Ουδέν κακόν αμιγές καλού, συνήθιζαν να λένε οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, χωρίς βέβαια να έχουν στο μυαλό τους το εκρηκτικό γεωπολιτικό σκηνικό όπως διαμορφώνεται σήμερα στην ευρύτερη γειτονιά της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Από τη Λιβύη μέχρι την Ουκρανία, και από τη Συρία μέχρι την Τουρκία και τα Βαλκάνια, βλέπει κανείς σήμερα… μόνο προβλήματα: αστάθεια, πολέμους,
τρομοκρατικές επιθέσεις, προσφυγικές κρίσεις, διαλυτικές τάσεις, εξτρεμισμούς, αναγεννημένους εθνικισμούς, χώρες στα πρόθυρα της απόλυτης κατάρρευσης κ.ά.
Το χάος φαντάζει δεδομένο και αδιαμφισβήτητο. Μέσα σε αυτό το χάος ωστόσο, δείχνουν να γίνονται και κάποια βήματα προόδου σε επιμέρους θέματα, ενδεχομένως λόγω ανάγκης ή ως αντίβαρο στις λοιπές αρνητικές εξελίξεις.
Επιγραμματικά, θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ως θετικές εξελίξεις: τη μερική αλλά σημαντική «αποκατάσταση» των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και στο Ιράν, την προσέγγιση μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας (λόγω Συρίας), τις προωθημένες συνομιλίες στο Κυπριακό, τη νέα κινητικότητα στο Παλαιστινιακό, αλλά και τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας που θεμελιώνονται πλέον στην Ανατολική Μεσόγειο στη βάση κοινών συμφερόντων, κυρίως ενεργειακών αλλά όχι μόνο.
Σχέσεις ΗΠΑ – Ιράν
Αρχής γενομένης από το 2013, Ουάσιγκτον και Τεχεράνη επέστρεψαν στο τραπέζι του διαλόγου. Για να μπορέσει βέβαια να γίνει αυτό, έπρεπε να προηγηθούν εξελίξεις όπως: η αποχώρηση του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ από την προεδρία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το ντόμινο αστάθειας που διαδέχτηκε την Αραβική Ανοιξη στην ευρύτερη περιοχή και τα διευρυνόμενα ρήγματα στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας.
Αρχής γενομένης από το 2013, Ουάσιγκτον και Τεχεράνη επέστρεψαν στο τραπέζι του διαλόγου. Για να μπορέσει βέβαια να γίνει αυτό, έπρεπε να προηγηθούν εξελίξεις όπως: η αποχώρηση του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ από την προεδρία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το ντόμινο αστάθειας που διαδέχτηκε την Αραβική Ανοιξη στην ευρύτερη περιοχή και τα διευρυνόμενα ρήγματα στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας.
Είναι σαφές ότι η αμερικανική ηγεσία υπό τον Ομπάμα αξιολογεί ως σημαντικότατη γεωπολιτική «παρακαταθήκη» την ιστορική συμφωνία που υπογράφηκε πέρυσι ανάμεσα στους Ιρανούς και τις Εξι μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Κίνα, Βρετανία, Γερμανία) για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Μένει να φανεί βέβαια εάν οι Αμερικανοί θα διατηρήσουν την ίδια οπτική και στο μέλλον, υπό την όποια νέα ηγεσία προκύψει μετά τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.
Αναλυτές με βαθιά γνώση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σημειώνουν πάντως με νόημα ότι «ΗΠΑ και Ιράν παίρνουν ο ένας τον άλλο στα σοβαρά, πράγμα που δεν ισχύει μεταξύ ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας ή μεταξύ ΗΠΑ και Πακιστάν».
Την ίδια ώρα βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Αμερικανοί παίρνουν στα σοβαρά και το Ισραήλ που είναι στα «μαχαίρια» με την Τεχεράνη.
