Οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αισθάνονται ασφαλείς. Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες έρευνες, αντιμέτωποι με την επιδεινούμενη ασφάλεια στα σύνορά τους, τις εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, την μεταναστευτική κρίση και την απειλή της τρομοκρατίας, οι Ευρωπαίοι αισθάνονται ότι η ΕΕ δεν κάνει αρκετά για να τους προστατεύσει.
Οι πολιτικοί άκουσαν και έθεσαν προτεραιότητά τους την άμυνα το 2016, συζητώντας για αυτή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα μέσα Δεκεμβρίου. Το αποτέλεσμα ήταν προτάσεις για μεταρρύθμιση της χρηματοδότησης και των δραστηριοτήτων της ΕΕ, και πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των αμυντικών βιομηχανιών της ΕΕ. Η Federica Mogherini, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική πολιτική και την πολιτική Ασφάλειας, στοχεύει τελικά στην επίτευξη “στρατηγικής αυτονομίας” στην άμυνα: αυτό σημαίνει, την ικανότητα να επιχειρεί χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει έναν πιο ισχυρό ρόλο για την ίδια στην άμυνα. Αλλά η ενιαία της πολιτική άμυνας και ασφάλειας έχει εδώ και καιρό γίνει ένας “χάρτινος τίγρης” και απέτυχε να κινητοποιήσει τα κράτη-μέλη στο να επενδύσουν πραγματικά λεφτά στην δική τους ασφάλεια. Δύο πρόσφατα γεγονότα ωστόσο, έχουν δημιουργήσει μια άνευ προηγουμένου αίσθηση του επείγοντος: το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο και η εκλογή του Donald Trump ως πρόεδρος των ΗΠΑ. Αλλά οι διαφωνίες για τις στρατηγικές προτεραιότητες και τις αξιολογήσεις απειλών μεταξύ της ΕΕ των 27, σημαίνει ότι δεν είναι καθόλου σαφές πως ο τωρινός ενθουσιασμός θα διατηρηθεί.
Πολλοί στις Βρυξέλλες ελπίζουν ότι με την επικείμενη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η ΕΕ μπορεί να “ξεπαγώσει” ορισμένες από τις αμυντικές προτάσεις για τις οποίες η χώρα έχει ασκήσει βέτο στο παρελθόν, και να προχωρήσει (για παράδειγμα) με ένα επιχειρησιακό αρχηγείο της ΕΕ. Αλλά τα πράγματα δεν πρόκειται να είναι τόσο εύκολα. Πρώτον, οι άλλοι σκεπτικιστές αναφορικά με την άμυνα στην ΕΕ, οι οποίοι προηγουμένως κρυβόταν πίσω από τη Βρετανία, έχουν βγει τώρα στο προσκήνιο. Η Λετονία, η Πολωνία και η Λιθουανία έχουν ήδη αντιδράσει στην ιδέα ενός επιχειρησιακού αρχηγείου της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει ανάγκη να αντιγράψουν το ΝΑΤΟ. Οι προτάσεις για επιχειρησιακό αρχηγείο ως εκ τούτου, μοιάζουν μάλλον ήπιες: ο ρόλος του είναι περιορισμένος σε εκπαιδευτικές αποστολές και μη στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Δεύτερον, με το Brexit, η ΕΕ χάνει μία από τις μόλις δύο αξιόπιστες στρατιωτικές δυνάμεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα από τα τέσσερα μόλις μέλη που ξοδεύουν περισσότερο από το 2% του ΑΕΠ στην άμυνα και έχει τον μεγαλύτερο αριθμό δυνάμεων σε ανάπτυξη. Αυτή τη στιγμή, συμβάλει στην ευρωπαϊκή ασφάλεια τόσο μέσω της ΕΕ όσο και μέσω του ΝΑΤΟ, αν και οι αμυντικές δαπάνες μπορεί να είναι σε κίνδυνο εάν η οικονομία υποστεί πλήγμα μετά από το Brexit. Νέες δομές και θεσμοί δεν έχουν μεγάλη σημασία εάν η ΕΕ δεν έχει πρόσβαση σε αξιόπιστες ικανότητες και δυνάμεις. Τέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν επίσης ένας σημαντικός σύμμαχος των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την άρση του εθνικού προστατευτισμού στην ευρωπαϊκή αμυντική αγορά -χωρίς αυτό, οι προσπάθειες αυτές μπορεί να σβήσουν.
