τα ριγέ ρούχα της δεκαετίας του 1920. Και γιατί να ξεχωρίζουν οι μουσουλμάνες γυναίκες; Τι γίνεται με τις καλόγριες; Με τους Ορθοδόξους Εβραίους; Τους Σεΐχηδες;
Η τρέχουσα συζήτηση πλήττει πιο δύσκολα ζητήματα για την ενοποίηση, την πολιτιστική πολυμορφία και την ελεύθερη επιλογή των γυναικών να καθορίζουν τις προτιμήσεις τους. Οι διακρίσεις χάνονται στην ποικιλία των πέπλων που πολλές μουσουλμάνες γυναίκες φορούν, ορισμένες από επιλογή, ορισμένες από επιβολή. Η μπούρκα, η κάλυψη από τα νύχια μέχρι την κορυφή που περιλαμβάνει και το πρόσωπο, καθιστά έναν άνθρωπο ανύπαρκτο. Και θεωρείται από πολλούς ότι υπονομεύει την ανάγκη να εκθέσει κάποιος το πρόσωπό του σε δημόσιους χώρους, για λόγους ασφαλείας. Εδώ, μπορεί να είναι θεμιτό να ζητηθεί οι γυναίκες να δείχνουν τα πρόσωπά τους εάν χρειαστεί.
Αυτό το οποίο θα πρέπει να προσπαθήσει η Ευρώπη, είναι η αμοιβαία ολοκλήρωση και κατανόηση στη βάση των λίγων θεμελιωδών για τα οποία έχουν αγωνιστεί: προσωπικές ελευθερίες. Για τις γυναίκες που πιστεύουν στην γυναικεία χειραφέτηση και αγωνίζονται κατά της καταπίεσης των γυναικών, είναι δύσκολο να δεχθεί ρούχα που να κρύβουν άλλες γυναίκες. Αλλά οι μετά το μπικίνι γυναίκες, δεν μπορούν να ηγηθούν των burkini-γυναικών: οι τελευταίες πρέπει να βρουν την δική τους επανάσταση.
Federiga Bindi, senior fellow στο Κέντρο Διατλαντικών Σχέσεων στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών Johns Hopkins και διευθύντρια του Foreign Policy Initiative του Ινστιτούτου Ερευνών Πολιτικής της Γυναίκας
Όχι, δεν είναι. Ο δυτικός κόσμος έχει ηγηθεί ενός μακρού, δαπανηρού και ακόμη συνεχιζόμενου πολέμου στο Αφγανιστάν, εν μέρει στο όνομα της απελευθέρωσης των γυναικών από την μπούρκα.
Γιατί η μπούρκα είναι ασύμβατη με την ενσωμάτωση στις δυτικές κοινωνίες ενώ το μπουρκίνι δεν είναι; Γιατί η μπούρκα θεωρείται ως ένα μέσο καταπίεσης ενώ το μπουρκίνι θεωρείται σύμβολο –με τον τρόπο του- ελευθερίας και επιλογής για τις γυναίκες;
Η δυτική αφήγηση είναι ότι η μπούρκα επιβάλλεται και περιορίζει την κίνηση των γυναικών –αν και οι γυναίκες στις εξτρεμιστικές ισλαμικές κοινωνίες θα έλεγαν πως η μπούρκα στην πραγματικότητα τους επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία έξω από το σπίτι –ενώ το μπουρκίνι επιτρέπει στις μη δυτικές γυναίκες να απολαμβάνουν την παραλία και την πισίνα. Δεν πειράζει που το μπουρκίνι είναι η σύγχρονη εκδοχή των μαγιό που φορούσαν οι προπάπποι μας στην παραλία. Είναι ως εκ τούτου κάτι που οι δυτικοί σήμερα μπορούν να αναγνωρίσουν στον εαυτό τους.
Το πραγματικό πρόβλημα με την μπούρκα ωστόσο είναι ότι κρύβει το πρόσωπο και τα μάτια –μακράν τα πιο σημαντικά μέρη του σώματος στις δυτικές κοινωνίες. Το ντύσιμο με μπούρκα δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα ασφάλειας, επίσης είναι ενάντια στην πιο βασική δυτική αρχή: του να κοιτάς κάποιον στα μάτια ως έναν τρόπο για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη. Χωρίς επαφή με τα μάτια δεν υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη δεν υπάρχει περίπτωση να φέρει αποτέλεσμα η ενσωμάτωση.
