Κατέψυξε το σπέρμα του για ιατρικούς λόγους, αλλά όταν μετά από 7 χρόνια θέλησε να το χρησιμοποιήσει, διαπίστωσε ότι ήταν αλλοιωμένο και γι’ αυτό κατέφυγε στη Δικαιοσύνη, αξιώνοντας αποζημίωση.
Με δεδομένο ότι η Δικαιοσύνη αποφάνθηκε -σε πρώτο βαθμό- ότι η υπαίτια καταστροφή ή αλλοίωση γεννητικού υλικού «γεννά» και υποχρέωση
αποζημίωσης, η αρμόδια τράπεζα σπέρματος θα κινδύνευε να πληρώσει τα… μαλλιοκέφαλά της, αν δεν την έσωζε τελικά το γεγονός ότι η επιστήμη έκανε στο μεταξύ το θαύμα της και με την αξιοποίηση όλων των φιαλιδίων σπέρματος που είχαν κρυοσυντηρηθεί, ο προ 7ετίας δότης (που στο μεταξύ είχε παντρευτεί) κατάφερε να αποκτήσει παιδί με τη βοήθεια της τεχνητής γονιμοποίησης.
Η Θέμις αποφάνθηκε, βέβαια, προσωρινά πως το γεγονός ότι κρατήθηκαν και κρυοσυντηρήθηκαν συνολικά 5 φιαλίδια δεν σημαίνει και ότι ο δότης θα αποκτούσε 5 παιδιά, αλλά όλα μένουν ανοικτά για το μέλλον, αφού κάλλιστα θα μπορούσε να επανέλθει με νέα αποζημιωτική αγωγή (λόγω ηθικής βλάβης) και με το επιχείρημα ότι θα ήθελε να έχει «ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά»…
Δεν είναι διόλου περίεργο που η εξέλιξη της επιστήμης «γεννά» μερικές από τις πιο ασυνήθιστες και εντυπωσιακές υποθέσεις που οδηγούν σε δυσεπίλυτες αντιδικίες με πρωτόγνωρα νομικά ζητήματα και πολλά «αγκάθια».
Στη συγκεκριμένη αντιδικία δόθηκε πάντως η ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι το σπέρμα δεν είναι μόνο μια ζωογόνος αναπαραγωγική ουσία -όπως ξέραμε μέχρι σήμερα- αλλά έχει και μία άλλη… διάσταση, τη νομική, σύμφωνα με την οποία εξερχόμενο του ανθρωπίνου σώματος αποκτά «διττή (διπλή) νομική φύση», αποτελώντας ταυτόχρονα πράγμα, αλλά και στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου.
Τι είναι λοιπόν για τον νομικό το σπέρμα, μας εξηγεί με θαυμαστή σαφήνεια η Θέμις σε σχετική ανάλυση-«διατριβή»:
• Το σπέρμα «διαθέτει υλική υπόσταση, αποσυνδέεται από το πρόσωπο του δότη του και χάνει τον προσωπικό του χαρακτήρα, εφόσον αποχωρίζεται από το ανδρικό σώμα και δεν εισέρχεται εκ νέου σε αυτό, αποτελώντας αυτοτελή ενότητα στον χώρο».
• Παράλληλα, «ο άνθρωπος μπορεί να το περιορίσει και να το εξουσιάσει, ήτοι αποτελεί ενσώματο, απρόσωπο, αυθύπαρκτο αντικείμενο, δεκτικό ανθρώπινης εξουσίασης, και, συνεπώς μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κυριότητας».
• «Πέραν, όμως, της ιδιότητας του πράγματος, το σπέρμα ως γεννητικό υλικό εκφράζει αναμφίβολα τη δυνατότητα του δότη του να αποκτήσει φυσικούς απογόνους, και στο μέτρο που η δυνατότητα απόκτησης απογόνων είναι έκφραση του δικαιώματος της προσωπικότητας, το σπέρμα αποτελεί και στοιχείο της προσωπικότητάς του».
Η υπόθεση
Από όλα αυτά συνάγεται ότι το σπέρμα μπορεί να παραχωρηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο δικαιοπραξιών, όπως είναι η σύμβαση κατάθεσης και κρυοσυντήρησης σε κλινική ή σε τράπεζα σπέρματος, δικαιοπραξία που χαρακτηρίζεται ως «μεικτή σύμβαση έργου και παρακαταθήκης», αφού η τράπεζα σπέρματος αναλαμβάνει έναντι αμοιβής, όχι μόνο τη φύλαξη, αλλά και τη διατήρησή του σε ετοιμότητα, ώστε να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντική εξωσωματική γονιμοποίηση.
