Δεν συνηθίζεται ο πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας να επισκέπτεται τις Βρυξέλλες. Αλλά το ταξίδι του Bill English στην πρωτεύουσα της ΕΕ στις 10 Ιανουαρίου, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την έναρξη διμερών εμπορικών συμφωνιών. Τουλάχιστον επικρατεί αυτή η ελπίδα.
Η ΕΕ, ιδιαίτερα η Κομισιόν, έχει με τον καιρό σφυρηλατήσει πολλές μεγάλες εμπορικές συμφωνίες ανά τον κόσμο ως μια ανοιχτή οικονομία και μια εμπορική ένωση. Πιο σημαντικό, όταν ιδρύθηκε η ΕΕ σχεδόν 60 χρόνια πριν, η Κομισιόν επενδύθηκε με ειδικές εξουσίες. Έκτοτε, είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να διαπραγματεύεται και να εφαρμόζει εμπορικές συμφωνίες.
Αυτό μέχρι προσφάτως. Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης της Λισσαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2009, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν περισσότερα δικαιώματα από ό,τι στο παρελθόν για να ελέγχουν τις εμπορικές συμφωνίες. Οι εθνικοί νόμοι μπορούν ακόμη και να τις καταργήσουν. Αυτό σχεδόν συνέβη στο τέλος του 2016, όταν ένα περιφερειακό κοινοβούλιο στο Βέλγιο αντέδρασε στην εμπορική συμφωνία ΕΕ-Καναδά.
Οι ελιγμοί των Καναδών και Ευρωπαίων αξιωματούχων, τελικά ξεπέρασαν το βέτο. Αλλά το επεισόδιο άφησε μια πικρή γεύση, αν μη τι άλλο στην Κομισιόν και μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ που ήθελαν να υπογραφεί μια συμφωνία με μια ήπειρο που είναι η μεγαλύτερη αγορά εξαγωγών για 80 χώρες.
Πραγματικά, υπάρχει πλέον μεγάλη πιθανότητα να διαβρωθεί η έλξη της επίτευξης εμπορικής συμφωνίας με την ΕΕ, από την αυξανόμενη ισχύ μιας ομάδας συμφερόντων –περιβαλλοντικών, υγείας και πολιτιστικών, κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης και ευρωσκεπτικιστές. Το να κάνεις business με την ΕΕ θα γινόταν λιγότερο ελκυστικό εάν η πίεση από αυτές τις ομάδες σήμαινε πως οι δασμοί και άλλα περιοριστικά μέτρα παρέμεναν σε ισχύ.
Οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι σημαντικές. Μία είναι ότι η Ευρώπη θα έχανε την επιρροή της στον καθορισμό των παγκόσμιων προτύπων και κανόνων για το εμπόριο. Άλλη μία είναι πως δυνάμεις όπως η Κίνα, θα μπορούσαν κάλλιστα να εκμεταλλευτούν αυτή την πιθανή παρακμή της ΕΕ, με την υπογραφή ακόμη περισσότερων διμερών συμφωνιών με χώρες που διαισθάνονται πως ο ευρωπαϊκός προστατευτισμός γίνεται ισχυρότερος.
“Έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας”, υποστήριξε ο Patrick Kollner, διευθυντής του GIGA Institute of Asian Studies στο Αμβούργο. “Υπάρχουν τώρα διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που αντιτίθενται στις εμπορικές συμφωνίες. Κατά κάποιον τρόπο, πρόκειται για έναν εκτροχιασμό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης”, δήλωσε σε συνέντευξή του.
Είναι πολύ εύκολο να κατηγορήσει κανείς τα λόμπι. Με πολλούς τρόπους η ΕΕ –ή μάλλον τα κράτη-μέλη- έχουν μόνο τους εαυτούς τους να κατηγορούν. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας, εκτός από το ότι δίνει στις χώρες της ΕΕ και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο νέες εξουσίες, υποτίθεται ότι θα εξορθολογίσει την λήψη αποφάσεων και θα καθιστούσε την ΕΕ πιο αποτελεσματική και πιο διαφανή. Αλλά η αποτελεσματικότητα και η διαφάνεια δεν πάνε εύκολα μαζί.
