Οι κυριότερες αδυναμίες του τομέα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα εντοπίζονται στην αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού διαχείρισης, με χαρακτηριστικό τις καθυστερήσεις, το άσχημο επιχειρηματικό περιβάλλον (γραφειοκρατία, αδιαφάνεια, διαφθορά, οικονομική κρίση κ.λπ.), στην έλλειψη οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών (ΑΟΖ) με όμορες χώρες (με εξαίρεση την Ιταλία) και στις χαμηλές τιμές πετρελαίου.
Μετά τη θεσμική ίδρυση της ΕΔΕΥ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων) το 2011, πέρασαν δυόμισι έτη (!) για να τοποθετηθεί το πρώτο διοικητικό συμβούλιο και έξι χρόνια γαι να αρχίσει η στελέχωσή της!
Ο πρώτος διαγωνισμός έγινε με τις διαδικασίες ανοικτής πρόσκλησης (opendoor) για τρεις χερσαίες περιοχές (Ιωάννινα, Κατάκολο, Δυτ. Πατραϊκός Κόλπος), ο δεύτερος έπειτα από εκδήλωση ενδιαφέροντος εταιρείας για άλλες τρεις χερσαίες περιοχές (Αρτα-Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία, ΒΔ Πελοπόννησος) και ο τρίτος ύστερα από διεθνή προκήρυξη για 20 θαλάσσιες περιοχές (Ιόνιο Πέλαγος και νότια της Κρήτης).
Η ανάθεση των πρώτων περιοχών έγινε στις δύο ελληνικές εταιρείες (ΕΛΠΕ και Εnergean Oil & Gas) με πολύ μεγάλες καθυστερήσεις. Οι διαδικασίες από τον σχεδιασμό, την προκήρυξη, τη λήψη και αξιολόγηση προσφορών, την κατάρτιση, διαπραγμάτευση, υπογραφή και κύρωση των συμβάσεων έφτασαν τα τρία χρόνια!
Για μέτρο σύγκρισης αναφέρουμε ότι στην Κύπρο η διάρκεια για την υλοποίηση των παραπάνω διαδικασιών, στους τρεις γύρους παραχωρήσεων, δεν ξεπέρασε τους 12-14 μήνες.
Για να συγκρίνουμε την οργανωτική κατάσταση με τα κυπριακά δεδομένα και να είμαστε ακριβείς, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η Εταιρία Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΕΥΚ) έχει διαφορετικό θεσμικό προσανατολισμό και ρόλο από την ΕΔΕΥ. Ενώ η ΕΥΚ είναι ο τεχνικός και εμπορικός βραχίονας της Κύπρου, με δικαίωμα συμμετοχής στην έρευνα και την παραγωγή Υ/Α, η ΕΔΕΥ δεν μπορεί να έχει καμία από τις αρμοδιότητες αυτές και περιορίζεται θεσμικά σε αδειοδοτικό και εποπτικό ρόλο. Στην Κύπρο αυτός ο ρόλος ασκείται από τη Διεύθυνση Υδρογονανθράκων του υπουργείου Ενέργειας.
Ενώ στην Κύπρο η οικονομική κρίση και ο έλεγχος κίνησης κεφαλαίων ξεπεράστηκαν σύντομα βελτιώνοντας το επιχειρηματικό περιβάλλον, στην Ελλάδα η συνέχιση της οικονομικής κρίσης και του ελέγχου κίνησης κεφαλαίων εξακολουθεί να το επιδεινώνει. Μια από τις συνέπειες είναι και η αποθάρρυνση των διεθνών εταιρειών να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς.
Από την άλλη, οι προσπάθειες των δύο ελληνικών εταιρειών, δηλ. της Energean Oil & Gas και της Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε., είχαν θετικά αποτελέσματα στην προσέλκυση και είσοδο διεθνών εταιρειών σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται (με την Energean Oil & Gas στις περιοχές Ιωαννίνων και Αιτωλοακαρνανίας εισήλθε η ισπανική Repsol και με την Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε., στην περιοχή 2 του Ιονίου Πελάγους, η Total και η Edison).
Οι διαδοχικές οριοθετήσεις των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) της Κύπρου, με την Αίγυπτο, τον Λίβανο και το Ισραήλ, έδωσαν θετικά μηνύματα στις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες συμμετείχαν στους διαγωνισμούς και ανέλαβαν τελικά παραχωρήσεις, σε πείσμα των συνεχιζόμενων προκλήσεων και πιέσεων από την Τουρκία.
Σημειώνεται ότι, παρά τα αντιθέτως λεγόμενα, η Κύπρος διαπραγματεύθηκε μυστικά με τα όμορα κράτη, συμφώνησε τη μέση γραμμή και μετά επικύρωσε τις συμφωνίες στο Κοινοβούλιο. Δεν ανακήρυξε ΑΟΖ πριν από την κατοχύρωση της οριοθέτησης. Αξιοσημείωτο (και παράδοξο για την Ελλάδα) είναι ότι οι πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου ακολούθησαν διαχρονικά ενιαία, σώφρονα και ορθολογική πολιτική.
Από την άλλη, η απουσία οριοθετήσεων των ΑΟΖ της Ελλάδας με τις Τουρκία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Αλβανία αποτελεί ανασταλτικό παράγονται στην επιτυχία των διεθνών διαγωνισμών που προκηρύσσονται από το ελληνικό Δημόσιο.
Θα ήθελα, τέλος, να υπενθυμίσω για ακόμα μία φορά ότι τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων εντοπίζονται με συστηματικές έρευνες και ανακαλύπτονται με γεωτρήσεις, απαιτούν υψηλή τεχνογνωσία και μεγάλες επενδύσεις και χρειάζονται χρόνο, υπομονή και επιμονή. Τα υπόλοιπα ανήκουν στη σφαίρα της πιθανολόγησης και πολλές φορές της εικονικής πραγματικότητας. Συνεχίζουμε όμως να ζούμε στη χώρα της υπερβολής, του μύθου και της συνωμοσιολογίας.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Νικολάου είναι γεωλόγος πετρελαίων, με εμπειρία πάνω από 40 έτη, και είναι μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Υδρογονανθράκων Κύπρου και τεχνικός σύμβουλος της Energean Oil & Gas.
