Μια συμφωνία που υπογράφηκε στην Ιταλία με τις φυλές που δρούν στο νότιο μέρος της Λιβύης, πιθανώς να αποτελέσει το τελευταίο και πιο ηχηρό μέτρο που ετοιμάζει η ΕΕ για να σταματήσει τις ροές μεταναστών που φτάνουν στην Ευρώπη από την Αφρική.
Η συμφωνία που έκλεισε η Ιταλία με την Λιβύη
«Άμα σφραγίσουμε τα νότια σύνορα της Λιβύης αυτομάτως θα έχουμε σφραγίσει και τα νότια σύνορα της Ευρώπης» δήλωσε ο Ιταλός Υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Μινίτι, μετά την συμφωνία που ολοκληρώθηκε στις αρχές Απριλίου.
Αυτή η συμφωνία διαπραγματεύτηκε σε άκρα μυστικότητα με τους ηγέτες των εθνικών φυλών Toubou και Awlad Sulaiman και αποσκοπεί στον αποκλεισμό των διαδρομών που οδηγούν τους Αφρικανούς πρόσφυγες στην Ευρώπη.
Ο Μινίτι μίλησε περαιτέρω για την εν λόγω απόφαση στην Ιταλική εφημερίδα La Stampa:
«Η υπηρεσία φύλαξης των συνόρων της Λιβύης θα δραστηριοποιείται σε όλη το μήκος των συνόρων της νότιας Λιβύης, δηλαδή μιας έκτασης 5.000 χιλιομέτρων. Όσο για το βόρειο τμήμα, οι λαθρέμποροι μεταναστών θα αντιμετωπιστούν από την ακτοφυλακή της Λιβύης, η οποία εκπαιδεύτηκε κατάλληλα από Ιταλούς ειδικούς ενώ παράλληλα εξοπλίστηκε με 10 μηχανοκίνητα σκάφη από τις 30 Απριλίου».
Η συμφωνία με την Λιβύη είναι ίσως το τελευταίο βήμα ενός σχεδίου που αποσκοπεί στην προστασία και το φράξιμο των συνόρων της Μεσογειακής Ευρώπης.
Το σφράγισμα των διαδρομών
Οι διαδρομές που έχουν χρησιμοποιήσει οι Αφρικανοί στο παρελθόν προκειμένου να φτάσουν στην Ευρώπη, έχουν αρχίσει να φράζονται με γρήγορους ρυθμούς.
Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν ενδείξεις που να δείχνουν ότι οι μετανάστες της Δυτικής Αφρικής μπορούν να διασχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη μέσω των Καναρίων Νήσων.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της συνοριακής δύναμης της ΕΕ, Frontex, μόνο 144 άτομα έφτασαν στην Ισπανία μέσω αυτής της διαδρομής μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου του 2016.
Περισσότεροι ήταν αυτοί που πέρασαν από τις ισπανικές περιοχές της Θέουτα και της Μελίγια στη βόρεια ακτή του Μαρόκο, αλλά τον τελευταίο χρόνο αρίθμησαν μόλις τους 3.000 ανθρώπους.
Η διαδρομή που περνάει μέσα από το όρος Σίναϊ και το Ισραήλ έχει επίσης κλείσει. Μάλιστα, η βίαιη μεταχείριση μεταναστών από τις αδυσώπητες ομάδες Βεδουίνων στο Σίναι, οι οποίες ζητούν λύτρα και βασανίζουν τους πρόσφυγες, κατέστησαν αποτρεπτική την εν λόγω διαδρομή για τους Αφρικάνους.
Βέβαια αυτή η διαδρομή είναι ούτως ή άλλως σφραγισμένη από τον Δεκέμβριο του 2013, όπου οι Ισραηλινές αρχές έχτισαν έναν απόρθητο φράχτη, εμποδίζοντας κάθε πιθανότητα εισροής μεταναστών μέσω του όρου Σίναι.
Η Λιβύη και η Αίγυπτος είναι πλέον οι μόνες προσβάσιμες διαδρομές για τους μετανάστες που προσπαθούν να πραγματοποιήσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη, αλλά τα δύο μέρη γίνονται ολοένα και πιο δύσβατα.
Η Αίγυπτος είχει γίνει προσφάτως η πιο ελκυστική διαδρομή για τους μετανάστες, καθώς οι Αφρικανοί που επιχείρησαν να περάσουν από την λιβυκή διαδρομή συχνά έπεσαν θύματα δουλεμπορίου, βιαίων δολοφονιών και άλλων αδικημάτων.
Πολλοί από αυτούς μάλιστα είναι Χριστιανικής πίστης και γι’ αυτόν τον λόγο συχνά υποβάλλονται σε αποτρόπαιους βασανισμούς από τα μέλη του Ισλαμικού Κράτους.