Για παράδειγμα, η Κομισιόν δέχθηκε πολλές επικρίσεις για την διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων της προτεινόμενης Διατλαντικής Εμπορικής και Επενδυτικής Εταιρικής Σχέσης (ΤΤΙΡ). Αυτές οι συνομιλίες είναι τώρα σε αδιέξοδο αν δεν έχουν “πεθάνει”, ιδιαίτερα δεδομένων των προστατευτικών απόψεων του νέου Αμερικανού προέδρου για το εμπόριο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και εκατοντάδες κινήματα κατά της ΤΤΙΡ κατηγόρησαν την Κομισιόν για έλλειψη διαφάνειας, για αγνόηση των Ευρωπαίων καταναλωτών και για υπονόμευση των περιβαλλοντικών προτύπων και των προτύπων υγείας. Η Κομισιόν άργησε να αντιδράσει. “Ασφαλώς, η Κομισιόν θα μπορούσε να τα πάει καλύτερα για να επικοινωνήσει τις πολιτικές της”, τόνισε ο Kollner. “Αλλά είναι πολύ δύσκολο να συμβεί αυτό”.
Εκτός από όλες τις ομάδες συμφερόντων που αμφισβητούν την Κομισιόν, η ΕΕ πρέπει επίσης να λάβει υπόψη της την συνθετότητα των εμπορικών συμφωνιών, η οποία καλύπτει πολλά θέματα τα οποία δεν είναι μέρος των εξουσιών της Κομισιόν. Αυτό είναι ένα από τα ζητήματα που ανέκοψαν την συμφωνία με τον Καναδά: δεν ήταν αποκλειστικά μια εμπορική συμφωνία.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με την Σιγκαπούρη. Η πόλη-κράτος είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ στην Ένωση των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) και ο δεύτερος μεγαλύτερος επενδυτής της Ασίας στην ΕΕ, μετά από την Ιαπωνία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και οι δύο πλευρές θέλουν να δουν τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΕΕ-Σιγκαπούρης, να στεριώνει.
Μακάρι να ήταν τόσο εύκολο όσο αυτό. Στις 21 Δεκεμβρίου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εξέδωσε γνώμη σχετικά με το πώς η εμπορική συμφωνία μεταξύ Σιγκαπούρης-ΕΕ θα μπορούσε να εφαρμοστεί. “Δεν εμπίπτουν όλα τα μέρη της συμφωνίας στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ και ως εκ τούτου δεν μπορεί να ολοκληρωθεί η συμφωνία χωρίς τη συμμετοχή όλων των κρατών-μελών”, τόνισε η γενική εισαγγελέας Eleanor Sharpston.
Είναι μια σημαντική άποψη όχι μόνο για τον καθορισμό των αποκλειστικών εξουσιών της ΕΕ αλλά επίσης για το ότι στέλνει ένα μήνυμα σε εκείνες τις χώρες που θέλουν μια ολοκληρωμένη εμπορική συμφωνία με την ΕΕ. Θα είναι υπόχρεοι στα εθνικά και περιφερειακά κοινοβούλια της Ένωσης -38 συνολικά. Το κάθε ένα από αυτά πρέπει να επικυρώσει κάθε εμπορική συμφωνία. Η Sharpston συνέχισε, “ο γενικός εισαγγελέας επισημαίνει ότι μπορεί να προκύψουν δυσκολίες από τη διαδικασία επικύρωσης που περιλαμβάνει όλα τα κράτη-μέλη μαζί με την ΕΡΕ, αλλά θεωρεί πως αυτό δεν μπορεί να επηρεάσει το ερώτημα του ποιος έχει την αρμοδιότητα να ολοκληρώσει τη συμφωνία”.
Επομένως, εάν ο Bill English και ο Jean-Claude Juncker, πρόεδρος της Κομισιόν, εξετάσουν το ενδεχόμενο έναρξης εμπορικών διαπραγματεύσεων με τη Νέα Ζηλανδία, ο πρωθυπουργός της χώρας πρέπει να μιλήσει με τους συναδέλφους του από τη Σιγκαπούρη. Ίσως θα ήταν καλύτερα να επιλεγεί μια λιτή εμπορική συμφωνία που αντιστοιχεί στις αποκλειστικές εξουσίες της ΕΕ. Η εναλλακτική είναι να αντιμετωπίσει τα πανίσχυρα αγροτικά λόμπι στην Πολωνία, την Γαλλία και σε άλλες χώρες, που θα μπορούσαν να καθυστερήσουν ή να τορπιλίσουν την επικύρωση –εάν οι διαπραγματεύσεις έφταναν σε αυτό το επίπεδο. Τέτοιο είναι το νέο πεδίο μάχης για μια Ευρώπη χτισμένη σε ανοικτές οικονομίες και σε ένα ανοιχτό εμπορικό περιβάλλον, που τώρα είναι υπό απειλή.
capitalgr
