Τα επικίνδυνα γεωπολιτικά παιχνίδια του Κατάρ, οι ανησυχίες και ο κυνισμός της Σαουδικής Αραβίας και η απρονοησία του Τραμπ
Σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, ο λόγος για την τελευταία κρίση στον Κόλπο και την απομόνωση του Κατάρ από τους υπόλοιπους άραβες γείτονές του είναι η στήριξη που παρέχει το μικροσκοπικό εμιράτο στην τζιχαντιστική τρομοκρατία.
Αλλά όπως συχνά συμβαίνει, η επίσημη αφήγηση είναι προπέτασμα καπνού, που σε αυτή την περίπτωση μάλλον κρύβει την κυριαρχία που έχει το Κατάρ στις αγορές φυσικού αερίου και τη συνακόλουθη σχέση του με το σιιτικό Ιράν, με το οποίο συνεκμεταλλεύεται το υπερ-κοίτασμα αερίου North Field στον Περσικό Κόλπο.
Πολλοί έχουν υποθέσει μάλιστα, ήδη από το 2012, ότι ένας από τους λόγους και για τον μακροχρόνιο πόλεμο στη Συρία είναι ο ανταγωνισμός για τους αγωγούς αερίου: το Κατάρ ήθελε να περάσει από τη Συρία τον δικό του αγωγό, που θα συνέδεε την Ευρώπη με τα τεράστια αποθέματά του. Απόλυτα εχθρική στη στρατηγική αυτή ήταν από την αρχή η Ρωσία, διότι θα απειλούσε το μονοπώλιο της Gazprom, κάτι που εξηγεί μεταξύ άλλων τη σταθερή υποστήριξη του Πούτιν προς το καθεστώς του Ασαντ και την επιθυμία του Κρεμλίνου να αποτρέψει την ανατροπή του από αντιπολιτευόμενους σουνίτες.
Οι λόγοι για τους οποίους το φυσικό αέριο έχει γίνει άλλη μια πηγή κρίσεων στην ταραγμένη Μέση Ανατολή είναι πολυάριθμοι και ξεκινούν το 1995, όταν το Κατάρ, μια μικρή χερσόνησος της ερήμου στον Περσικό, έκανε τις πρώτες εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το μεγαλύτερο κοίτασμα του κόσμου, το off-shore North Field, το οποίο το μοιράζεται με το Ιράν, τον αιώνιο αντίπαλο της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας.
Το αποτέλεσμα για τα οικονομικά του Κατάρ ήταν παρόμοιο με τον τεράστιο πλούτο που έχει συσσωρεύσει από τις αρχές του 20ού αιώνα η Σαουδική Αραβία από το αργό πετρέλαιο. Το χρήμα που έρρευσε μεταμόρφωσε το Κατάρ στο πιο πλούσιο κράτος παγκοσμίως με όρους κατά κεφαλήν AEΠ (130.000 δολάρια τον χρόνο ανά κάτοικο), καθώς το εμιράτο των 2,7 εκατ. ανθρώπων έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο. Αυτή η εστίαση στο φυσικό αέριο ξεχώρισε το Κατάρ από τους πετρελαιοπαραγωγούς γείτονές του στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου και του επέτρεψε να ξεφύγει από την κυριαρχία της Σαουδικής Αραβίας.
Εν ολίγοις, τις τελευταίες δύο δεκαετίες το Κατάρ έγινε ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στην περιοχή, με μόνο τη ρωσική Gazprom να μπορεί να ανταγωνιστεί την επιρροή του στις εξαγωγές LNG.
Στο μεταξύ το Κατάρ έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ικανότητα να μετατοπίζει τον πολιτικό προσανατολισμό του. Αρχικά υπήρξε σταθερός υποστηρικτής και χρηματοδότης των σουνιτών επαναστατών της Συρίας, που αγωνίζονταν να ανατρέψουν το καθεστώς του αλεβίτη Ασαντ (συμμάχου του Ιράν και της Ρωσίας), διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει κάποια στιγμή στη δημιουργία του αγωγού Trans-Syria. Υπολογίζεται ότι το Κατάρ έχει ξοδέψει 3 δισεκατομμύρια δολάρια στη στήριξη της εξέγερσης στη Συρία, υπερβαίνοντας κατά πολύ οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Καθώς περνούσαν όμως τα χρόνια, το Κατάρ κατανόησε ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να επιτρέψει στον αγωγό του να διασχίσει τη Συρία και, κατά συνέπεια, στράφηκε στρατηγικά προς τη Ρωσία. Το πανίσχυρο κρατικό Ταμείο Επενδύσεων του Κατάρ (QIA – με 350 δισ. δολάρια) συμφώνησε πέρυσι να επενδύσει 2,7 δισ. δολάρια στη ρωσική Rosneft Oil, παρότι το Κατάρ φιλοξενεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην περιοχή. Η κίνηση αυτή αύξησε ακόμα περισσότερο τους φόβους της Σαουδικής Αραβίας ότι το Κατάρ έχει γίνει πολύ πιο ενεργός υποστηρικτής ενός άξονα Ρωσίας-Ιράν-Συρίας του Ασαντ στην περιοχή.
Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτική «ανεξαρτησία» του μικροσκοπικού εμιράτου ενόχλησε τους άραβες γείτονές του. Το Κατάρ ήταν παραδοσιακά υποτελές στο καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, αλλά χρησιμοποίησε την αυτονομία που δημιούργησε ο πλούτος του φυσικού αερίου για να παίζει έναν όλο και πιο αυτόνομο ρόλο.
Επιπλέον, η παραγωγή φυσικού αερίου του Κατάρ είναι απαλλαγμένη από την εμπλοκή – και την πολιτική πίεση – του ΟPEC, του πετρελαϊκού καρτέλ στο οποίο κυριαρχεί η Σαουδική Αραβία. Η υπόλοιπη περιοχή έψαχνε την ευκαιρία να «κόψει τα φτερά» του Κατάρ.
Αυτή η ευκαιρία φαίνεται πως ήρθε με την πρόσφατη επίσκεψη του νέου προέδρου των ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε «όλα τα έθνη με συνείδηση» να απομονώσουν το Ιράν, το οποίο κατηγόρησε ως χορηγό της διεθνούς τρομοκρατίας.
Οταν το Κατάρ διαφώνησε δημόσια, σε μια δήλωση που αργότερα η κυβέρνησή του την απέδωσε σε χάκερ, ακολούθησε η τιμωρία της Σαουδικής Αραβίας. Βεβαίως, σε μια σειρά από tweets ο ίδιος ο Τραμπ ενίσχυσε την επίσημη αφήγηση περί τρομοκρατίας για την απομόνωση του Κατάρ (ίσως ξεχνώντας την αμερικανική βάση που βρίσκεται εκεί).
Σε κάθε περίπτωση, ο κυνισμός και η υποκρισία ξεχειλίζουν καθώς είναι γνωστό ότι μακράν πρώτος χορηγός του πιο ακραίου Ισλάμ όπου Γης είναι η Σαουδική Αραβία, με την οποία οι ΗΠΑ του Τραμπ μόλις υπέγραψαν μια συμφωνία-μαμούθ 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την πώληση όπλων.
Να γιατί καταρρέει το επίσημο αφήγημα, ενώ φαίνεται ότι ακόμα και ο Τραμπ κατάλαβε τι έκανε και επιχειρεί τώρα να «μεσολαβήσει» για την επίλυση της κρίσης στον Περσικό.
Το οποίο μας φέρνει πίσω στο φυσικό αέριο. Το Κατάρ έχει γίνει ταχέως ο κυρίαρχος στην εξαγωγή του και ο παραγωγός χαμηλότερου κόστους σε μια εποχή που οι άραβες γείτονές του στον Κόλπο (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ, Μπαχρέιν) άρχισαν να ζητούν όλο και περισσότερο αέριο, δίνοντας στο μικροσκοπικό Κατάρ όλο και μεγαλύτερη επιρροή.
Φυσικά, με την οικονομική δύναμη ήρθε η ανάγκη να εξαπλωθεί και η πολιτική επιρροή: ο πλούτος από το φυσικό αέριο του Κατάρ του επέτρεψε να αναπτύξει εξωτερικές πολιτικές που ενόχλησαν σφόδρα τους γείτονές του. Υποστήριξε τους ισλαμιστές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και τις ένοπλες παρατάξεις που αντιτίθενται στα ΗΑΕ ή τη Σαουδική Αραβία στη Λιβύη και τη Συρία.
Το φυσικό αέριο πλήρωσε επίσης για ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο, το Al Jazeera, με μεγάλη επιρροή στον αραβικό κόσμο, το οποίο σε διάφορες χρονικές στιγμές έχει ενοχλήσει ή εξοργίσει τα περισσότερα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.
Και πάνω απ’ όλα, το φυσικό αέριο ώθησε το Κατάρ να προωθήσει μια περιφερειακή πολιτική δέσμευσης με το σιιτικό Ιράν για να εξασφαλίσει την πηγή του πλούτου του. Και εδώ προέκυψε η πραγματική πηγή της έντασης με τους Σαουδάραβες, προαιώνιους ανταγωνιστές του Ιράν για περιφερειακή ηγεμονία. Συν το ότι το Κατάρ δεν φαίνεται πρόθυμο να προμηθεύει φυσικό αέριο στις γειτονικές χώρες με έκπτωση…
