Κάθε καλοκαίρι, η Svetlana Buzea και η οικογένειά της φορτώνουν το αυτοκίνητο και οδηγούν απο την Γερμανία μέσω της Πολωνίας και της
Ουκρανίας, για την χώρα καταγωγής της, την Μολδαβία, για διακοπές. Κάθε φορά που επιστρέφει, η Svetlana δεν έχει μετανιώσει που άφησε την πατρίδα της πριν από έξι χρόνια.
¨Οι άνθρωποι είναι πολύ, πολύ φτωχοί στην χώρα μου. Τα πάντα έχουν γίνει τόσο ακριβά”, δήλωσε. “Πάνω από όλα, είναι η διαφθορά. Δεν την αντέχω. Πληρώνεις ακόμη και για να κλείσεις ραντεβού με τον γιατρό. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που έφυγα εξ αρχής”.
“Και ξέρετε, επιδεινώνεται”, μου είπε η 40χρονη Svetlana. “Όποια λεφτά δίνονται από την ΕΕ, απλώς σπαταλώνται από αυτούς τους διεφθαρμένους πολιτικούς. ΟΙ απλοί άνθρωποι δεν επωφελούνται. Είναι πολύ λυπηρό αυτό που συμβαίνει στην χώρα μου. Δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου να γυρίζει πίσω”.
Η ιστορία της Svetlana αποκαλύπτει πολλά για τα κίνητρα της μαζικής μετανάστευσης των ανθρώπων από την ανατολή στη δύση στην Ευρώπη, και την επίδραση που έχει αυτό στις χώρες που αφήνουν πίσω.
Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι από όλη την Κεντρική, Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, έχουν μετακινηθεί για δουλειά στη Βρετανία ή την Ιρλανδία, τη Γερμανία ή τη Σουηδία, την Ισπανία ή την Πορτογαλία. Στην τελευταία καταμέτρηση, υπήρχαν 900.000 Πολωνοί που εργαζόταν στη Βρετανία. Από το Νοέμβριο του 1989 που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, σχεδόν 20 εκατομμύρια άνθρωποι από την Κεντρική, την Ανατολική, και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (CESEE) έχουν φύγει από την περιοχή. Πρόκειται για το 5,5% του πληθυσμού, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Η μετανάστευση ταλαντούχων ανθρώπων δεν συνδέεται μόνο με την έλλειψη ευκαιριών ή το δέλεαρ των καλύτερων συνθηκών διαβίωσης στα δυτικά κράτη-μέλη της ΕΕ. Οδηγούνται επίσης από την διάχυτη διαφθορά που διαιωνίζεται από τις πολιτικές ελίτ και τους τοπικούς ολιγάρχες, ιδιαίτερα στα Δυτικά Βαλκάνια και τις Νοτιοανατολικές χώρες. Εκείνοι που δεν θέλουν να γίνουν μέρος αυτού του θεσμικού δικτύου διαφθοράς, φεύγουν.
Αλλά επειδή φεύγουν, δίνουν στις διεφθαρμένες ελίτ ένα σωσίβιο. Το τελευταίο πράγμα που θέλουν αυτές οι ελίτ είναι μια ζωντανή, μορφωμένη αστική κοινωνία που θα απαιτεί αλλαγή, διαφάνεια, λογοδοσία και πάνω από όλα, μια ζωντανή δημοκρατία.
Για την Δύση από την άλλη πλευρά, τα οφέλη της μετανάστευσης είναι σαφή.
Οι χώρες υποδοχής έχουν πρόσβαση σε εξαιρετικά φιλόδοξους και γενικώς καλά μορφωμένους ανθρώπους. Είναι δύσκολο να δει κανείς με ακρίβεια τις στατιστικές, αλλά υπάρχουν πολλοί μετανάστες που κάνουν δουλειές ανάλογα με τα προσόντά τους, όπως γιατροί και μηχανικοί. Άλλοι κερδίζουν χρόνο, επιλέγοντας δουλειές κατώτερες των ικανοτήτων τους.
Η Svetlana για παράδειγμα, είναι απόφοιτη Δημόσιας Διοίκησης. Στο Βερολίνο έχει μια τακτική δουλειά σε ένα πλυντήριο. Στέλνει χρήματα πίσω στους ηλικιωμένους γονείς της. Τα υπόλοιπα τα αποταμιεύει με την ελπίδα να αγοράσει ένα διαμέρισμα στην γερμανική πρωτεύουσα.