Αλλά ακόμη και η Αίγυπτος έχει τα μειονεκτήματά της. Όπως ξεκαθαρίζει η Frontex, πολλοί πρόσφυγες αποφεύγουν την επαφή με τις αρχές καθώς δεν επιθυμούν καθόλου να επαναπατριστούν στις χώρες καταγωγής τους.
Αυτό έχει αφήσει τη Λιβύη ως μία από τις λίγες βιώσιμες διαδρομές προς την Ευρώπη. Η παρεμπόδιση αυτής της διαδρομής έχει υπάρξει καθοριστική για την επιτυχία της στρατηγικής που εφαρμόζει η ΕΕ, όπως κατέστησε σαφές σε πρόσφατη επίσημη αξιολόγηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Λιβύη αποτελεί μια τοποθεσία ζωτικής σημασίας, καθώς λειτουργεί ως το κύριο σημείο εκκίνησης για τους μετανάστες που είναι αποφασισμένοι να διασχίσουν την μεσογειακή διαδρομή.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συμφωνία που υπογράφηκε στην Ιταλία είναι τόσο σημαντική. Όπως εξήγησε η Frontex, η συνεργασία των φυλών της περιοχής αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας, καθώς μόνο έτσι θα μπορέσει η ΕΕ να εξασφαλίσει την φραγή των διαδρομών των νότιων συνόρων της Λιβύης.
Οι ομάδες Tuareg και Toubou κυριαρχούν στις τοπικές επιχειρήσεις λαθρεμπορίου ανθρώπων, χάρη στο γεγονός ότι οι άνθρωποι τους βρίσκονται και στις δύο πλευρές των συνόρων και συνεπώς, έχουν την ικανότητα να μεταφέρουν τους πρόσφυγες με ευκολία.
Μια αμφιλεγόμενη συνεργασία
Οι ιταλικές προτάσεις είναι σε μεγάλο βαθμό σύμφωνες με τις συμφωνίες που είχε πραγματοποιήσει η ΕΕ με τους ηγέτες της Αφρικής, κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής που έλαβε χώρα στην Μάλτα, στα τέλη του 2015.
Οι δύο πλευρές υπέγραψαν συμφωνία για να σταματήσουν τις εισροές προσφύγων και μεταναστών. Η Ευρώπη προσέφερε εκπαίδευση στις «αρχές επιβολής του νόμου και στις δικαστικές αρχές» και τους υπέδειξε νέες μεθόδους έρευνας, «βοηθώντας στη δημιουργία ειδικών μονάδων αστυνόμευσης και λαθρεμπορίας».
Οι ευρωπαϊκές αστυνομικές δυνάμεις της Europol και της Frontex θα βοηθήσουν τις αφρικάνικες αστυνομίας ασφάλειας προκειμένου να αντιμετωπίσουν επαρκώς την «παραγωγή πλαστών και παράνομων εγγράφων».
Κάτι τέτοιο για να υλοποιηθεί απαιτεί τη συνεργασία με δικτατορικά καθεστώτα, όπως αυτό του Σουδάν, και του κυβερνήτη Ομάρ αλ-Μπασίρ, ο οποίος ζητείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου και αδικήματα κατά της ανθρωπότητας.
Αλλά ο αλ-Μπασίρ θεωρείται πλέον φίλος της Δύσης παρά το ποινικό μητρώο του. Μία από τις τελευταίες πράξεις του Μπαράκ Ομπάμα ως πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν να άρει τις κυρώσεις κατά του Σουδάν.
Είναι σαφές ότι η Ευρώπη είναι αποφασισμένη να κάνει ό, τι μπορεί για να μειώσει και τελικά να σταματήσει τις μαζικές εξόδους προσφύγων της Αφρικής. Είναι όμως σημαντικό να τονιστεί ότι το «τείχος» της ΕΕ δεν είναι το μόνο εμπόδιο που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι Αφρικανοί.
Η Frontex ενημερώνει ότι πολλά αφρικανικά κράτη έχουν ήδη τα δικά τους συστήματα περιφράξεων ή τουλάχιστον βρίσκονται στην διαδικασία για να τα κατασκευάσουν.
Ένα από αυτά είναι το μαροκινό τείχος (γνωστό και ως «berm») που έχει στηθεί για να σταματήσει τους Σαχράουι να διασχίσουν την Αλγερία, καθώς και φράκτες κατά μήκος των συνόρων του Νίγηρα, της Νιγηρίας, της Τυνησίας και της Λιβύης.
Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι Αφρικανοί μετανάστες που θέλουν να περάσουν στην Ευρώπη, γίνονται όλο και πιο μεγάλα.
