Ξεκίνησε σαν ψίθυρος προκαλώντας αναστάτωση όσο διαδιδόταν από στόμα σε στόμα. Στο τέλος της πρώτης εβδομάδας του Σεπτεμβρίου, στο κέντρο υποδοχής
προσφύγων και μεταναστών στη Μόρια της Λέσβου, κυκλοφόρησε η φήμη ότι επτά μετανάστες σκοτώθηκαν προσπαθώντας να εγκαταλείψουν το νησί κρυμμένοι στην καρότσα νταλίκας. Κανείς δεν το επιβεβαίωσε. Την περασμένη Δευτέρα, κατά μία εκδοχή, ακόμη μία ψευδής είδηση για άμεση και μαζική επιστροφή τους στην Τουρκία οδήγησε στην εξέγερση των εγκλωβισμένων στη Μόρια. Οπως άλλοτε γινόταν και στην Ειδομένη, η παραπληροφόρηση διακινείται τώρα και σε αυτή τη γωνιά του Αιγαίου.
«Η διάδοση φημών, που μπορεί να γιγαντωθούν και να αποβούν και επικίνδυνες, είναι κάτι που βλέπουμε παντού: στα νησιά, αλλά και στην ενδοχώρα, όπως παλιότερα στην Ειδομένη», λέει στην «Κ» η Στέλλα Νάνου, από τον τομέα Επικοινωνίας της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. «Επειδή δεν ξέρουμε ποια είναι η πηγή τους είναι δύσκολο να τις αντιμετωπίσει κάποιος. Οι άνθρωποι στις δομές είναι απελπισμένοι για γρήγορη ενημέρωση και πληροφορία και τείνουν να αγκιστρωθούν σε φήμες».
Την επομένη της καταστροφής μέρους του κέντρου της Μόριας από πυρκαγιά, ο ερευνητής για θέματα προσφύγων και μεταναστών στη Διεθνή Αμνηστία Γιώργος Κοσμόπουλος βρέθηκε στα αποκαΐδια. «Οι φήμες αφορούν τις μεγαλύτερες αγωνίες των προσφύγων όπως εάν θα επαναπροωθηθούν στην Τουρκία», λέει. Κάποιοι από τους εγκλωβισμένους στη Λέσβο τού είπαν ότι ακούν «πολλά τρομακτικά» και σκέφτονται μήπως αναζητήσουν άλλη δίοδο διαφυγής. Ο ίδιος αλλά και άλλα μέλη φορέων και οργανώσεων, που δραστηριοποιούνται γύρω από το προσφυγικό ζήτημα, δεν αποκλείουν κάποιες από τις φήμες να διασπείρονται από διακινητές με σκοπό να ωθήσουν τον κόσμο προς τα κυκλώματα.
Με σκοπό να διαλύσει αντίστοιχη φημολογία που είτε προκαλεί απογοήτευση όταν διαψεύδεται ή οδηγεί σε εντάσεις, δραστηριοποιείται σε δομές φιλοξενίας της Θεσσαλονίκης η ομάδα εθελοντών «Mobile Info Team». «Η παραπληροφόρηση κυκλοφορεί πολύ γρήγορα, είτε μέσω Facebook, είτε μέσω WhatsApp. Το πρωί μπορεί να ακούσουμε μια φήμη σε μια δομή φιλοξενίας και το απόγευμα να ειπωθεί η ίδια ιστορία σε άλλη δομή», λέει στην «Κ» η εθελόντρια Ελς βαν Κέβερντεν. Κάποιες από τις ψευδείς ειδήσεις που έχουν μοιραστεί πρόσφυγες με την ίδια είναι ότι θα αναγκαστούν να μείνουν στην Ελλάδα για δέκα χρόνια, ή ότι πρέπει να πληρώσουν κάποιον για να επισπευσθεί η εξέταση του αιτήματος χορήγησης ασύλου. Η Ολλανδή εθελόντρια και τα υπόλοιπα επτά μέλη της ομάδας συνομιλούν με τους αρμόδιους φορείς και με δικηγόρους διπλοτσεκάροντας τις πληροφορίες τους προκειμένου να αντικρούσουν τις φήμες και να ενημερώσουν σωστά όσους πρόσφυγες και μετανάστες παρασύρονται.
