Ηταν Μάιος του 2015, ακριβώς πριν από δύο χρόνια, όταν οι Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί έβαλαν ξανά το Κυπριακό σε τροχιά επίλυσης, θέτοντας μάλιστα τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης υπό «κυπριακή ιδιοκτησία» (σε αντίθεση με το Σχέδιο Ανάν που είχε έρθει στο τραπέζι το 2004 ως πρόταση διαμορφωθείσα όχι από τους ίδιους τους Κυπρίους, αλλά από τον τότε γ.γ. του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν).
Στο πλευρό των δύο ηγετών έμελλε να βρεθεί από την πρώτη στιγμή της επανεκκίνησης ένας Νορβηγός διπλωμάτης, με αποστολή όχι τη διαμεσολάβηση ή τη διαιτησία, αλλά την προσφορά «καλών υπηρεσιών» («good offices»).
Πάλαι ποτέ υπουργός Αμυνας και Εξωτερικών της Νορβηγίας (την περίοδο 2011-2013), ο Εσπεν Μπαρθ Αϊντα ανέλαβε το 2014 χρέη ειδικού συμβούλου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό.
Πίσω στο παρόν, με τον πολιτικά «μπαρουτοκαπνισμένο» Πορτογάλο σοσιαλιστή Αντόνιο Γκουτέρες να έχει πλέον πάρει τη θέση του άχρωμου Νοτιοκορεάτη Μπαν Κι-Μουν ως νέος γ.γ. του Οργανισμού, ο Νορβηγός ειδικός σύμβουλος βρίσκεται στο στόχαστρο.
Η θέση του ΟΗΕ
Αφορμή για το ξέσπασμα Κοτζιά στάθηκαν οι πρόσφατες δραστηριότητες του Νορβηγού διπλωμάτη στις Βρυξέλλες. Ο κ. Αϊντα βρέθηκε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη Μαρτίου για επαφές με τον πρόεδρο Ζακ-Κλοντ Γιούνκερ, τον αντιπρόεδρο Φρανς Τίμερμανς κ.ά. Σημειώνεται ότι εκείνη την περίοδο (τέλη Μαρτίου) οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είχαν μπει στον πάγο, με απόφαση της τουρκικής πλευράς (και πρόσχημα ένα ιστορικό θέμα όπως την απόφαση να μνημονεύεται το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 στα σχολεία της Κύπρου), προφανώς για να εξυπηρετηθούν άλλου τύπου σκοπιμότητες (εν όψει του τουρκικού δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου αλλά και των ενεργειακών εξελίξεων στην κυπριακή ΑΟΖ).
 |
Κατά την επίσκεψή του στις Βρυξέλλες ο κ. Αϊντα φέρεται να έκανε «λόμπινγκ» υπέρ της εξασφάλισης των τεσσάρων θεμελιωδών ελευθεριών της ΕΕ για όλους τους Τούρκους υπηκόους σε μια επανενωμένη Κύπρο. Ο λόγος για ένα τουρκικό αίτημα εκβιαστικό, παρελκυστικό, παράνομο και επί της ουσίας άσχετο με την ίδια την επίλυση της κυπριακής διένεξης.
Πρακτικά αυτό που ζητά η Αγκυρα, ως… προϋπόθεση μάλιστα για να συνεχιστούν οι συνομιλίες στο Κυπριακό, είναι να μπορούν οι περίπου 80 εκατ. πολίτες της Τουρκίας να εγκαθίστανται, να μεταφέρουν χρήματα και να κάνουν μπίζνες ελεύθερα στην Κύπρο την επομένη της λύσης (απολαμβάνοντας καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων). Με τη μόνη διαφορά βέβαια ότι η Τουρκία δεν είναι κράτος-μέλος της ΕΕ.
Ο κίνδυνος
Οι Τούρκοι «γνωρίζουν, πλέον, πολύ καλά ότι δεν μπορούν να πείσουν κανέναν στον κόσμο πως δικαιούνται να έχουν δικαίωμα στρατιωτικής παρουσίας και επέμβασης στην Κύπρο. Γι’ αυτό επέλεξαν μια win-win επιλογή: να θέσουν νέα, άσχετα ζητήματα προκειμένου να… κερδίσουν τη δυνατότητα ελέγχου της Μεγαλονήσου με μη στρατιωτικά μέσα. Ετσι μας προέκυψε το αίτημα για το δικαίωμα των “τεσσάρων ελευθεριών”» είχε δηλώσει ο κ. Κοτζιάς από τη Λευκωσία στις 28 Μαρτίου, για να συνεχίσει… φωτογραφίζοντας τον ίδιο τον Αϊντα ως «λομπίστα». «Εντύπωση μου προκάλεσε η συμπεριφορά διεθνούς διαμεσολαβητή» είχε σημειώσει ο Ελληνας ΥΠΕΞ, δίνοντας πάσα σε σειρά ερωτημάτων. «Τι έκανε αυτός ο διαμεσολαβητής; Μήπως αντί να διαμεσολαβεί ανάμεσα στις δύο κοινότητες ανακήρυξε εαυτόν σε διαμεσολαβητή ανάμεσα στην Τουρκία και την ΕΕ; Μήπως δεν είναι διαμεσολάβηση, αλλά δικηγορία όταν αναλαμβάνουν να τους εξηγήσουν πώς να διατυπώσουν καλύτερα τα αιτήματά τους προς την ΕΕ; Μήπως λειτουργούν ως λομπίστες στην υπηρεσία της Τουρκίας;».