Η προσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας στο μέτωπο της Συρίας, από την άλλη, μπορεί μέχρι στιγμής να μην έχει φέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα στο έδαφος, αλλά ερμηνεύεται κι αυτή ως κάτι το θετικό το οποίο δείχνει να επισκιάζει μάλιστα όσα αρνητικά έχει αφήσει πίσω η ουκρανική κρίση. Είναι κρίσιμο άλλωστε Ουάσιγκτον και Μόσχα να μπορούν να διατηρούν έναν βαθμό «στρατηγικής ισορροπίας» κρατώντας ανοιχτούς τους διαύλους της μεταξύ τους επικοινωνίας.
Αν και φαινομενικά «ασύνδετο» με όσα διαδραματίζονται στην ευρύτερη γειτονιά της Ανατολικής Μεσογείου, το Κυπριακό μπαίνει κι αυτό στο κάδρο των εξελίξεων… ως θετική προοπτική. Οι τελευταίες επίσημες ανακοινώσεις από τη Λευκωσία εμφανίζουν τις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, να «παραμένουν προσηλωμένες στην προσπάθεια για λύση μέσα στο 2016», με τον ΟΗΕ από δίπλα να επικροτεί.
Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες «επενδύουν» στην προοπτική επίλυσης της Κυπριακής διένεξης, θεωρώντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα έχει θετική επίδραση στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Επιπλέον, εκτιμούν ότι μια λύση του Κυπριακού πρόκειται να δώσει νέα ώθηση και στις συνεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο, συνεργασίες που σχετίζονται άλλωστε και με τον στρατηγικό στόχο της ευρωπαϊκής ενεργειακής χειραφέτησης από τη Ρωσία.
Η Αθήνα, από την πλευρά της, έρχεται μέσα στο γενικότερο χάος να διεκδικήσει ρόλο γεφυροποιού. Παρά τα προβλήματά της, η Ελλάδα αποτελεί άλλωστε «άγκυρα σταθερότητας» εάν συγκριθεί με όσα συμβαίνουν στις γύρω χώρες (Λιβύη, Τουρκία, Βαλκάνια). Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, η χώρα μας επενδύει σε σχήματα τριμερούς συνεργασίας με την Κύπρο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, αλλά και με την Ιορδανία και τον Λίβανο.
Η Διάσκεψη της Ρόδου
Οι απαντήσεις σε προβλήματα όπως ο πόλεμος, η τρομοκρατία και το Προσφυγικό δεν μπορούν άλλωστε παρά να είναι συλλογικές, και με αυτό το σκεπτικό είναι που ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς συγκάλεσε στις αρχές Σεπτεμβρίου στη Ρόδο την πρώτη διεθνή «Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα», φέρνοντας στο Νησί των Ιπποτών υπουργούς από 13 χώρες της ΕΕ, των Βαλκανίων και του αραβικού κόσμου.
Οι απαντήσεις σε προβλήματα όπως ο πόλεμος, η τρομοκρατία και το Προσφυγικό δεν μπορούν άλλωστε παρά να είναι συλλογικές, και με αυτό το σκεπτικό είναι που ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς συγκάλεσε στις αρχές Σεπτεμβρίου στη Ρόδο την πρώτη διεθνή «Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα», φέρνοντας στο Νησί των Ιπποτών υπουργούς από 13 χώρες της ΕΕ, των Βαλκανίων και του αραβικού κόσμου.
Μέσα σε όλα αυτά, το μέχρι πρότινος «ξεχασμένο» Παλαιστινιακό δείχνει κι αυτό να επιστρέφει ως προτεραιότητα στο προσκήνιο. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς συμφώνησαν να έχουν στη Μόσχα τις πρώτες, έπειτα από χρόνια, επίσημες μεταξύ τους συνομιλίες (μένει να ανακοινωθεί η ημερομηνία). Λύση βεβαίως δεν αναμένεται άμεσα. Θα πρέπει να περιμένουμε πρώτα τις αμερικανικές εκλογές… και βλέπουμε.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
ΕΘΝΟΣ
