Αντισυνταγματικοί κρίθηκαν στην Κύπρο σύμφωνα με την από 16/3/2017 Γνωμάτευση του Ανώτατου Δικαστηρίου οι νόμοι που εισάγουν διατάξεις που επιβάλλουν την υποχρέωση για τη δήλωση και δημοσιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των καθορισμένων στα νομοθετήματα αυτά προσώπων, συμπεριλαμβανομένων του ή της συζύγου και των ανηλίκων τέκνων τους. Ειδικότερα, πρόκειται για:
1.Τον περί Δημοσίας
Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (Τροποποιητικό) Νόμο του 2016, το άρθρο 2 του οποίου εισήγαγε νέο άρθρο, 53Α, στο βασικό Νόμο, μέσω του οποίου επιβάλλεται η υποχρέωση όπως τα περιουσιακά στοιχεία και τυχόν μεταβολή τους και τα προσωπικά δεδομένα εκπαιδευτικού λειτουργού, που κατέχει θέση με μισθοδοτική κλίμακα ίση ή ανώτερη από την κλίμακα Α13 του κυβερνητικού μισθολογίου ή/και, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης, λειτουργού με κατώτερη κλίμακα, του/της συζύγου του και των ανήλικων τέκνων αυτού, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις του Τέταρτου, Πέμπτου και Εκτου Πίνακα, που εισάγονται με το άρθρο 5 του αναφερόμενου Νόμου, υποβάλλονται στον Εφορο Φορολογίας. Επιβάλλεται επίσης, μέσω της εισαγωγής του άρθρου 53Β, η υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ή τυχόν μεταβολής τους, τόσο του εκπαιδευτικού λειτουργού, όσο και του/της συζύγου και των ανήλικων τέκνων.
- Τον περί Δημόσιας Υπηρεσίας (Τροποποιητικό) Νόμο του 2016, το άρθρο 3 του οποίου εισήγαγε νέο άρθρο, 66Α, στο βασικό Νόμο, μέσω του οποίου επιβάλλεται η υποχρέωση όπως τα περιουσιακά στοιχεία και τυχόν μεταβολή τους και τα προσωπικά δεδομένα κάθε υπαλλήλου, που κατέχει θέση με μισθοδοτική κλίμακα ίση ή ανώτερη από την κλίμακα Α13 του κυβερνητικού μισθολογίου ή/και, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης, υπαλλήλου με κατώτερη κλίμακα, του/της συζύγου του και των ανήλικων τέκνων αυτού, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις του Τρίτου και Τέταρτου Πίνακα, που εισάγονται με το άρθρο 6 του αναφερόμενου Νόμου, υποβάλλονται στον Εφορο Φορολογίας. Επιβάλλεται ακόμη, μέσω της εισαγωγής του άρθρου 66Β, η υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ή τυχόν μεταβολής τους, τόσο του υπαλλήλου, όσο και του/της συζύγου και των ανήλικων τέκνων.
3.Τον νόμο με συνοπτικό τίτλο «ο περί Στρατού της Δημοκρατίας (Τροποποιητικός) Νόμος του 2016», το άρθρο 2 του οποίου εισήγαγε νέο άρθρο, 63Α, στο βασικό Νόμο, μέσω του οποίου επιβάλλεται η υποχρέωση όπως τα περιουσιακά στοιχεία και τυχόν μεταβολή τους και τα προσωπικά δεδομένα Μέλους του Στρατού, που έχει βαθμό ανώτατου Αξιωματικού ή συμμετέχει σε διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων ή/και, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης, Αξιωματικού κατώτερου βαθμού, του/της συζύγου του και των ανήλικων τέκνων αυτού, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις του Δεύτερου και Τρίτου Πίνακα, που εισάγονται με το άρθρο 6 του αναφερόμενου Νόμου, υποβάλλονται στον Εφορο Φορολογίας. Επιβάλλεται ακόμη, μέσω της εισαγωγής του άρθρου 63Β, η υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ή τυχόν μεταβολής τους, τόσο του Μέλους του Στρατού, όσο και του/της συζύγου και των ανήλικων τέκνων.
- Τον νόμο με συνοπτικό τίτλο «ο περί Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Δήλωση και Ελεγχος Περιουσίας) Νόμος του 2016», το άρθρο 3 του οποίου εισάγει υποχρέωση δήλωσης και υποβολής στον Έφορο Φορολογίας, των περιουσιακών στοιχείων και των μεταβολών αυτών σε κάθε υπάλληλο νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου που κατέχει θέση με μισθοδοτική κλίμακα ίση ή ανώτερη από την κλίμακα Α13 του κυβερνητικού μισθολογίου ή/και, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης, υπαλλήλου με κατώτερη κλίμακα, του/της συζύγου του και των ανήλικων τέκνων αυτού, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις του Πρώτου και Δεύτερου Πίνακα, που εισάγονται με το άρθρο 3 του αναφερόμενου Νόμου. Επιβάλλεται επίσης, μέσω της εισαγωγής του άρθρου 4, η υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ή τυχόν μεταβολής τους, τόσο του υπαλλήλου, όσο και του/της συζύγου και των ανήλικων τέκνων.