Από όλα αυτά συνάγεται ότι το σπέρμα μπορεί να παραχωρηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο δικαιοπραξιών, όπως είναι η σύμβαση κατάθεσης και κρυοσυντήρησης σε κλινική ή σε τράπεζα σπέρματος, δικαιοπραξία που χαρακτηρίζεται ως «μεικτή σύμβαση έργου και παρακαταθήκης», αφού η τράπεζα σπέρματος αναλαμβάνει έναντι αμοιβής, όχι μόνο τη φύλαξη, αλλά και τη διατήρησή του σε ετοιμότητα, ώστε να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντική εξωσωματική γονιμοποίηση.
Συνεπώς, σε περίπτωση υπαίτιας καταστροφής του σπέρματος -τονίζουν οι δικαστές- γεννάται ευθύνη της τράπεζας, όχι μόνο λόγω πλημμελούς εκτέλεσης της σύμβασης, αλλά και λόγω αδικοπραξίας, αφού προσβάλλεται το δικαίωμα κυριότητας του δότη επί του σπέρματός του, ενώ παράλληλα η υπαίτια καταστροφή του αποτελεί και προσβολή τού συνταγματικά προστατευόμενου δικαιώματος της προσωπικότητας του δότη.
Κι αυτό γιατί «αποκλείει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του δότη και, ειδικότερα, τη μοναδική πιθανότητα που έχει να εκπληρώσει τη βασική ανάγκη και επιθυμία κάθε ανθρώπου, η οποία συνίσταται στην επέκταση της προσωπικότητάς του με τη δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση απογόνων»…
Στη συγκεκριμένη υπόθεση ένας νέος άνθρωπος και ενώ ήταν άγαμος, προ 15ετίας περίπου, διαγνώστηκε ότι έχει μια κακοήθη πάθηση για την οποία έπρεπε να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία που μπορούσε να επηρεάσει την αναπαραγωγική του ικανότητα.
Ετσι, πριν ξεκινήσει τη χημειοθεραπεία, απευθύνθηκε σε τράπεζα σπέρματος και αφού έγινε η σπερμοληψία σε ειδικό ιδιωτικό χώρο της, το συλλεγέν γεννητικό υλικό (σπέρμα με μέσο αριθμό σπερματοζωαρίων 75.000.000 περίπου ανά κυβικό εκατοστό) παραδόθηκε στην αρμόδια βιολόγο που ανέλαβε την επεξεργασία και κρυοσυντήρηση, διαμοιράζοντάς το σε 5 φιαλίδια μέσα σε υγροποιημένο άζωτο, για να διατηρηθεί σε ετοιμότητα για μελλοντική χρήση.
Ο νέος κατάφερε μέσω των χημειοθεραπειών να ξεπεράσει την πάθησή του και λίγα χρόνια αργότερα παντρεύτηκε.
Μην μπορώντας να αποκτήσει, όμως, παιδιά παρά τη σχετική επιθυμία του, μετά από ειδική εξέταση στην οποία υποβλήθηκε σε νοσοκομείο, διαπιστώθηκε ότι πάσχει από αζωοσπερμία και, αφού ήταν πλέον αδύνατο να τεκνοποιήσει με τον φυσικό τρόπο, κατέφυγε μαζί με τη γυναίκα του σε ιατρό ειδικό στη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, αναζητώντας τα 5 φιαλίδια από την τράπεζα σπέρματος, όπου φυλάσσονταν επί 7 συναπτά έτη.
Αφού η σύζυγος υποβλήθηκε σε ωοληψία, ξεκίνησε η ενεργοποίηση του κρυοσυντηρημένου σπέρματος για τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της, στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ωστόσο, ιατρός-εμβρυολόγος διαπίστωσε ότι το κρυοσυντηρημένο σπέρμα ήταν ακατάλληλο για εξωσωματική γονιμοποίηση και ότι είχε αλλοιωθεί, αφού, ενώ είχε παραδοθεί γεννητικό υλικό με μέσο αριθμό 75.000.000 σπερματοζωαρίων ανά κυβικό εκατοστό στην τράπεζα, εκείνο που παράλαβε 7 χρόνια αργότερα είχε μέσο αριθμό 3.500.000 σπερματοζωαρίων ανά κυβικό εκατοστό, και μάλιστα ανώμαλης μορφολογίας.
