Οι 18μηνες διαπραγματεύσεις, οι αρνήσεις, οι συμφωνίες και το Σχέδιο Αναν
Στην άρνηση της τουρκικής πλευράς να συναινέσει στην επιστροφή της κατεχόμενης Μόρφου, στο πλαίσιο λύσης του κυπριακού προβλήματος, «κόλλησε» η 18μηνη πρόοδος των συνομιλιών ανάμεσα στις δύο κοινότητες και το ναυάγιο στην Ελβετία. Ο τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί κατέθεσε ποσοστά εδάφους σύμφωνα με τα οποία η επιστροφή της κωμόπολης δεν θα ήταν εφικτή, αφού η Ε/Κ πλευρά υπολογίζει σε 7.500 τον αριθμό των προσφύγων που θα επέστρεφαν σε αυτή σε μια πιθανή διευθέτηση.
Όπως διαφάνηκε από το αποτέλεσμα των συνομιλιών στην Ελβετία, Τουρκία και Τ/Κ δεν δείχνουν διατεθειμένοι να επιστρέψουν την Μόρφου κάτι που είχαν αποδεχτεί στο παρελθόν Τουρκία και Τ/Κ και προέβλεπε το 2004 το τελικό σχέδιο Αναν.
Επανειλημμένως ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης επανέλαβε πως θεωρεί δεδομένο πως θα επιστρέψουν υπό Ε/Κ διοίκηση οι περιοχές που προνοούνταν στο σχέδιο Ανάν, ανάμεσά τους και η πόλη της Μόρφου, γεγονός που δεν αποδέχεται ο Τ/Κ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί.
«Έχουν περάσει 11 χρόνια από το Σχέδιο Ανάν και πολλά πράγματα έχουν αλλάξει» δήλωσε προκλητικά ο ίδιος, εννοώντας την Μόρφου.
Την ανάγκη επιστροφής της Μόρφου στην ελληνοκυπριακή διοίκηση ως «βασική προϋπόθεση» οριστικής λύσης του Κυπριακού, επεσήμανε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος κατά την τελετή αναγόρευσης του σε Επίτιμο Δημότη της κατεχόμενης πόλης, τον περασμένο Ιούλιο στην Κύπρο.
Τίποτα περισσότερο από το Σχέδιο Αναν
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, αρχικά διαφαινόταν πως ο Ακιντζί θα αποδεχόταν έκταση του Τ/Κ συνιστώντας κρατιδίου σε έκταση που θα κυμαινόταν από 28,2% έως 29,2%, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα την επιστροφή της Μόρφου. Ωστόσο στη συνέχεια υπαναχώρησε με αποτέλεσμα να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, προφανώς με υπόδειξη της Άγκυρας.
Το 2004 το τελικό σχέδιο Ανάν, προέβλεπε πως θα επιστρεφόταν υπό Ε/Κ διοίκηση η Αμμόχωστος (Βαρώσια) η Μόρφου και 23 ακόμη κωμοπόλεις και χωριά του κατεχόμενου τμήματος. Συγκεκριμένα : Άσσια, Βατυλή, Αχερίτου, Άχνα, Λύση, Καλοψίδα, Μακράσυκα, Πύλα, Τύμπου, Γερόλακκος, Αγία Μαρίνα, Ζώδια, Λάρνακας της Λαπήθου, Κοντεμένος, Κυρά, Φιλιά, Αργάκι, Καπούτι, Κατωκοπιά, Ζώδια, Αυλώνα, Πέτρα και Γαληνή. Επιστρέφουν επίσης υπό «Ειδικό Καθεστώς» οι κάτοικοι των χωριών Γιαλούσα, Μελάναργα, Αγία Τριάδας και Ριζοκαρπάσου που παραμένουν στο Τ/Κ κρατίδιο.