Τα εμβάσματα αποτελούν ένα σημαντικό “συν” της μετανάστευσης. Χρηματοδοτούν την εκπαίδευση και συσσωρεύουν αποταμιεύσεις, στην περίπτωση που οι μετανάστες θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Αλλά όπως η Daria Zakharova, ένας απο τους συγγραφείς του νέου report του ΔΝΤ για την μετανάστευση και τον οικονομικό της αντίκτυπο στην Ανατολική Ευρώπη, μου είπε, υπάρχει και μια άλλη πλευρά. “Η μετανάστευση νέων και εξειδικευμένων ανθρώπων από την Ανατολική Ευρώπη έχει πιθανώς ωφελήσει τις χώρες υποδοχής στη Δύση”, ανέφερε η ίδια σε συνέντευξη. “Αλλά είχε μια αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την σύγκλιση των εισοδημάτων στις χώρες αποστολής”. Τα δύο τρίτα των χωρών της CESEE είχαν χαμηλότερη ανάπτυξη του ΑΕΠ εξαιτίας της μετανάστευσης ή των λιγότερων δεξιοτήτων που υπάρχουν πίσω στις χώρες αυτές.
Εν ολίγοις, αυτό το brain drain έχει μια εξουθενωτική επίδραση στην οικονομία. Είναι οι καλύτεροι και οι πιο λαμπροί που συνήθως φεύγουν, αφήνοντας πίσω τους ανειδίκευτους και έναν γηρασμένο πληθυσμό. Τα εμβάσματα δεν αποζημιώνουν αυτές της χώρες CESEE που θέλουν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις ή να βρουν επαρκή δημόσια κεφάλαια για να χρηματοδοτούν έναν ολοένα και περισσότερο γηρασμένο πληθυσμό.
Έπειτα, υπάρχουν και πολιτικές επιδράσεις. Στη διάρκεια της σοβιετικής εποχή, το Κρεμλίνο είτε φυλάκιζε τους αντιφρονούντες είτε τους υποχρέωνε σε εξορία. Άλλες κομμουνιστικές χώρες χρησιμοποιούσαν παρόμοιες μεθόδους. Όλα είχαν στόχο να συγκρατήσουν οποιαδήποτε πιθανή μεγαλύτερη κίνηση αντιφρονούντων.
Fast forward ένα τέταρτο του αιώνα μπροστά. Η μελέτη του ΔΝΤ διαπιστώνει ότι η ποιότητα των θεσμών, όπως το κράτος δικαίου, η λογοδοσία και ο έλεγχος της διαφθοράς, επηρεάζει τα κίνητρα για την μετανάστευση.
Υποστηρίζει ότι όσο πιο ασθενείς είναι οι θεσμοί στις χώρες καταγωγής, τόσο πιο πιθανό είναι οι νέοι και μορφωμένοι να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες στο εξωτερικό. Εάν η μετανάστευση οδηγεί στην έξοδο εκείνων που θα μπορούσαν να είναι παράγοντες αλλαγής, μπορεί επίσης να επιβραδύνει τη βελτίωση των θεσμών.
Η Μολδαβία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. ΟΙ τοπικοί και αυτοί που έχουν έδρα στην Ρωσία ολιγάρχες, διοικούν όλη την χώρα. Έχουν στην κατοχή τους επιχειρήσεις και έχουν διεισδύσει στις κρατικές δομές και στη διοίκηση. Διοικούν τα κύρια πολιτικά κόμματα και κατέχουν τις τράπεζες. Πριν από δύο χρόνια διέπραξαν απάτη που ζημίωσε τις αποταμιεύσεις των ανθρώπων και κόστισε το 13% του ΑΕΠ της χώρας. Παρά τις μαζικές διαμαρτυρίες, κανένας δεν λογοδότησε και η ίδια διεφθαρμένη ελίτ παραμένει στην εξουσία.
Η Svetlana είδε τη σήψη από πρώτο χέρι. “Εργαζόμουν στο υπουργείο Εσωτερικών. Είδα τι γινόταν. Ασκείς κριτική, στη συνέχεια είτε σε πετάνε έξω είτε δεν παίρνεις προαγωγή. Δεν είχα άλλη ενέργεια. Μπράβο σε όσους παραμένουν και προσπαθούν να αλλάξουν τα πράγματα”.
capitalgr