Dalia Ghanem-Yazbeck, επισκέπτρια υπότροφος στο Carnegie Middle East Center
Εάν ενσωμάτωση σημαίνει την διαδικασία με την οποία η θρησκευτική και πολιτισμική ταυτότητα κάποιου βρίσκουν χώρο για να εκφραστούν, τότε δεν υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ της μπούρκα και της ενσωμάτωσης. Εάν αντιθέτως, ενσωμάτωση σημαίνει αφομοίωση, τότε υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα διότι η μπούρκα και η αφομοίωση είναι σίγουρα ασύμβατες.
Σήμερα, πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα η Γαλλία, αντιμετωπίζουν πρόβλημα ενσωμάτωσης. Εάν αυτό είναι εξαιτίας της μπούρκα ή του μπουρκίνι και της ασυμβατότητα τους με τις δυτικές αξίες, είναι συζητήσιμο. Τα προβλήματα ενσωμάτωσης σχετίζονται πιο στενά με τις οικονομικό-κοινωνικές συνθήκες των μουσουλμάνων μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς.
Η ενσωμάτωση των μουσουλμανικών πληθυσμών βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης, αλλά τα ειδικά θέματα που συζητιούνται, περιλαμβάνουν και το εάν η μουσουλμανική κοινότητα μπορεί να χτίσει μιναρέδες ή εάν κάποιες μουσουλμάνες γυναίκες μπορούν να φοράνε το μπουρκίνι ή την μπούρκα. Αυτό αποσπά από τα πραγματικά προβλήματα, όπως πώς να αυξηθεί το ποσοστό επιτυχίας των μουσουλμάνων παιδιών στο σχολείο, πώς να διασφαλίσουν ίσες επαγγελματικές ευκαιρίες, και πώς να σταματήσει η διάκριση εναντίον των μουσουλμάνων. Η απαγόρευση της μπούρκα δεν πρόκειται να διευκολύνει ή να προωθήσει την ενσωμάτωση. Το αντίθετο, θα αποτύχει και θα οδηγήσει σε μια πιο επιζήμια απομόνωση.
Επιπλέον, η συζήτηση για το εάν το Ισλάμ είναι συμβατό με τις δυτικές αξίες, στιγματίζει τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς που είναι μάλλον διαφορετικοί. Τοποθετεί τους μουσουλμάνους σε ένα ομοιογενές μπλοκ ανθρώπων που ακολουθούν μια θρησκεία που θεωρείται ασυμβίβαστη με τις δυτικές αξίες –μια θρησκεία της οποίας η μπούρκα έχει γίνει σύμβολο. Αλλά αγνοεί τα εκατομμύρια που είναι χαρούμενα ενσωματωμένα και συνεχίζουν κανονικά την καθημερινή τους ζωή.
Istvan Gyarmati, πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Δημοκρατικής Μετάβασης
Ναι, η μπούρκα είναι συμβατή. Αυτή είναι η σύντομη απάντηση. Αλλά η σύντομη απάντηση δεν τα καλύπτει όλα. Η ενσωμάτωση είναι ένα περίπλοκο ζήτημα. Σημαίνει αμοιβαία αποδοχή -κοινότητες που ζουν μαζί, με τις συνήθειες του καθενός. Οι μη μουσουλμάνοι δεν πρέπει να προσπαθήσουν να πείσουν τους μουσουλμάνους (ή τους Εβραίους) να φάνε χοιρινό. Αλλά οι μουσουλμάνοι πρέπει να αποδεχθούν ότι οι μη μουσουλμάνοι θα τρώνε. Οι μη μουσουλμάνοι δεν πρέπει να προσπαθήσουν να αποτρέψουν τους μουσουλμάνους από το να φοράνε μπούρκα. Αλλά οι μουσουλμάνοι δεν πρέπει να προσπαθήσουν να αναγκάσουν τους μη μουσουλμάνους να τη φοράνε. Με λίγα λόγια: η ανοχή πρέπει να υπάρχει και από τις δύο πλευρές.
Ως μη μουσουλμάνοι, πρέπει να μάθουμε να μην εφαρμόζουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά. Ναι, ανεχόμαστε τους Εβραίους να φοράνε το Kippa και το Αστέρι του Δαυίδ. Πρέπει επίσης να ανεχθούμε τους μουσουλμάνους να φοράνε μαντίλες και την ημισέληνο. Πρέπει να είμαστε σε θέση να παρέχουμε στα μουσουλμανάκια τροφές halal στα σχολεία και τα νηπιαγωγεία. Οι μουσουλμάνοι πρέπει να αποδεχθούν ότι δεν τρώμε halal και οι περισσότεροι από εμας δεν καλύπτουμε το κεφάλι μας -εκτός κι όταν έχει κρύο.