Ως εκ τούτου, η ΕΕ έχει ένα πραγματικό συμφέρον στο να διατηρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο να συμμετέχει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της ΕΕ και στην αμυντική της αγορά. Για την ώρα, οι εκπρόσωποι της ΕΕ θεωρούν πως το βάρος της ευθύνης για την πρόταση των όρων σύνδεσης, βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο ως την πλευρά που αποχωρεί. Αλλά βλέποντας πόσο μη συγκεντρώμενη είναι ακόμη η Βρετανία από τις εγχώριες πολιτικές διαμάζες, θα είχε νόημα για την ΕΕ να προχωρήσει και να καθορίσει τους όρους υπό τους οποίους το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να συνεχίσει να συμμετέχει στην αμυντική πολιτική. Οι αμυντικές δυνατότητες του Ηνωμένου Βσσιλείου, θα αποτελέσουν όπλο στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το brexit, για το καλύτερο ή το χειρότερο. Αλλά και οι δύο πλευρές θα πρέπει να εργαστούν για να προστατεύσουν την αμυντική σφαίρα από τις επιπτώσεις μιας επιδείνωσης της σχέσης μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ των 27.
Ποια θα είναι η επίδραση της εκλογής trump στα αμυντικά σχέδια της ΕΕ; Πιθανώς θα οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα στρατιωτικών δαπανών μεταξύ των ευρωπαίων ηγετών. Αλλά ακόμη και αν η ΕΕ βάλει περισσότερους πόρους στην άμυνα, η αμερικανική εγγύηση ασφάλειας αποδυναμώνεται και οι ΕΥρωπαίοι δεν μπορούν εύκολα να την αντικαταστήσουν. Στη διάρκεια της εκστρατείας του, ο Trump παρουσίασε μια άποψη μηδενικού αθροίσματος για τις συμμαχίες. Αποκάλεσε το ΝΑΤΟ “ξεπερασμένο” και άφησε να εννοηθεί ότι θα αξιολογούσε εάν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι συμβάλουν αρκετά στην άμυνά τους προτού αποφασίσουν εάν θα τους βοηθήσουν.
Οι χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης συγκεκριμένα, ανησυχούν για τους σκοτεινούς δεσμούς του trump προς το Κρεμλίνο, αλλά οι εκλογές στην Ευρώπη το 2017 είναι πιθανό να ενισχύσουν την επιρροή των Putin-όφιλων στις κυβερνήσεις της ΕΕ επίσης. ΟΙ Ευρωπαίοι που αισθάνονται ότι απειλούνται από τη Ρωσία, βρίσκονται μεταξύ σφύρας και άκμονος όταν προσπαθούν να βρουν έναν αξιόπιστο αμυντικό εταίρο. Η στάση της Ευρώπης απέναντι στη Ρωσία θα είναι ένα κρίσιμο άμεσο τεστ για την αποφασιστικότητα της ΕΕ να καθιερωθεί ως ένας σταθερός αμυντικός παράγοντας.
Στο τέλος, πολλά θα εξαρτηθούν από την ηγεσία, όχι μόνο των Βρυξελλών, αλλά και από βασικά κράτη-μέλη. Η Γαλλία και η Γερμανία είναι οι προφανείς χώρες για να αναλάβουν -αλλά το Παρίσι και το Βερολίνο έχουν πολύ διαφορετικά οράματα για την άμυνα της ΕΕ, ενώ και οι δύο αντιμετωπίζουν εσωτερικές προκλήσεις το 2017. Αυτή τη στιγμή, το διακύβευμα δεν ήταν ποτέ υψηλότερο για την αμυντική πολιτική της ΕΕ -αλλά το πολιτικό μήνυμα της ενότητας μέχρι στιγμής παραμένει σε μεγάλο βαθμό φιλόδοξο.
capitalgr
