Τέτοια εποχή πέρυσι, η Ευρώπη μόλις άρχιζε τις συζητήσεις οι οποίες οδήγησαν στην προσφυγική συμφωνία με την Τουρκία, σύμφωνα με την οποία οι μετανάστες που έφθαναν στην Ελλάδα από την Τουρκία θα επέστρεφαν πίσω, με την Ευρώπη ως αντάλλαγμα να εγκαθιστά έναν αντίστοιχο αριθμό αιτούντων ασύλου από την Τουρκία. Αν και δεν ήταν τέλειο, αυτή η συμφωνία πέτυχε στο να μειώσει τις πιέσεις στην Ελλάδα και στις Βαλκανικές χώρες από τον μεγάλο όγκο των νέων αφίξεων κατά τη διάρκεια του έτους που οδήγησε στη συμφωνία.
Όπως ήταν αναμενόμενο ίσως, οι συζητήσεις τώρα αρχίζουν σχετικά με μια άλλη πιθανή συμφωνία, η οποία θα αφορά τη διαδρομή μετανάστευσης της Κεντρικής Μεσογείου από τη Λιβύη στην Ιταλία. Ο Joseph Muscat, πρωθυπουργός της Μάλτας (που βρίσκεται μεταξύ των δύο αυτών περιοχών), έχει προτείνει ένα σύστημα βάσει του οποίου τα λιβυκά και ευρωπαϊκά πλοία θα σταματούν τις βάρκες με τους μετανάστες στα νερά της Λιβύης, επιστρέφοντάς τους στα λιμάνια της Λιβύης. Θεωρητικά, αυτοί οι μετανάστες θα τους αναλαμβάνει η Ύπατη Αρμοστεία και αξιωματούχοι της ΙΟΜ, με την χρηματοδότηση της ΕΕ. Αυτοί που πληρούν τις προϋποθέσεις για το άσυλο, θα τους δίνεται άδεια για την Ευρώπη, ενώ όσοι όχι, θα επανεγκαθίστανται στη Λιβύη ή θα γυρίζουν στις χώρες καταγωγής τους.
Η ιδέα της Μάλτας, η οποία συζητήθηκε ήδη σε επίπεδο Μόνιμων Αντιπροσώπων των κρατών-μελών, θα βρίσκεται στο τραπέζι του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μάλτα στις 3 Φεβρουαρίου, ενώ είναι πιθανό η συζήτηση να συνεχιστεί στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Η Κομισιόν πιθανώς θα παρουσιάσει και αυτή τις προτάσεις της. Αλλά υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να απορριφθεί το σχέδιο της Μάλτας.
Η Λιβύη δεν είναι Τουρκία
Σε αντίθεση με την Τουρκία, η Λιβύη βρίσκεται στο μέσον εμφυλίου πολέμου, με τρεις ανταγωνιστικές “κυβερνήσεις” να μάχονται για τον έλεγχο των οργάνων επιβολής του νόμου. Ακόμη και με τη βοήθεια στελεχών της Ύπατης Αρμοστείας/ΙΟΜ, είναι τρέλα να περιμένουμε ότι η Λιβύη θα είναι σε θέση να εφαρμόσει τα σχέδια της ΕΕ. Η ΕΕ έχει ήδη κάνει αυτό το λάθος όταν αποφάσισε να επεκτείνει την Επιχείρηση Σοφία (την επιχείρηση κατά του λαθρεμπορίου στην Μεσόγειο) και στα λιβυκά ύδατα, μετά από έγκριση της λιβυκής κυβέρνησης. Όπως ήταν αναμενόμενο, η έγκριση δεν ήρθε ποτέ. Ως εκ τούτου, αντί να επανεγκατασταθούν στη Λιβύη ή να επαναπατριστούν στις χώρες καταγωγής τους, είναι πολύ πιο πιθανό οι μετανάστες που επιστρέφουν στη Λιβύη, να καταλήξουν σε κέντρα κράτησης.