Το πιο σημαντικό, όλοι πρέπει να τηρούμε τους νόμους -τους νόμους της χώρας, όχι τους νόμους της Παλαιάς Διαθήκης ή τη Σαρία- όσο ζούμε σε μια χώρα που οι νόμοι βασίζονται σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις. Εκείνοι που εξαιτίας της θρησκείας τους δεν είναι έτοιμοι ή ικανοί να το δεχθούν αυτό, πρέπει να ψάξουν να βρουν άλλο τόπο να ζήσουν.
Kristina Kausch, non resident συνεργάτης του Carnegie Europe
Όχι, η μπούρκα δεν είναι συμβατή με την ένταξη. Αλλά ούτε η απαγόρευση είναι.
Ένα ένδυμα μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα ή ένα σκοπίμως επιλεγμένο σύμβολο της απορριφθείσας ενσωμάτωσης. Αυτό είναι ένα βαθύ πρόβλημα που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με το ποινικό δίκαιο. Ένας επιβεβλημένος από το κράτος γενικός ενδυματολογικός κώδικας είναι ασύμβατος με την φιλελεύθερη συνταγματική τάξη που τάσσεται υπέρ της απαγόρευσης που τόσο θορυβωδώς ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται.
Οι διατάξεις που απαγορεύουν την πλήρη κάλυψη του προσώπου σε δημόσιους χώρους έχουν τεθεί σε ισχύ στην Αυστρία, στη Γερμανία, στην Ιταλία, και την Ελβετία, εδώ και κάποια χρόνια. Ωστόσο, οι υπερασπιστές της απαγόρευσης ορισμένων μορφών της γυναικείας ισλαμικής ενδυμασίας, θέλουν να ποινικοποιήσουν τα ρούχα ως μια ένδειξη άλλων αδικημάτων, δηλαδή της παραβίασης των ατομικών ελευθεριών ή της διάδοσης ριζοσπαστικών ιδεολογιών. Μπορεί να αποδειχθεί ότι τέτοια αδικήματα έλαβαν χώρα; Ίσως σε μεμονωμένη βάση. Θα εξαφανιστεί ή θα μειωθεί κανένα από αυτά τα αδικήματα με την απαγόρευση ενός ρούχου; Μεγάλο όχι.
Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε εσωτερικό καταναγκασμό πιθανώς θα συνεχίσουν να τον υφίστανται παρά την απαγόρευση ενός ενδύματος. Η ακραία νοοτροπία που αποτυπώνεται σε ένα ύφασμα θα συνεχίσει να εκφράζεται μέσω άλλων διόδων και συμβόλων. Μια απαγόρευση ρούχων λέει λιγότερα για τους ανθρώπους που τα φορούν από ό,τι για μια κοινωνία που είναι τόσο ανασφαλής για τις δικές της αξίες που είναι τρομοκρατημένη από ένα κομμάτι υφάσματος.
Bruno Macaes, μη μόνιμος συνεργάτης του Carnegie Europe
Ασφαλώς η μπούρκα είναι συμβατή με την ενσωμάτωση. Η προσέγγιση, βασισμένη σε αρχές, είναι να υπερασπιστούμε την διαφορετικότητα. Αυτό σημαίνει όχι απαγόρευση της μπούρκα αλλά επίσης κανένας συμβιβασμός με την οποιαδήποτε προσπάθεια να επιβληθούν περιοχές όπου οι γυναίκες πρέπει να ντύνονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Το Σεράγεβο είναι ένα ενδιαφέρον μοντέλο, μια πόλη όπου μπορεί κανείς να δει δύο αδερφές να περπατάνε στον δρόμο, η μία να φοράει ένα πολύ αυστηρό hijab και η άλλη μίνι φούστα. Η Ευρώπη πρέπει να είναι ξεκάθαρη σε ό,τι αφορά αυτή την αρχή και στη συνέχεια να την υπερασπιστεί στην πράξη.