Το επίμαχο «λόμπινγκ» έρχεται, ωστόσο, ως αποκορύφωμα μιας μακράς πορείας προβληματικών κινήσεων εκ μέρους του Νορβηγού ειδικού συμβούλου. Ηταν κατά την τελευταία του επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα, στις 3 Φεβρουαρίου, που ο κ. Αϊντα παραβίασε κάθε έννοια πρωτοκόλλου σπεύδοντας πρώτα στην τουρκική πρεσβεία, για να ενημερώσει τον Τούρκο πρέσβη, κι έπειτα στο υπουργείο Εξωτερικών, για τη συνάντηση με τον κ. Κοτζιά. Και ήταν ο ίδιος ο Νορβηγός που εξέπεμπε κλίμα υπεραισιοδοξίας για λύση ακόμη και μέσα στο 2016 (σε μια προσπάθεια να εκβιάσει υποχωρήσεις από τη Λευκωσία). Που έθετε σφιχτά χρονοδιαγράμματα πιέζοντας για συμβιβασμούς (μέχρι και τον περασμένο Ιανουάριο). Και που δεν έχανε ευκαιρία να προωθεί τις τουρκικές θέσεις υπέρ της παραμονής κατοχικών στρατευμάτων (προκρίνοντας, για παράδειγμα, ως «λύση» να υπάρχει μία τουρκική στρατιωτική βάση στον Βορρά και μία ελληνική στον Νότο).
Με την έλευση του Αντόνιο Γκουτέρες στο τιμόνι του ΟΗΕ τον Ιανουάριο, κάποιοι άρχισαν να διερωτώνται μήπως ο κ. Αϊντα αντικατασταθεί ή αναγκαστεί να αλλάξει τροπάρι. Το να υπάρξει λύση στο Κυπριακό πριν από τις κυπριακές προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2018 φαντάζει πια πολύ δύσκολο. Ο κίνδυνος, από την άλλη, να υπάρξει ένταση (ενορχηστρωμένη από την Τουρκία) στην κυπριακή ΑΟΖ το δίμηνο Ιουνίου – Ιουλίου είναι κάτι που φοβίζει ως ενδεχόμενο. Το τουρκικό σεισμογραφικό Μπαρμπαρός, άλλωστε, ήδη κάνει βόλτες στον κόλπο της Αμμοχώστου.
Δεν βρίσκουν ανταπόκριση
Η εκτίμηση που υπάρχει σε Αθήνα και Λευκωσία είναι ότι το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών τέθηκε ξαφνικά από την Αγκυρα με διάθεση εκβιασμού, ως αντίβαρο και αντιπερισπασμός στο θέμα των εγγυήσεων στο οποίο οι Τούρκοι δεν βρίσκουν πια τη διεθνή ανταπόκριση που θα ήθελαν.
«ΑΓΚΑΘΙ» Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Οι προκλήσεις και το ουσιαστικό πρόβλημα
Η τουρκική προκλητικότητα επέστρεψε στο Αιγαίο για να… μείνει, έπειτα από ένα διάστημα πρόσκαιρης νηνεμίας στα Ελληνοτουρκικά. Κορυφαίοι Τούρκοι υπουργοί (όπως ο Αμυνας Φικρί Ισίκ, ο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ομέρ Τσελίκ και ο Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου) έσπευσαν τα τελευταία 24ωρα να επιτεθούν στον υπ. Εθνικής Αμυνας Πάνο Καμμένο, εγείροντας παράλληλα «γκρίζες» εδαφικές αξιώσεις πάνω ακόμη και από κατοικημένα ελληνικά εδάφη όπως το Αγαθονήσι.
«Καυτό» ζήτημα
Για να αναδείξει το «παράλογο» των τουρκικών διεκδικήσεων, ο κ. Κοτζιάς συνηθίζει να δείχνει στους «έξω» έναν χάρτη με τη θέση της Γαύδου, την οποία επίσης διεκδικούν οι Τούρκοι από το 1996, παρά το γεγονός ότι αυτή αποτελεί το… νοτιοδυτικότερο άκρο της Ελλάδας. Το τουρκικό εθνικιστικό παραλήρημα επιστρέφει, υποβοηθούμενο από τις καταγγελίες κεμαλιστών που κατηγορούν το καθεστώς Ερντογάν για μειοδοσία και «παραχώρηση νησιών στην Ελλάδα». Η εσωτερική αντιπαράθεση θα συνεχίζεται όσο η Τουρκία βρίσκεται σε πολιτική κρίση και αναβρασμό, με έπαθλο και τις ψήφους των εθνικιστών (ψήφους που τελικώς δεν πήγαν στον Ερντογάν στο δημοψήφισμα). Επί της ουσίας, ωστόσο, η πιο κρίσιμη προτεραιότητα αυτήν τη στιγμή για τον Ερντογάν είναι η ανάκαμψη της τουρκικής οικονομίας. Διόλου τυχαία ο Τούρκος πρόεδρος ξεκινά περιοδεία τον Μάιο (σε ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία αλλά και… Βρυξέλλες) με στόχο και την προσέλκυση επενδύσεων. Οι τουρκικοί λεονταρισμοί μπορεί να έχουν επικοινωνιακή αξία, αλλά είναι η πορεία της οικονομίας εκείνη που θα κρίνει το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν. Και ο σουλτάνος το γνωρίζει καλά.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
