Μάρκος Τρούλης
Επί αιώνες, η διεθνής πολιτική έχει σημαδευτεί από τα στρατηγικά παρεπόμενα της λεγόμενης ευρασιατικής περιμέτρου. Προ ολίγων ημερών, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής Παναγιώτης Ήφαιστος δημοσίευσε ένα εξαιρετικό κείμενο περί του ενδεχομένου να αλλάζει κάτι στα όσα γνωρίζουμε περί σημασίας του «αναχωματικού δακτυλίου» του Νίκολας Σπάικμαν.
Η θέση του καθ. Ηφαίστου ότι «βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές με στόχο την ισορροπία ενδέχεται να απαιτούν ευκαιριακές τυπικές ή άτυπες συνεννοήσεις και συναλλαγές με άλλες μεγάλες δυνάμεις» εμπερικλείει το ενδεχόμενο μετάβασης σε μια νέα εποχή όσον αφορά την ανάγνωση της περιμέτρου της Ευρασίας.
Ο λόγος δεν αφορά τον περιορισμό της σημασίας του κρηπιδώματος ούτε φυσικά της λεγόμενης «Heartland», αλλά την ιστορική μεταλλαγή των δυνατοτήτων της Ρωσίας εν συγκρίσει με τις στρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ.
Επί αιώνες, η διεθνής πολιτική έχει σημαδευτεί από τα στρατηγικά παρεπόμενα της λεγόμενης ευρασιατικής περιμέτρου. Προ ολίγων ημερών, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής Παναγιώτης Ήφαιστος δημοσίευσε ένα εξαιρετικό κείμενο περί του ενδεχομένου να αλλάζει κάτι στα όσα γνωρίζουμε περί σημασίας του «αναχωματικού δακτυλίου» του Νίκολας Σπάικμαν.
Η θέση του καθ. Ηφαίστου ότι «βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές με στόχο την ισορροπία ενδέχεται να απαιτούν ευκαιριακές τυπικές ή άτυπες συνεννοήσεις και συναλλαγές με άλλες μεγάλες δυνάμεις» εμπερικλείει το ενδεχόμενο μετάβασης σε μια νέα εποχή όσον αφορά την ανάγνωση της περιμέτρου της Ευρασίας.
Ο λόγος δεν αφορά τον περιορισμό της σημασίας του κρηπιδώματος ούτε φυσικά της λεγόμενης «Heartland», αλλά την ιστορική μεταλλαγή των δυνατοτήτων της Ρωσίας εν συγκρίσει με τις στρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ.
Κατά συνέπεια, οι ανακατατάξεις όντως δεν πρέπει να αποκλείονται, όπως σημειώνει στο κείμενό του, ενώ τρεις επισημάνσεις αξίζουν να γίνουν.
- Πρώτον, η Τουρκία μεταλλάσσεται σταθερά σε διαμορφωτικό παράγοντα, καθώς οι εξελίξεις επέρχονται λόγω της δικής της διαφοροποιούμενης στρατηγικής συμπεριφοράς. Όσον αφορά τους άλλους δύο κύριους εμπλεκομένους, η Ρωσία προφανώς επιθυμεί να εξέλθει στα «θερμά νερά» όπως προαιώνια επιδιώκει, ενώ αντίστοιχα οι ΗΠΑ, ως ο κληρονόμος της αγγλοσαξονικής παράδοσης, συνεχίζουν αταλάντευτα να απορρίπτουν το ενδεχόμενο. Για μια δύναμη του σχετικού μεγέθους της Τουρκίας εν μέσω ΗΠΑ-Ρωσίας δεν υπάρχουν μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί, απλά επειδή οι βραχυπρόθεσμοι σχεδιασμοί σε αυτό το επίπεδο έχουν τέτοιο κόστος που θα την ακυρώσουν οριστικά και αμετάκλητα.
- Δεύτερον, η επανεξέταση της λογικής της περιμέτρου του Σπάικμαν στις μέρες μας κρίνεται σκόπιμη υπό την έννοια ότι η Ρωσία έχει πάψει να αποτελεί τον μείζονα ανταγωνιστή της Δύσης όπως τον αποτελούσε επί αιώνες. Το διακύβευμα πλέον είναι η Κίνα. Συνεπώς, η Ρωσία ενδεχομένως πρέπει να αναλύεται υπό το πρίσμα διαχείρισης της Κίνας και όχι ως αυτόνομη στρατηγική οντότητα. Εξάλλου η απειλή που παράγει είναι εξαιρετικά μειωμένη λόγω του ραγδαία μειούμενου πληθυσμού της και της αναμενόμενης απεξάρτησης της Δύσης από τους αγωγούς φυσικού αερίου, με την πρωτόγνωρη ανάπτυξη της τεχνολογίας και των υποδομών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
- Τρίτον, οι περιορισμένες δυνατότητες της Ρωσίας εξηγούν τα όρια της εμπλοκής της στη Μέση Ανατολή, κάτι το οποίο διαφάνηκε στην περίπτωση της αντίδρασής της στην κατάρριψη του αεροσκάφους της από τους Τούρκους. Ο Πούτιν συντηρεί μια δυναμική ρητορική προς εσωτερική κατανάλωση, αλλά όταν λαμβάνει επιχειρησιακές αποφάσεις, αποφεύγει να κλιμακώσει όντας ορθολογικός ηγέτης μεγάλης δύναμης. Οι ΗΠΑ το γνωρίζουν και δεν ανησυχούν, αλλά χρησιμοποιούν το ρωσικό φόβητρο ως κίνητρο συντήρησης του μηχανισμού του ΝΑΤΟ – όπως έκαναν και στην περίπτωση της τρομοκρατίας.
Οι ΗΠΑ, επίσης, ξέρουν ότι η Τουρκία παίζει ένα από τα τελευταία χαρτιά της προσεγγίζοντας την Ρωσία μιας και έχει απωλέσει πολλά στηρίγματα.
Εν κατακλείδι, το διακύβευμα για την Ελλάδα είναι πώς θα μπορέσει να αποτελέσει έναν νέο κομβικό τοποτηρητή της περιοχής, πώς θα μπορέσει να πείσει ότι συνιστά τον μοναδικό πυλώνα σταθερότητας και ειρήνης στη σημαντικότατη Ανατολική Μεσόγειο. Όπως αναφέρει ο καθηγητής στο κείμενό του, η εύρεση επιστημονικής βάσης για μια ανάλυση συγκαιρινών ζητημάτων είναι δύσκολη. Ωστόσο ας κρατήσουμε τα παραπάνω έστω ως σκέψεις για τις επερχόμενες εξελίξεις στο τρίγωνο «ΗΠΑ-Ρωσία-Τουρκία» και τα περιθώρια διείσδυσης της Ελλάδας στις παρυφές του εν λόγω τριγώνου.
