Τρία χρόνια αργότερα εμφανίστηκαν τα πρώτα θετικά σημάδια από την εφαρμογή της οδηγίας από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ωστόσο, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες ώστε το νέο θεσμικό πλαίσιο να αποδώσει άμεσα, οι καθυστερημένες πληρωμές συνεχίζουν να αποτελούν βραχνά για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.
Η οικονομική κρίση του 2007 – 2008 στην Ευρώπη έκανε περισσότερο επιτακτική την ανάγκη να διασφαλιστούν ομαλότερες χρηματορροές, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι καθυστερήσεις πληρωμών οδήγησαν σε δραστική μείωση της ρευστότητας. Μία στις τρεις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις οδηγήθηκε σε πτώχευση λόγω κάποιας καθυστερημένης πληρωμής.
Η Ε.Ε. αντιδρώντας στη διογκούμενη κρίση υιοθέτησε το 2011 την οδηγία 2011/7/Ε.Ε για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές, με την οποία τροποποιούσε την προγενέστερη οδηγία 2000/35/ΕΚ. Η νέα οδηγία ήταν αυστηρότερη από την προηγούμενη και έπρεπε να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών-μελών μέχρι τις 16 Μαρτίου 2016.
Η νέα οδηγία δίνει έμφαση στην ευθύνη των δημοσίων αρχών, οι οποίες οφείλουν να είναι πρωτοπόρες στη μάχη κατά των καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές.
Συνοπτικά, η οδηγία περιλαμβάνει τις παρακάτω ρυθμίσεις:
• Οι δημόσιες αρχές υποχρεούνται να πληρώνουν την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών εντός 30 ημερών και σε εξαιρετικές περιπτώσεις εντός 60 (ημερολογιακών) ημερών.
• Οι επιχειρήσεις οφείλουν να πληρώνουν τις υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές τους εντός 60 (ημερολογιακών) ημερών, εκτός και εάν συμφωνήσουν ρητά διαφορετική προθεσμία και υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω προθεσμία δεν είναι καταχρηστική για τον πιστωτή.
• Οι επιχειρήσεις έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν τόκους υπερημερίας για τις καθυστερημένες πληρωμές και μπορούν να διεκδικήσουν ένα ελάχιστο σταθερό ποσό 40 ευρώ ως αποζημίωση για το κόστος ανάκτησης της πληρωμής. Μπορούν επίσης να διεκδικήσουν αποζημίωση για όλες τις επιπλέον αιτιολογημένες δαπάνες για την ανάκτηση της πληρωμής.
• Το επιτόκιο των τόκων υπερημερίας αυξάνεται κατά τουλάχιστον 8 (οκτώ) ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το επιτόκιο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
• Οι πιστωτές έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν εκτελεστό τίτλο, ανεξάρτητα από το ύψος της οφειλής, εντός 90 ημερολογιακών ημερών από την υποβολή της αίτησης στο δικαστήριο ή σε άλλη αρμόδια αρχή, υπό την προϋπόθεση ότι η οφειλή ή οι πτυχές της διαδικασίας δεν αμφισβητούνται.
Η οδηγία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με τον νόμο 4152/2013 και η διάταξη περί εκτελεστού τίτλου με τον νόμο 4329/2015.
Αναμένεται ότι η αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας θα συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη και στην απασχόληση όπως επίσης θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, ενώ η ορθή εφαρμογή της εκτιμάται ότι θα θέσει στη διάθεση των επιχειρήσεων της Ε.Ε. συνολικά ένα ποσό της τάξης των 180 δισ. ευρώ.
Παρ’ όλα αυτά, τα πρώτα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά, καθώς στην Ε.Ε. η μέση περίοδος πληρωμών των δημόσιων αρχών προς τις επιχειρήσεις και μεταξύ των επιχειρήσεων έχει μειωθεί μόνο κατά 7 και 5 ημέρες, αντίστοιχα. Τα στοιχεία για την Ελλάδα δείχνουν μείωση 19 ημερών στις πληρωμές των συναλλαγών μεταξύ Δημοσίου και επιχειρήσεων, που αντιστοιχεί σε μείωση από 174 σε 155 ημέρες, ενώ μεταξύ των επιχειρήσεων παρουσιάζεται περιορισμένη μείωση 4 ημερών.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί η οδηγία δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα;
Το κύριο συμπέρασμα της έκθεσης εφαρμογής της οδηγίας που υιοθέτησε η Ε.Ε., τον Αύγουστο του 2016, θεωρεί ως κύριο παράγοντα το μικρό διάστημα εφαρμογής της.
Πολλά κράτη-μέλη καθυστέρησαν να ενσωματώσουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο ή άργησαν να ενημερώσουν τους αρμόδιους φορείς, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η ουσιαστική εφαρμογή της. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η σωστή και αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας εναπόκειται στα κράτη-μέλη και βασίζεται στην άσκηση των δικαιωμάτων των πιστωτών.
Από τα συμπεράσματα της έκθεσης προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, είναι απρόθυμες: α) να αμφισβητήσουν τους καταχρηστικούς όρους μιας σύμβασης, β) να επιδιώξουν συστηματικά την πληρωμή των ανεξόφλητων τιμολογίων, γ) να διεκδικήσουν τόκους υπερημερίας και αποζημίωση για το κόστος ανάκτησης μιας πληρωμής, δ) να διώξουν δικαστικά τον οφειλέτη για μη συμμόρφωση με τους όρους μιας σύμβασης, φοβούμενες ενδεχόμενη απώλεια μελλοντικών συμβάσεων.
Εμπόδιο για την επίτευξη των στόχων της οδηγίας είναι η απαιτούμενη αλλαγή νοοτροπίας στις συναλλαγές. Είναι φυσικό ότι μακροχρόνιες οικονομικές και κοινωνικές συμπεριφορές δεν μεταβάλλονται εύκολα.
Στόχος της οδηγίας είναι να διαμορφώσει μια νέα νοοτροπία έγκαιρων πληρωμών όπου οι καθυστερήσεις ή οι μακροχρόνιοι όροι πληρωμής δεν θα γίνονται εκ των προτέρων αποδεκτοί.
Με την οδηγία οι πιστωτές είναι πλέον καλύτερα εξοπλισμένοι με ενισχυμένα δικαιώματα και απολαμβάνουν καλύτερης προστασίας έναντι των καθυστερήσεων πληρωμών.
Απαιτούνται πλέον προσπάθειες από όλες τις πλευρές –τις κυβερνήσεις, τους οφειλέτες και τους πιστωτές– προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι καθυστερήσεις πληρωμών δεν αποτελούν αποδεκτή συμπεριφορά για τις επιχειρήσεις.
Η οδηγία για τις καθυστερήσεις πληρωμών είναι μεγάλο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
1. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/? uri=celex:32011L0007
2. http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/18401
* O κ. Κώστας Ανδρόπουλος είναι επικεφαλής τμήματος στην Ε.Ε. αρμόδιου και για το πρόγραμμα Small Business Act.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