Προσφυγή
Ο δότης προσέφυγε στη Δικαιοσύνη αξιώνοντας μεγάλη αποζημίωση από την τράπεζα σπέρματος για ηθική βλάβη και προσβολή της προσωπικότητας λόγω της αδυναμίας του τεκνοποιήσει, αξίωση την οποία αργότερα περιόρισε σε 100.000 ευρώ, αλλάζοντας με τις προτάσεις προς το δικαστήριο τους ισχυρισμούς του περί της ηθικής βλάβης.
Ο δότης προσέφυγε στη Δικαιοσύνη αξιώνοντας μεγάλη αποζημίωση από την τράπεζα σπέρματος για ηθική βλάβη και προσβολή της προσωπικότητας λόγω της αδυναμίας του τεκνοποιήσει, αξίωση την οποία αργότερα περιόρισε σε 100.000 ευρώ, αλλάζοντας με τις προτάσεις προς το δικαστήριο τους ισχυρισμούς του περί της ηθικής βλάβης.
Επικαλέστηκε συγκεριμένα ότι προέκυψαν νεότερα ουσιώδη πραγματικά περιστατικά, καθώς με τη χρήση των φιαλιδίων πέτυχε στο μεταξύ η εξωσωματική και απέκτησε ένα υγιέστατο αγοράκι, οπότε η ηθική βλάβη του «μετατοπίστηκε» πλέον στην αδυναμία του να αποκτήσει περισσότερα από ένα παιδιά.
Το δικαστήριο βρέθηκε αντιμέτωπο με πολλά νομικά «αγκάθια», αφού όχι μόνο δεν μπορούσαν να αλλάξουν με τις προτάσεις οι αρχικοί ισχυρισμοί του, αλλά και επειδή διαπίστωσε ότι στην περίπτωσή του υπήρχε και «νομικό κενό», γιατί την περίοδο που συμφωνήθηκε η κρυοσυντήρηση δεν υπήρχε ακόμα στη χώρα μας το κατάλληλο προστατευτικό νομοθετικό πλαίσιο και ο σχετικός νόμος 3305/05 που έθεσε διάφορους κανόνες θεσπίστηκε σχεδόν τρία χρόνια αργότερα.
Παράλληλα, στην κρίση του δικαστηρίου βάρυνε το γεγονός ότι με τη χρήση όλων των φιαλιδίων πέτυχε τελικά η εξωσωματική, συμπεραίνοντας έτσι ότι αφού απέκτησε παιδί δεν μπορούσε να αποδειχθεί ότι η τράπεζα σπέρματος εκτέλεσε πλημμελώς τη σύμβαση φύλαξης και κρυοσυντήρησης του σπέρματός του και ότι προσέβαλε παράνομα και υπαίτια την προσωπικότητά του.
Δέχθηκε επίσης ότι εκ των πραγμάτων ελέγχεται ως αναληθές το ιατρικό έγγραφο που βεβαίωσε την ακαταλληλότητα του σπέρματος, αφού το γεννητικό υλικό χρησιμοποιήθηκε τελικά όλο επιτυχώς, ενώ η διαφορά στη μορφολογία, την ποιότητα και κινητικότητά του (μείωση του μέσου αριθμού σπερματοζωαρίων) δεν μπορεί να ελεγχθεί, καθώς όταν η τράπεζα το παρέλαβε, δεν έλεγξε την ποιότητά του κλπ., γιατί δεν είχε τότε καμία σχετική υποχρέωση με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς.
Σε κάθε περίπτωση, το δικαστήριο έλαβε υπόψη του και τον ισχυρισμό που προέβαλε μάρτυρας-ιατρός για λογαριασμό της τράπεζας ότι η κρυοσυντήρηση του σπέρματος διαμοιρασμένου σε 5 χωριστά φιαλίδια έγινε με σκοπό να μπορεί να επιχειρηθεί μελλοντικά η εξωσωματική γονιμοποίηση των ωαρίων της συζύγου του τουλάχιστον 5 φορές, και δεν σήμαινε ότι ο ίδιος θα μπορούσε να αποκτήσει στο μέλλον 5 παιδιά ή, πάντως, περισσότερα από ένα.