Το οποίο μας φέρνει στο δεύτερο σημείο. Και πάλι, αντίθετα με την Τουρκία, η Λιβύη δεν έχει καν ακόμη προσπαθήσει να επικυρώσει τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πραγματικά, οι παραβιάσεις βασικών δικαιωμάτων στη Λιβύη είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες ώθησης για τη μετανάστευση στην Ευρώπη, και οι μετανάστες που φθάνουν στην Ιταλία, έχουν αναφέρει κακοποιήσεις, ακόμη και βιασμούς που υπέστησαν στα κέντρα κράτησης της Λιβύης. Αυτές οι αναφορές οδήγησαν ένα ιταλικό δικαστήριο να αναγνωρίσει μια μορφή προστασίας (αν και όχι καθεστώς πρόσφυγα) σε Νιγηριανούς μετανάστες που είχαν έρθει στην Ιταλία μετά από χρόνια παραμονής στη Λιβύη. Θα ήταν ανήθικο για την ΕΕ να ακολουθήσει μια πολιτική η οποία είναι πιθανό να αυξήσει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτού του είδους.
Η Ευρώπη δεν είναι γνήσια
Το γεγονός πως η ΕΕ είναι έτοιμη να εξετάσει ένα σχέδιο που έχει τόσο σοβαρές ελλείψεις, μας λέει ότι αυτό δεν αφορά πραγματικά την βελτίωση των διαδικασιών για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, αλλά την μείωση -με οποιοδήποτε κόστος- τους αριθμούς των μεταναστών που φθάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην υπόθεση ότι αυτοί που έρχονται από τη Λιβύη, σε αντίθεση με αυτούς που έρχονται από τη Συρία μέσω Τουρκίας, είναι κυρίως οικονομικοί μετανάστες, για τους οποίους η Ευρώπη δεν έχει ευθύνη. Αλλά τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας εμφανίζουν ότι περίπου το 45% όσων έφθασαν στην Ιταλία στα τρία πρώτα τρίμηνα του 2016, θα μπορούσαν να τύχουν προστασίας. Δεδομένου του πολιτικού κλίματος στην Ευρώπη, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μπορούσε να βρεθεί ένας τρόπος για να αρνηθούν το άσυλο σε αυτούς τους ανθρώπους -όπως κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο σε σχέση με την Ερυθραία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να επιτευχθεί μια συμφωνία με τη Λιβύη. Προκειμένου να έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε τη μετανάστευση, θα πρέπει να έχουμε όσο το δυνατό περισσότερες συμφωνίες με τους γείτονές μας. Αλλά αυτές οι συμφωνίες δεν θα πρέπει να αποσταθεροποιούν τις κυβερνήσεις με τις οποίες τις υπογράψαμε ούτε να προδίδουν τη δέσμευσή μας στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια ευρωπαϊκή συμφωνία με τη Λιβύη ως εκ τούτου, εστιάζει στην βελτίωση των συνθηκών εντός της χώρας και τη διασφάλιση του σεβασμού των βασικών δικαιωμάτων των μεταναστών. Ορισμένοι βασικοί άξονες για μια τέτοια συμφωνία, έχουν περιγραφεί εδώ.
Πηγαίνοντας στη ρίζα του προβλήματος
Γενικότερα, εάν θέλουμε να καταστρέψουμε το επιχειρηματικό μοντέλο των λαθρεμπόρων, όπως συχνά διακηρύσσουν οι mainstream Ευρωπαίοι ηγέτες, θα πρέπει να επιτρέψουμε στους Αφρικανούς να υποβάλλουν τα αιτήματά τους για άσυλο ή τις αιτήσεις για βίζα, πιο κοντά στην χώρα καταγωγής, όχι αφού διασχίσουν την Σαχάρα παράνομα. Οι πολιτικές που στόχο έχουν να ποινικοποιούν μετανάστες και να περιορίζουν τις διόδους για την νόμιμη μετανάστευση, που έχουν γίνει ο κανόνας στην Ευρώπη από τα μέσα της δεκαετίας του 90, έχουν μόνο ωφελήσει τους λαθρέμπορους και εκείνους που κερδίζουν από την φθηνή, παράνομη εργασία από παράτυπους μετανάστες.
Αντί να προχωρήσει σε μια βρώμικη συμφωνία με τη Λιβύη, οι Ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επεκτείνουν τη νόμιμη πρόσβαση στο άσυλο, στις χώρες καταγωγής και ταυτοχρόνως να πατάξουν τα δίκτυα λαθρεμπορίου, να διασφαλίσουν ότι οι μετανάστες δεν γυρνάνε στην κόλαση της Λιβύης από την αρχή.
capitalgr