Αν και η πιο συνήθης παραπληροφόρηση αφορά στο άνοιγμα των συνόρων, κατά καιρούς στα κέντρα υποδοχής των νησιών αλλά και στις δομές φιλοξενίας έχουν κυκλοφορήσει το διάστημα Αυγούστου – Σεπτεμβρίου και άλλες ανυπόστατες ειδήσεις, όπως αυτές που συλλέχθηκαν από τη μη κυβερνητική οργάνωση «Internews»: 1) Η Γερμανία θα δεχθεί άλλους 300.000 πρόσφυγες. 2) Η Υπατη Αρμοστεία είπε ότι κανένας πρόσφυγας δεν θα φύγει από την Ελλάδα μέχρι το 2017 ή το 2018. 3) Οι πολυμελείς οικογένειες προσφύγων μπορούν να στείλουν στο σχολείο μόνο ένα από τα παιδιά τους. 4) Η Ελλάδα δίνει χρήματα και σπίτι για έξι μήνες σε πρόσφυγες. 5) Εάν δηλώσεις ψευδή ηλικία και το ανακαλύψουν οι ελληνικές αρχές –ακόμη κι αν είσαι πρόσφυγας–, θα φυλακιστείς και θα σε απελάσουν για πάντα.
Αντίστοιχα, όπως είχε γράψει η «Κ», τον περασμένο Μάρτιο συνελήφθη στο στρατόπεδο Αναγνωστοπούλου στα Διαβατά Θεσσαλονίκης ο 27χρονος Σύρος Αλζαάμπι Κ. Ζητούσε 200 ευρώ από πρόσφυγες για να τους προμηθεύσει με αριθμούς προτεραιότητας που –δήθεν– θα επιτάχυναν την έξοδό τους από την Ελλάδα. Τα σύνορα, όμως, τότε παρέμεναν ερμητικά κλειστά.
Απόπειρες αυτοκτονίας
Οσο παρατείνεται η αβεβαιότητα για το μέλλον τους, όσοι βρίσκονται στη Μόρια, αλλά και σε κέντρα φιλοξενίας της ενδοχώρας, θα είναι πιο ευάλωτοι σε φήμες. «Μου έχουν πει ότι αισθάνονται σαν να ζουν σε ένα βαθύ πηγάδι χωρίς να ξέρουν εάν και πότε θα βγουν από αυτό», λέει στην «Κ» η Ιταλίδα ψυχολόγος στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, Πίνα Ντεϊάνα, υπεύθυνη δράσεων για την ψυχική Υγεία σε Λέσβο και Θεσσαλονίκη. Η οργάνωση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχει αποσυρθεί από τη Μόρια μετά την εφαρμογή της συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, όμως παρέχει τις υπηρεσίες της σε άλλα σημεία του νησιού.
Το τελευταίο διάστημα η κ. Ντεϊάνα έχει συμβουλεύσει γυναίκες που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν σε δομές με υπερβολική δόση φαρμάκων. «Τα συμπτώματα κατάθλιψης είναι πιο έντονα, όπως και ο φόβος ότι θα σταλούν πίσω στην Τουρκία ή στις πατρίδες τους», λέει. «Μια πρόσφυγας μου είπε ότι θέλει να πέσει σε κώμα και να ξυπνήσει μόνο όταν φθάσει στη Γερμανία, όπου την περιμένει ο σύζυγός της».
Ψευδείς ελπίδες και πέρασμα με 400 δολάρια
Τον περασμένο Ιούλιο στελέχη του Frontex, του ευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., παρατήρησαν μια αλλαγή στις συνήθειες των διακινητών που δραστηριοποιούνται στα περάσματα του Ανατολικού Αιγαίου. «Είδαμε ότι άρχισαν να βάζουν περισσότερους ανθρώπους στις βάρκες», δηλώνει στην «Κ» εκπρόσωπος του οργανισμού. «Ειδικά σε αυτές με προορισμό τη Λέσβο τοποθετούσαν πλέον 65 – 75 ανθρώπους αντί για 35 – 55».
Περισσότερες γυναίκες και παιδιά επιβιβάζονται πλέον στις βάρκες ώστε αυτές να χωρούν πιο πολλούς, ενώ το αντίτιμο που ζητούν οι διακινητές μειώθηκε. Οπως παρατήρησαν στελέχη του Frontex, στο τέλος Αυγούστου περισσότερες εγκληματικές ομάδες δραστηριοποιήθηκαν στην Τουρκία και γι’ αυτό οι τιμές που ζητούσαν έπεσαν από τα 1.200 δολάρια στα 400 – 600 δολάρια ανά άτομο. Αυτή τη μείωση επιβεβαιώνει και υψηλόβαθμος λιμενικός της Λέσβου που μίλησε στην «Κ». Σύμφωνα με την τουρκική ακτοφυλακή, έχει αυξηθεί ο αριθμός των μεταναστών που πιάστηκαν προτού περάσουν στην Ελλάδα, από 538 τον Ιούνιο σε 1.604 τον Αύγουστο. Παράλληλα, δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο αναφέρουν ότι οι διακινητές στην άλλη πλευρά του Αιγαίου προσπαθούν να πείσουν περισσότερο κόσμο να κατευθυνθεί προς την Ελλάδα, λέγοντας ότι η συμφωνία επανεισδοχής μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας σύντομα θα καταρρεύσει.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Έντυπη