Κι αυτό γιατί η επιτυχής μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της γυναίκας εξαρτάται από τον συνδυασμό πολλών παραγόντων και όχι μόνο από το ανδρικό γεννητικό υλικό.
Βέβαια όλα τα ενδεχόμενα παραμένουν ανοικτά, αφού η δίκη θα συνεχιστεί σε ανώτερο βαθμό, χωρίς να αποκλείεται και η υποβολή νέας αγωγής επί άλλης νομικής βάσης.
Στο εξωτερικό
Εγιναν γονείς μέσω ενός… σχιζοφρενούς!
Εγιναν γονείς μέσω ενός… σχιζοφρενούς!
Μπορεί για τα ελληνικά δεδομένα μια αντιδικία για την ποιότητα και την ορθή κρυοσυντήρηση σπέρματος να θεωρείται εντελώς πρωτότυπη και ασυνήθιστη, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και στο εξωτερικό, όπου έχουν από καιρό υποβληθεί πολλές αγωγές για προβλήματα που παρατηρήθηκαν στη διάρκεια της «κατάθεσης» ή κατά την… ανάληψη από την τράπεζα σπέρματος.
Τουλάχιστον 5 οικογένειες από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπέβαλαν πέρσι αγωγές κατά τράπεζας σπέρματος, αξιώνοντας αποζημιώσεις ύψους μερικών δεκάδων εκατ. δολαρίων, ενώ αντίστοιχες αναμένεται να ασκηθούν σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες και στον Καναδά.
Αιτία η διάθεση σπέρματος σε διάφορες οικογένειες που αναζητούσαν δότη με το καλύτερο δυνατό «προφίλ» και οι οποίες παραπλανήθηκαν, όπως αποδείχθηκε, από τις διαβεβαιώσεις της τράπεζας που εμφάνιζε τον… καταθέτη ως έναν ευφυή άνδρα, ιδιαίτερα μορφωμένο (με διδακτορικές σπουδές), όμορφο, υγιή κ.λπ.
Οι οικογένειες, που στο μεταξύ μεγαλώνουν παιδιά που απέκτησαν από τον δότη με το υποτιθέμενο υψηλό IQ, πληροφορήθηκαν με τρόμο και αγανάκτηση ότι το σπέρμα προερχόταν από άτομο με πολλαπλές ψυχικές διαταραχές (και σχιζοφρένεια), αλλά και με βεβαρημένο ποινικό μητρώο από αλλεπάλληλες καταδίκες!
Σε άλλη περίπτωση, ένα ζευγάρι λεσβιών από τις ΗΠΑ υπέβαλε αγωγή κατά τράπεζας σπέρματος του Σικάγο, γιατί το παιδάκι που γέννησε η κυοφορούσα ήταν μιγάς, καθώς κατά λάθος η τράπεζα τους διέθεσε σπέρμα Αφροαμερικανού και όχι Λευκού άνδρα, όπως είχαν ζητήσει.
Η τράπεζα κατέβαλε αποζημίωση για το λάθος της που διαπίστωσε κατά τον 5ο μήνα της κύησης, ενώ η επιπλέον υποβολή αγωγής αντιμετωπίστηκε αρνητικά από πολλούς στο Διαδίκτυο καθώς αποδόθηκαν στο ζευγάρι ρατσιστικά κίνητρα.
Ζευγάρι Λευκών από τη Ν. Υόρκη παρά λίγο να χωρίσει όταν απέκτησε ένα μωράκι έγχρωμο και ο άνδρας κατηγορούσε τη γυναίκα του για εξωσυζυγική σχέση, μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι όλα προήλθαν από λάθος της εμβρυολόγου, που μπέρδεψε τα σπέρματα. Αίσθηση προκάλεσε πρόσφατα η υποβολή μήνυσης από Αμερικανό κατά της συζύγου του για κλοπή σπέρματος (!), στην προσπάθειά του να τη χωρίσει χωρίς να της καταβάλει οποιαδήποτε αποζημίωση, κατηγορώντας την ότι εκείνη ουδέποτε τον ενημέρωνε για τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών.
Αλέξανδρος Αυλωνίτης
ΕΘΝΟΣ