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, στις υπάρχουσες συνομιλίες πρόθεση ήταν να μην υπάρξουν σοβαρές αποκλίσεις από όσα προνοούσε το τελικό σχέδιο Αναν το 2004 αν και η Ε/Κ πλευρά φαίνεται πως επεδίωξε αλλαγές στα χωριά της Καρπασίας. Ωστόσο η άρνηση Τουρκίας και Τ/Κ να επιστρέψουν την Μόρφου στους νόμιμους κατοίκους της, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ δυσμενέστερη για την Ε/Κ πλευρά, αφού όχι μόνο δεν επιστρέφονται επιπλέον εδάφη –σε σχέση με το 2004- αλλά «χάνεται» και η Μόρφου λόγω της τουρκικής αδιαλλαξίας. «Δεν υπάρχει περίπτωση να καταλήξουμε σε λύση, χωρίς την επιστροφή της Μόρφου. Είναι η μοναδική περίπτωση που σε μια μικρή έκταση γης θα επιστρέψουν περισσότεροι από 7.000 πρόσφυγες και θα δώσει μερική λύση σε ένα καίριο θέμα του προβλήματος» λέει στο “www.protothema.gr” ο δήμαρχος της κατεχόμενης πόλης Χαράλαμπος Πίττας, επισημαίνοντας πως: «η αλαζονική συμπεριφορά τορπιλίζει κάθε προσπάθεια για λύση του κυπριακού προβλήματος και επανένωση του τόπου και του λαού μας».
Οι Τούρκοι υποστηρίζουν πως στην κατεχόμενη πόλη, υλοποιούνται από το 2004 και μετά επενδύσεις εκατομμυρίων τουρκικών λιρών, όπως κατασκευή νέου νοσοκομείου, πανεπιστημίου, κέντρο εξαγωγών εσπεριδοειδών, ασφαλτοστρώσεις δρόμων στην ευρύτερη περιοχή, η ανοικτή αγορά της Μόρφου, το και η αναστήλωση οθωμανικών κτιρίων.κ.α.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα το τελευταία χρόνια, η Τουρκία προέβη σε επενδύσεις ύψους 14,3 εκ ευρώ περίπου στην περιοχή της Μόρφου
Αν και στις συνομιλίες των τελευταίων ετών θεωρούνταν δεδομένο πως θα επιστραφεί η πόλη, οι δημόσιες τοποθετήσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «πάγωσε» έναν τέτοιο ενδεχόμενο. «Όταν το 2008 επισκέφθηκα (την Κύπρο) είχα δηλώσει από τη Μόρφου ότι “η Μόρφου δεν είναι δυνατόν να επιστραφεί”» δήλωσε ο Ερτογάν αρχές Νοεμβρίου -σύμφωνα με την εφημερίδα «Milliyet»- στη διάρκεια συνάντησης που είχε με την επικεφαλής της «βουλής» του ψευδοκράτους, Σιμπέλ Σιμπέρ. «Το είπε ο Ερντογαν και είναι εντολή. Οι Τ/Κ δεν έχουν πρόβλημα για την Μόρφου. Το αντιλαμβάνονται, Το πρόβλημα είναι η Άγκυρα και οι επεκτατικές της βλέψεις» συμπληρώνει ο δήμαρχος Μόρφου.
Πριν το 1974 η Μόρφου είχε 7.500 κατοίκους και ήταν ανάμεσα στις 5 μεγαλύτερες κωμοπόλεις της επαρχίας Λευκωσίας. Σύμφωνα με την παράδοση Μόρφου ιδρύθηκε από τους Σπαρτιάτες που έφεραν και τη λατρεία της Αφροδίτης,. Τα εύφορα εδάφη και οι μεγάλες αρδευόμενες εκτάσεις είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθούν οι προσοδοφόρες καλλιέργειες εσπεριδοειδών καθώς η συσκευασία και εμπορία φρούτων και λαχανικών. Σήμερα οι νόμιμοι κάτοικοι της είναι εκτοπισμένοι σε διάφορες περιοχές του ελεύθερου τμήματος της Κύπρου, κυρίως όμως στις επαρχίες Λευκωσίας και Λεμεσού. Η πόλη καταλήφθηκε από τα τουρκικά στρατεύματα στις 16 Αυγούστου 1974, κατά τον Ατίλλα 2.