Denis MacShane, πρώην υπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου για την Ευρώπη
Η Δημοκρατία πρέπει να γίνει αισθητή για να υπάρξει. Είναι δύσκολο να δούμε πώς το πατριαρχικά επιβληθέν κρύψιμο του προσώπου μιας γυναίκας από ενα niqab ή από μια μπούρκα, είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από την απόρριψη μιας βασικής υποχρέωσης σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Η διαμάχη για το μπουρκίνι είναι κόκκινο πανί. Οι καθολικοί ιερείς καταφέρθηκαν εναντίον των μπικίνι όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις γαλλικές παραλίες στη δεκαετία του 1950, και τώρα δεξιοί δήμαρχοι που αναζητούν ρατσιστές και αντί-μουσουλμάνους ψηφοφόρους, έχουν επιδοθεί σε κάποιες ανόητες δηλώσεις. Στην πραγματικότητα, το μπουρκίνι εκθέτει το πρόσωπο και τα πόδια μιας γυναίκας και είναι μια ογκώδης εκδοχή του μαγιό που καλύπτει το σώμα το οποίο ορισμένοι, ιδιαίτερα μικρά παιδιά, φοράνε για προστασία από το ηλιακό έγκαυμα.
Στην Γαλλία, η κάλυψη του προσώπου ώστε να μην αναγνωρίζεται, ήταν πολιτικά σημαντική από την εποχή της βίαιης εξτρεμιστικής οργάνωσης La Cagoule στη δεκαετία του 1930. Όπως και με την Ku Klux Klan, η κάλυψη του προσώπου είναι πάντα μια πολιτική ένδειξη ότι αψηφάται η δημοκρατία και η ισλαμική ιδεολογία που στερεί τις γυναίκες από τα δημοκρατικά τους δικαιώματα, είναι πρόθυμα υπέρ των niqabs και των μπούρκα, όπως έδειξε η ταινία Salafistes.
Από τον 18ο αιώνα, ο αγώνας για τη δημοκρατία ήταν ένα αίτημα, συχνά μια απαίτηση, ώστε οι ελεγχόμενες από άνδρες θρησκείες να μείνουν έξω από τη δημόσια σφαίρα. Η επιβολή μπούρκα και niqabs στις γυναίκες είναι μια αντιστροφή σε μια εποχή πριν από τον Διαφωτισμό και δεν είναι συμβατή με μια ολοκληρωμένη πολυπολιτισμική κοινότητα.
Gianni RIotta, Μέλος του Council on Foreign Relations
Οι χαλαρές συζητήσεις γύρω από την απαγόρευση του μπουρκίνι στην Κυανή Ακτή της ΓΑλλίας, ήταν περισσότερο θλιβερή παρά παράλογη. Το να προσποιούμαστε ότι θα νικήσουμε το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος και την στρατηγική πρόκληση του τζιχαντισμού, με το να γδύνουμε γυναίκες στην παραλία, δείχνει ότι η Ευρώπη είναι γελοία, νευρική παλαιά δασκάλα, ανίκανη να αφήσει το στίγμα της στο νέο αιώνα.
Ασφαλώς, οι μετανάστες πρέπει να κάνουν τεράστια βήματα για να ενσωματωθούν στις κοινωνίες τους. Το να προσποιούνται ότι είναι απόμακροι και απομονωμένοι σε μια φυλετική σφαίρα είναι την ίδια στιγμή αδύνατο και λάθος. Η μετανάστευση είναι μια επαναστατική εμπειρία, και δεν υπάρχει επιστροφή στο παρελθόν, για άτομα ή για κοινότητες.
Οι ΗΠΑ, παρά τις τραγωδίες και τα όσα έχουν υποστεί, έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Η Ευρώπη περνάει από την ίδια διαδικασία για γενιές, στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Επομένως γιατί έχει κολλήσει τώρα αυτή η ήπειρος; Διότι για να αφομοιώσεις μετανάστες, χρειάζεσαι μια ισχυρή ταυτότητα, τόσο ισχυρή για να τους ενσωματώσεις όσο και αρκετά λεπτή για να εμπλουτιστεί και να μεταμορφωθεί από τους νεοφερμένους. Η ταυτότητα της Ευρώπης σήμερα είναι αδύναμη, νευρική και αβέβαιη, με εναλλαγές της διάθεσης από την στρυφνή αλαζονεία (όχι στα μπουρκίνι!) μέχρι τα αφελή συνθήματα (ανοίξτε τα σύνορα, είμαστε όλοι αδέρφια!).
Η ευρωπαϊκή αδυναμία μπερδεύει τους μετανάστες: θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις ευρωπαϊκές αξίες ή όχι, και ποιες είναι αυτές οι αξίες που προτείνει η Ευρώπη;
Tommy Steiner, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτου για την Πολιτική και την Στρατηγική στο IDC Herzliya, στο Ισραήλ
Η προφανής απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ναι. Η ιδέα ότι η η επιλογή της γυναίκας (ή του άνδρα, για αυτό το θέμα) για να συμβαδίσει με έναν ενδυματολογικό κώδικα βασισμένο σε μια θρησκεία, θα πρέπει αναπόφευκτα να υποδηλώνει απιστία προς το έθνος, να υπονομεύει το ζήτημα της εθνικής αφομοίωσης, και να συνιστά τρομοκρατική απειλή, δεν είναι μόνο παράλογο, είναι και μεροληπτικό.
