Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα -όπως άλλωστε και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών…- υπήρξαν «παιδιά» μιας άλλης εποχής, η οποία φτάνει πλέον στο τέλος της. Και γι’ αυτό, οι πρωταγωνιστές της καινούργιας σελίδας που ανοίγει στην ιστορία της ανθρωπότητας ετοιμάζονται ήδη να… θάψουν τους δύο θεσμούς που είναι πλέον στα βαθιά τους «γεράματα», θέτοντας παράλληλα τους όρους και τις απαιτήσεις τους για τους θεσμούς που, αργά ή γρήγορα, θα πάρουν τη θέση τους. ΗΠΑ και Γερμανία, Κίνα και Ρωσία, καθώς και οι υπόλοιπες μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις βρίσκονται ήδη σε αυτή τη διαδικασία, έστω κι αν επισήμως δεν το παραδέχονται.
Αυτό, μάλιστα, κατέστη φανερό και στη εαρινή διάσκεψη που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην Ουάσιγκτον. Εκεί όπου οι μεν Αμερικανοί προσήλθαν κραδαίνοντας τη σημαία του προστατευτισμού και της επαναδιαπραγμάτευσης (προς όφελός τους, φυσικά) όλων των διεθνών εμπορικών συμφωνιών, αλλά και έχοντας προαναγγείλει τη δραστική περικοπή (κατά 650 εκατ. δολάρια την επόμενη τριετία) -ενώ οι Γερμανοί, από την πλευρά τους, απάντησαν με την προαναγγελία της ίδρυσης του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι σιγά-σιγά θα… πάρουν τα μπογαλάκια τους και τα κεφάλαιά τους και θα αποχωρήσουν από το ΔΝΤ. Όσο για το Πεκίνο, έχει ήδη στα σκαριά το δικό του Ταμείο -κάτι που επιχείρησαν πριν λίγα χρόνια και οι Λατινοαμερικάνοι, έστω κι αν απέτυχαν.
Οι εξελίξεις αυτές κάθε άλλο παρά έκπληξη συνιστούν. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η απόφαση για την ίδρυση του ΔΝΤ και της «δίδυμης» αδελφής του ελήφθη στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Νιού Χάμσαϊρ των Ηνωμένων Πολιτειών το 1944. Ήταν λίγο πριν από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν είχε πλέον ξεκαθαρίσει πως οι Δυνάμεις του Άξονα θα ηττούνταν και το στρατόπεδο των νικητών είχε αρχίσει ήδη να σχεδιάζει τη νέα τάξη πραγμάτων η οποία, αναγκαστικά, θα ξεπηδούσε μέσα από τα συντρίμμια.
Ειδικά οι ΗΠΑ προετοιμάζονταν πυρετωδώς για να αναλάβουν τον ρόλο της παγκόσμιας υπερδύναμης και του ηγέτη του δυτικού στρατοπέδου, το οποίο ήταν φανερό ότι θα έμπαινε σε μια περίοδο σκληρής αντιπαράθεσης (η οποία θα αποκτούσε κυριολεκτικά χαρακτήρα ζωής ή θανάτου…) με την ΕΣΣΔ, το κύρος της οποίας είχε εκτοξευτεί στα ουράνια μετά τις ασύλληπτες θυσίες στον αγώνα κατά του χιτλερισμού. Έτσι, έσπευσαν να επιβάλουν ένα σύστημα το οποίο θα διασφάλιζε την οικονομική τους ηγεμονία και τη «μοναρχία» του δολαρίου, μέσω του συστήματος σταθερών ισοτιμιών, το οποίο επίσης εγκαθιδρύθηκε στο Μπρέτον Γουντς.
Σήμερα, σχεδόν είκοσι χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και δέκα μετά την ιστορικών διαστάσεων κρίση η οποία ξέσπασε το 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και πάλι ριζικά.
Η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και οι ισχυροί κλυδωνισμοί που γνωρίζει ο «υπαρκτός καπιταλισμός», η ραγδαία άνοδος στο παγκόσμιο στερέωμα χωρών όπως η Κίνα και η Ινδία, σε συνδυασμό με την επιστροφή στο προσκήνιο της Ρωσίας η οποία διεκδικεί τμήμα της χαμένης αίγλης του παρελθόντος, δημιουργούν αντικειμενικά την ανάγκη ενός νέου οικοδομήματος, που θα αποτυπώνει τις νέες ισορροπίες και συσχετισμούς.
Αυτό, όπως ήδη αναφέραμε, ισχύει και για τον ΟΗΕ. Έχοντας δημιουργηθεί σχεδόν ένα χρόνο αργότερα και επίσης επί αμερικανικού εδάφους, ο διεθνής αυτός οργανισμός αποτέλεσε τον καρπό της πρόθεσης και συμφωνίας των νέων κυρίαρχων του πλανήτη -που μοίρασαν ανάμεσά τους τις πέντε μόνιμες έδρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας- να αποτραπεί για τις επόμενες δεκαετίες το ξέσπασμα ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος πιθανότατα θα εξελισσόταν σε ολοκαύτωμα. Παρά δε το γεγονός ότι σπανίως έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις συγκρούσεις (ένοπλες και μη) οι οποίες ξέσπασαν σε αυτό το διάστημα, παρά τα αλλεπάλληλά και προκλητικά βέτο των ισχυρών υπέρ των συμμάχων και ευνοουμένων τους, η ύπαρξή του και μόνο σηματοδοτούσε την ύπαρξη μιας κόκκινης γραμμής την οποία, έστω και ανομολόγητα, είχαν οι πάντες δεσμευτεί να μην περάσουν.
Το μεγάλο και πιο σημαντικό ερώτημα που τίθεται, πλέον, είναι το εξής: Αρκούν τα σημερινά «τζαρτζαρίσματα» και οι «δι’ εκπροσώπων» συγκρούσεις των ισχυρών για να καθορίσουν τη δομή και το περιεχόμενο των θεσμών της νέας εποχής; Ή θα χρειαστεί μια πιο βίαιη και γενικευμένη αναμέτρηση για να φτάσουμε ως εκεί, όπως συνέβη όχι μόνο με τον ΟΗΕ, το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά και με την Κοινωνία των Εθνών, η οποία σφράγισε το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου;
