Στον Συνήγορο οι αυθαιρεσίες ενστόλων

Θεσμικό κενό ετών έρχεται να καλύψει η νομοθετική πρωτοβουλία τριών υπουργείων, Δικαιοσύνης, Ναυτιλίας και Προστασίας του Πολίτη, με την οποία καθιερώνεται Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στα Σώματα Ασφαλείας και στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Σύμφωνα με πληροφορίες, το σχέδιο νόμου φθάνει αυτές τις ημέρες προς ψήφιση στη Βουλή.

Στυλοβάτης του μηχανισμού ορίζεται ο Συνήγορος του Πολίτη, καθώς αυτός θα έχει πλέον την ευθύνη για τη διερεύνηση καταγγελιών για πράξεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος καθώς και των υπαλλήλων των φυλακών.

Με πρώτο ρόλο στη διερεύνηση περιστατικών

Με το σχέδιο νόμου ουσιαστικά τροποποιείται παλαιότερος μηχανισμός που δεν λειτούργησε ποτέ, το αποκαλούμενο ως Γραφείο Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας που υπαγόταν απευθείας στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.  Δεν ήταν εξάλλου λίγες οι οργανώσεις που διαμαρτύρονταν κατά τη θέσπισή του, καθώς έκριναν ότι απουσίαζαν τα εχέγγυα για την ανεξαρτησία του.

Ο νέος μηχανισμός δεν αντικαθιστά τον πειθαρχικό έλεγχο που ενδεχομένως ασκείται για περιστατικό αυθαιρεσίας, πλην όμως αποκτά πρωτεύοντα ρόλο κατά τη διερεύνηση. Με άλλα λόγια, αν εμπλακεί ο Συνήγορος του Πολίτη, η διαδικασία του πειθαρχικού ελέγχου αναστέλλεται προσωρινά, έως ότου εκδοθεί το πόρισμα της Αρχής του Συνηγόρου. Η διαδικασία μάλιστα «κλειδώνει» με την εξής δέσμευση: ενδεχόμενη απόκλιση από το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη θα πρέπει να τεκμηριώνεται ισχυρά, να αιτιολογείται εμπεριστατωμένα.

Κατά τη διάρκεια της διερεύνησης από την ανεξάρτητη Αρχή του Συνηγόρου, ο ένστολος που εμπλέκεται σε περιστατικό αυθαιρεσίας δικαιούται να ζητήσει ακρόαση. Κρίσιμης σημασίας είναι και η διάταξη που επιτρέπει στον Συνήγορο να έχει πρόσβαση σε όποια στοιχεία ζητήσει, διαδικασία που στο παρελθόν σκόνταφτε σε διάφορα «προσκόμματα» και τα στοιχεία ουδέποτε κοινοποιούνταν.

Μόνο στοιχεία που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα, επειδή αφορούν την εθνική άμυνα, την κρατική ασφάλεια και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, μπορούν να μην κοινοποιηθούν. Το ιατρικό απόρρητο δεν ισχύει για τα στοιχεία που ζητούνται με αιτιολογημένο έγγραφο του Συνηγόρου του Πολίτη.

Το είδος των αυθαιρεσιών

Τα περιστατικά αυθαιρεσίας αφορούν μεταξύ άλλων βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, προσβολές κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας, παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου, αλλά και παράνομη συμπεριφορά για την οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι διενεργήθηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή ενέχει άλλου είδους διακριτική μεταχείριση λόγω χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα περιστατικά αυθαιρεσιών δεν περιλαμβάνονται κρούσματα οικονομικής διαφθοράς.

Οι όποιες καταγγελίες πρέπει πάντως να είναι επώνυμες και γραπτές και να υποβάλλονται στον Συνήγορο του Πολίτη αυτοπροσώπως ή μέσω πληρεξουσίου.

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει τη δυνατότητα να επιληφθεί και αυτεπαγγέλτως, ύστερα από πληροφορίες με συγκεκριμένα στοιχεία, ακόμη και από δημοσιεύματα ή εκπομπές ΜΜΕ ή ύστερα από παραπομπή της υπόθεσης από τον αρμόδιο υπουργό ή τον γενικό γραμματέα.