Ωμά, οι Γάλλοι πολιτικοί που επιδιώκουν να απαγορεύσουν -με το πρόσχημα του γαλλικού κοσμικού κράτους- το μπουρκίνι που φέρεται να προσβάλλει την ελευθερία των γυναικών, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνουν τη συνήθεια μιας καλόγριας ή μιας Εβραίας Hasidic γυναίκας, υποθάλπουν και υποδαυλίζουν τον ρατσισμό. Αυτό δεν έχει να κάνει με την φιλοδοξία για εθνική συνοχή. Έχει να κάνει με πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τις οικονομικό-κοινωνικές αλλαγές και να αντιμετωπίσουν με επιτυχία την εκκολαπτόμενη εκ των έσω τρομοκρατία. Αντίθετα, και σε ό,τι αφορά τις βραχυπρόθεσμες σκοπιμότητες, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί προτιμούν να ακολουθούν την μόδα της λαϊκής υστερίας και να υποκύπτουν στους πιο βαθιά ριζωμένους φόβους των ανθρώπων.
Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, Ισραηλινοί, βλέπουν με βαθιά δυσπιστία τις εικόνες των Γάλλων αστυνομικών που υποχρεώνουν μία μουσουλμάνα γυναίκα να βγάλει δημοσίως το μπουρκίνι της. Στο Ισραήλ, αυτό θα ήταν αδιανόητο. Οι Ισραηλινοί, έχοντας πληγεί από την τρομοκρατία εδώ και έναν σχεδόν αιώνα, είναι κατάπληκτοι πώς με δύο-τρία χρόνια έκρηξης της τρομοκρατίας, πολλοί Ευρωπαίοι φαίνεται ότι έχουν ξεχάσει την ηθική τους πυξίδα. Ανεξέλεγκτη, αχαλίνωτη ισλαμοφοβία θα μπορούσε κάλλιστα να περιορίσει ό,τι έμεινε από την δύναμη των κανόνων της Ευρώπης -ο τελευταίος εναπομείναν και τώρα τρεμάμενος πυλώνας της διεθνούς θέσης της.
Stephen Szabo, εκτελεστικός διευθυντής της Διατλαντικής Ακαδημίας
Εξαρτάται από τον ορισμό της ενσωμάτωσης. Η απαγόρευση της μπουρκα παρακινείται από μια έννοια παρόμοια με εκείνη που υποστηρίζει ο Γερμανός φιλόσοφος Johann Gottfried Herder, ότι η ένταξη είναι μέρος μιας εθνικής και πολιτισμικής ενότητας που παρέχει ταυτότητα. Βασίζεται σε μια άποψη ότι η ιδιότητα του πολίτη βασίζεται στον πολιτισμό και στην εθνικότητα παρά στην ταυτότητα του πολίτη που συνδέεται με τη γαλλική και αμερικανική επανάσταση.
Οι πρόσφατες προσπάθειες να απαγορευθεί το μπουρκίνι στη Γαλλία ή το πέπλο στη Γερμανία, είναι αποδείξεις του τι οι Γερμανοί θα αποκαλούσαν Leitkultur ή mainstream κουλτούρα, και αυτή η κουλτούρα συνδέεται με μια παλαιότερη έννοια της θρησκείας και της εθνότητας, ακόμη και σε ό,τι είναι τώρα κοσμικές κοινωνίες. Εάν επικρατήσει αυτό το μοντέλο, τότε η μπουρκα δεν είναι συμβατή με αυτή την ταυτότητα.
Ωστόσο, εάν οι δυτικές κοινωνίες προσφέρουν μια ταυτότητα πολίτη ή αυτό που ο Γερμανός κοινωνιολόγος Jurgen Habermas αποκαλεί “συνταγματικό πατριωτισμό”, τότε η μπούρκα είναι συμβατή, όσο το πρόσωπο κάτω από αυτή μιλάει την εθνική γλώσσα και αποδέχεται το κράτος δικαίου, όπως ορίζεται σε αυτή την χώρα. Η μπούρκα τότε είναι μέρος μιας μεγαλύτερης επιλογής που αντιμετωπίζουν σήμερα η Ευρώπη και οι ΗΠΑ για την φύση των κοινωνιών τους.
capitalgr