5.Τον νόμο με συνοπτικό τίτλο «ο περί Αστυνομίας (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2016» , το άρθρο 2 του οποίου εισήγαγε νέο άρθρο, 23Α, στο βασικό Νόμο, μέσω του οποίου επιβάλλεται η υποχρέωση όπως τα περιουσιακά στοιχεία και τυχόν μεταβολή τους και τα προσωπικά δεδομένα Μέλους της Αστυνομίας, που έχει βαθμό Ανώτερου Αξιωματικού ή συμμετέχει σε διαδικασία ανάθεσης συμβάσεων ή/και, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης, κατώτερου βαθμού Μέλους της Αστυνομίας, του/της συζύγου του και των ανήλικων τέκνων αυτού, τα οποία περιλαμβάνονται στις Δηλώσεις του Δεύτερου και Τρίτου Πίνακα, που εισάγονται με το άρθρο 3 του αναφερόμενου Νόμου, υποβάλλονται στον Έφορο Φορολογίας. Επιβάλλεται επίσης, μέσω της εισαγωγής του άρθρου 23Β, η υποχρέωση δημοσιοποίησης της δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ή τυχόν μεταβολής τους, τόσο του Μέλους της Αστυνομίας, όσο και του/της συζύγου και των ανήλικων τέκνων.
Σύμφωνα με την εισήγηση του Γενικού Εισαγγελέα, η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι ευθέως συνδεδεμένη με το θεμελιώδες δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και, κατά προέκταση, η αποκάλυψη και ο έλεγχος που καθιερώνουν οι υπό αναφορά Νόμοι συνιστούν επέμβαση στην άσκηση του εν λόγω δικαιώματος.
Όπως αναφέρεται στη Γνωμοδότηση, η αιτιολογική έκθεση των παραπάνω διατάξεων καθορίζει ότι σκοπός της θέσπισής τους είναι « η διασφάλιση της διαφάνειας και η πρόληψη της διαφθοράς .. με την ενίσχυση των υφιστάμενων διατάξεων που αφορούν τον έλεγχο που ασκείται σε σχέση με την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων .. («πόθεν έσχες»). Όπως συμπεραίνεται, δεν γίνεται επίκληση οποιωνδήποτε γεγονότων, είτε στην Αιτιολογική ΄Εκθεση είτε στο προοίμιο των Νόμων, τα οποία και να τεκμηριώνουν την ανάγκη, ούτε και στοιχειοθετείται, με αναφορά σε οποιοδήποτε από τους τομείς που προβλέπονται, πιεστική κοινωνική ανάγκη, τέτοιας μορφής που να δικαιολογεί, ως ανάλογο μέτρο, την επέμβαση στο δικαίωμα ιδιωτικής ζωής, το οποίο διασφαλίζεται από το Αρθρο 15.1 του Συντάγματος.
Η υποχρέωση για επαρκή αιτιολόγηση και για κατάδειξη άμεσης και πιεστικής ανάγκης – προς τεκμηρίωση της αναλογικότητας μεταξύ ρύθμισης και ανάγκης – καθίστατο απαρέγκλιτα επιτακτική, δεδομένου ότι τα υπό κρίση νομοθετήματα είναι περιοριστικά ανθρώπινου δικαιώματος, ήτοι της ιδιωτικής ζωής. Λαμβανομένου, μάλιστα, περαιτέρω, υπόψη ότι οι σκοπούμενες επεμβάσεις είναι ιδιαιτέρως δραστικές: Καλύπτουν, σωρηδόν, άτομα, χωρίς αιτιολογημένη αναφορά, με μόνο μέτρο (πλην των εξαιρέσεων των Μελών της Αστυνομίας και του Στρατού που συμμετέχουν σε διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων) τη μισθοδοτική κλίμακά τους ή τον βαθμό τους και εκτείνονται σε πρόσωπα πέραν των άμεσα ενδιαφερομένων, ήτοι στους/στις συζύγους και σε ανήλικα τέκνα, επίσης χωρίς οποιοσδήποτε συσχετισμό προς κατάδειξη αναλογικότητας μεταξύ ρύθμισης και ανάγκης.
Και συνεχίζει η Γνωμοδότηση: «Θα πρέπει να υπομνησθεί, περαιτέρω, ότι ακόμη και στις περιπτώσεις επιτρεπτής κατ΄ ακολουθία της παραγράφου 2 του ΄Αρθρου 15 του Συντάγματος ρύθμισης, ο νομοθέτης οφείλει να τεκμηριώσει την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Θα πρέπει δηλαδή να θεμελιώσει γιατί κατά την κρίση του η ρύθμιση αυτή είναι «απολύτως αναγκαία» για να επιτευχθεί η προστασία που επιδιώκεται. Η απουσία αιτιολογίας και τεκμηρίωσης του ισχυρισμού ότι η υπό εξέταση ρύθμιση αποτελεί επιτρεπτή ρύθμιση, καθιστά αδύνατο και τον δικαστικό έλεγχο σε σχέση με την αναλογικότητα.
Επιπρόσθετα, και με δεδομένη την ύπαρξη υφιστάμενης νομοθεσίας που διέπει ζητήματα δεκασμού και κατάχρησης εξουσίας από δημόσιους λειτουργούς, προέβαλλε, επίσης ως επιτακτική, η υποχρέωση συσχετισμού μεταξύ υφιστάμενων νομοθετικών διατάξεων και της ανάγκης λήψης πρόσθετων μέτρων για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων και προς υποστήριξη της αναγκαιότητας αναχαίτισής τους.
Με βάση τα πιο πάνω, καθίσταται αχρείαστη η επέκτασή μας σε άλλα ζητήματα. Η διαπίστωσή μας ότι οι ουσιαστικές διατάξεις των υπό Αναφορά Νόμων είναι αντισυνταγματικές, αναπόδραστα οδηγεί στην κρίση ότι οι εν λόγω Νόμοι είναι αντισυνταγματικοί στην ολότητά τους.
Γνωματεύουμε ότι οι υπό Αναφορά Νόμοι αντίκεινται προς τις διατάξεις του ΄Αρθρου 15 του Συντάγματος και για το λόγο αυτό κρίνονται, καθ΄ ολοκληρία, ως αντισυνταγματικοί».
Δείτε το πλήρες κείμενο της Γνωμάτευσης στο cylaw.com
