Όταν οι δημόσιες αρχές δεν σέβονται τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στην περιβαλλοντική νομοθεσία, οι πολίτες μπορούν να τους ζητήσουν να λογοδοτήσουν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ένα έγγραφο κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, το οποίο διασαφηνίζει πώς οι ιδιώτες και οι συλλογικοί φορείς μπορούν να προσβάλουν τις αποφάσεις, τις πράξεις και τις παραλείψεις των δημόσιων αρχών, οι οποίες σχετίζονται με την ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία, ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.
Στόχος αυτών των κατευθυντήριων γραμμών είναι να βοηθήσουν τους ιδιώτες και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις να αποφασίσουν εάν θα προσφύγουν στα εθνικά δικαστήρια για μια συγκεκριμένη υπόθεση. Τα εθνικά δικαστήρια μπορούν να τις χρησιμοποιούν για να εντοπίζουν όλες τις υποθέσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ, τις οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όταν αντιμετωπίζουν ζητήματα σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικές υποθέσεις. Με αυτή την καθοδήγηση οι εθνικές διοικήσεις αποκτούν επίγνωση των πιθανών ελλείψεων στα συστήματα δικαιοσύνης τους, ενώ παράλληλα παρέχεται μεγαλύτερη σαφήνεια στις επιχειρήσεις σχετικά με τα ενωσιακά δικαιώματα και υποχρεώσεις που διακυβεύονται μέσα από τις αποφάσεις, πράξεις και παραλείψεις που τους αφορούν.
Το Δικαστήριο της ΕΕ έχει εκδώσει σειρά αποφάσεων που αποσαφηνίζουν τις απαιτήσεις της ΕΕ σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Παραδείγματα αποτελούν, μεταξύ άλλων:
-πώς πρέπει τα εθνικά δικαστήρια να εξετάζουν τους ισχυρισμούς ότι τα δημοτικά σχέδια για την ποιότητα του αέρα δεν προβλέπουν μέτρα επαρκώς αποτελεσματικά για την επίτευξη των προτύπων για την ποιότητα του αέρα που έχουν θεσπιστεί με την ενωσιακή νομοθεσία για τον αέρα·
-ο ρόλος του κοινού, και ιδίως των περιβαλλοντικών μη κυβερνητικών οργανώσεων, στη διασφάλιση ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση τηρούνται στα κράτη μέλη·
-κριτήρια εκτίμησης που θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα εθνικά δικαστήρια ώστε να αποφεύγονται οι περιπτώσεις όπου οι πολίτες και οι συλλογικοί φορείς δεν μπορούν να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στην προάσπιση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο λόγω απαγορευτικών υψηλών δικαστικών εξόδων.
Οι κατευθυντήριες γραμμές συγκεντρώνουν όλες αυτές τις αποφάσεις και τις συνέπειές τους σε ένα ενιαίο περιεκτικό κείμενο, εύκολα κατανοητό από το κοινό.
Ύστερα από την έκδοση του καθοδηγητικού εγγράφου θα ακολουθήσουν συζητήσεις με τα κράτη μέλη που δεν συμμορφώνονται ακόμα πλήρως με τις υποχρεώσεις τους, όπως αυτές ερμηνεύονται από το Δικαστήριο της ΕΕ. Οι συζητήσεις αυτές θα πραγματοποιηθούν επίσης στο πλαίσιο της διαδικασίας που θεσπίστηκε μέσω της επισκόπησης της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Ιστορικό
Η πρόσβαση στη δικαιοσύνη εγγυάται ότι οι ιδιώτες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορούν να ζητήσουν από ένα ανεξάρτητο εθνικό δικαστήριο να εξετάσει κατά πόσον μια απόφαση, πράξη ή παράλειψη από μέρους μιας δημόσιας αρχής ήταν έννομη όσον αφορά τα δικαιώματά τους. Οι βασικές εγγυήσεις συνίστανται στο δικαίωμα ακρόασης, στον επαρκή έλεγχο από τον εθνικό δικαστή, στα μέτρα αποκατάστασης και στα μέτρα για την αποφυγή απαγορευτικού κόστους.
Το έγγραφο κατευθυντήριων γραμμών βασίζεται σε διατάξεις της παράγωγης περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ που αφορούν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, καθώς και σε διατάξεις της σύμβασης του Aarhus σχετικά με την πρόσβαση στην πληροφόρηση, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (Η σύμβαση του Aarhus), όπως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο της ΕΕ. Το πεδίο του εγγράφου κατευθυντήριων γραμμών περιορίζεται στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη όσον αφορά αποφάσεις, πράξεις και παραλείψεις από μέρους των δημόσιων αρχών των κρατών μελών. Δεν αναφέρεται στις ένδικες διαφορές μεταξύ ιδιωτών σε περιβαλλοντικές υποθέσεις ούτε στον δικαστικό έλεγχο των πράξεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. (europa.eu)
