«Με τη μαμά ή τον μπαμπά;». Ο τίτλος της γαλλικής ταινίας αποτυπώνει το δίλημμα, το οποίο ουκ ολίγες φορές αντιμετωπίζουν τα παιδιά άπαξ και οι γονείς τους αποφασίσουν να πάρουν διαζύγιο. «Και με τους δύο γονείς», απαντούν πολλές εκθέσεις διεθνών οργανισμών και πανεπιστημιακές έρευνες, που συναινούν ότι τα πλεονεκτήματα της συνεπιμέλειας είναι πολλά. «Στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Αυστρία, η Δανία, η Ελβετία, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, η Βραζιλία και το Μεξικό, η συνεπιμέλεια έχει θεσμοθετηθεί, όχι όμως και στην Ελλάδα», λέει με πικρία στην «Κ» ο κ. Γιάννης Παπαρρηγόπουλος, νομικός και πρόεδρος του σωματείου «Συνεπιμέλεια» έπειτα από μία ακόμα ματαίωση ψήφισης του σχετικού σχεδίου νόμου προ ημερών στη Βουλή.
Από το 2005, άλλωστε, αναβάλλεται αέναα η εν λόγω ψήφιση. Τα μέλη του σωματείου έχουν συνομιλήσει με υπουργούς Δικαιοσύνης επί Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ, υποστηρίζοντας ότι η συνεπιμέλεια είναι μια παιδοκεντρική προσέγγιση και όχι ένα μοντέλο που ευνοεί τους πατεράδες. Προτείνουν, λοιπόν, η γονική μέριμνα και η επιμέλεια να είναι κοινές πριν και μετά τη λύση του γάμου, το παιδί να περνά ίσο χρόνο και με τους δύο γονείς, ενώ ως τόπος κατοικίας να ορίζεται η τελευταία κοινή κατοικία των γονέων. Επιπλέον, το υπό συζήτηση νομοσχέδιο καταργεί τις αποκλίσεις για τα παιδιά που γεννιούνται εκτός γάμου, που αντιστοιχούν πλέον στο 8% των γεννήσεων. «Η γονική μέριμνα ενός πατέρα που έχει προχωρήσει σε εκούσια δικαστική αναγνώριση του παιδιού του είναι ανενεργή όσο η μητέρα βρίσκεται εν ζωή», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Παπαρρηγόπουλος το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, «στο νομοσχέδιο προβλέπεται η από κοινού επιμέλεια και σε αυτές τις περιπτώσεις».
Στα δώδεκα χρόνια που διαρκούν οι «διαπραγματεύσεις», εξάλλου, το σωματείο έχει τροποποιήσει τις προτάσεις του, καθώς παρακολουθεί τις εξελίξεις στην παιδαγωγική και την ψυχολογία. «Τη δεκαετία του ’90 το ζητούμενο ήταν η κοινή επιμέλεια, αλλά σταδιακά αναδείχθηκε και η σημασία του ίσου χρόνου που το παιδί περνά με τον κάθε γονιό, όπως και της κατοικίας». Μπορεί τα παραπάνω να ηχούν «επαναστατικά», ωστόσο «το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει το περιεχόμενο συνθηκών που η Ελλάδα έχει ήδη κυρώσει. Ουσιαστικά μέσω της νέας νομοθεσίας θα προσπαθήσουμε να κάμψουμε την ισχύ του νομολογιακού εθίμου και να αναγκάσουμε το δικαστικό σώμα να συμμορφωθεί με τις διεθνείς συμβάσεις, όπως το ψήφισμα 2079 του 2015 στην Επιτροπή Ισότητας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης των 47 κρατών, όπου συμπεριλαμβάνονται εξίσου Τουρκία και Ισραήλ».
Σύμφωνα με δήλωση του τέως υπουργού Νίκου Παρασκευόπουλου, νομοπαρασκευαστική επιτροπή είχε αναλάβει την επεξεργασία ενός νέου σχεδίου νόμου. Ο σημερινός, ωστόσο, υπουργός Σταύρος Κοντονής φέρεται να είναι εξαιρετικά επιφυλακτικός έναντι μιας τέτοιας αλλαγής στη νομοθεσία. Εσχάτως, το Ποτάμι, η Δημοκρατική Συμπαράταξη και η Ενωση Κεντρώων κατέθεσαν δις σχετική τροπολογία, αλλά και τις δύο φορές ο υπουργός δεν επέτρεψε να προχωρήσουν στη διαδικασία της ψήφισής του. Η λογομαχία εντός Βουλής μεταξύ του βουλευτή Ανδρέα Λοβέρδου και του υπουργού Δικαιοσύνης υπήρξε έντονη. Ο κ. Κοντόνης τόνισε ότι δεν πρέπει να συγχέεται η γονική μέριμνα με τη συνεπιμέλεια. Εξήρε, επίσης, την αξία της σταθερότητας για την ψυχική υγεία του παιδιού, που θα διαταραχθεί από την εναλλασσόμενη κατοικία και υπονόησε ότι η συνεπιμέλεια είναι ένα μοντέλο που εφαρμόζεται σε αγγλοσαξονικές χώρες, αλλά δεν θα ταίριαζε στην ελληνική κοινωνία.
Ανάληψη ευθυνών
Με τα επιχειρήματα του υπουργού, βέβαια, συντάσσονται και άλλοι, ειδικά διαζευγμένες μητέρες, που διαπιστώνουν εν τοις πράγμασι ότι οι πατεράδες αδυνατούν (ή αρνούνται) να είναι συνεπείς ακόμα και σε περιορισμένες υποχρεώσεις, σε χρόνο, ενέργεια και χρήμα, προς τα παιδιά τους. «Ο νόμος πρέπει να έχει και παιδευτικό χαρακτήρα», απαντά επ’ αυτού ο κ. Παπαρρηγόπουλος, «αν καθιερωθεί η συνεπιμέλεια θα “παιδεύσει” ανάλογα και την κοινωνία μας: θα αναγκάσει απόντες πατεράδες να αναλάβουν την ευθύνη του ρόλου τους, θα εξασκήσει τους δύο αντιμαχόμενους γονείς στην επίλυση συγκρούσεων και τη διαπραγμάτευση, κάτι που θα λειτουργήσει ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα ζωής προς τα παιδιά τους». Είναι, άλλωστε, θέμα πολιτισμού «να μπορούμε να κάτσουμε στο τραπέζι και να λύσουμε τις ενδοοικογενειακές μας υποθέσεις». Ολα αυτά θα συμβάλουν στην καλύτερη ψυχική υγεία της οικογένειας, ακόμη και όταν αυτή έχει πλέον διχοτομηθεί. «Εχει αποδειχθεί ότι ο σημαντικότερος παράγοντας κατάθλιψης στους ενήλικες άνδρες είναι η αποστέρηση των παιδιών τους», καταλήγει ο κ. Παπαρρηγόπουλος.
Η αλλαγή φοβίζει τον νομικό κόσμο
Ποιος φοβάται, λοιπόν, τη «συνεπιμέλεια»; «Οι οργανώσεις των γυναικών έχουν πλέον ταχθεί υπέρ, επειδή ουσιαστικά η συνεπιμέλεια απελευθερώνει τη μητέρα, που αποκτά προσωπικό χρόνο», απαντά ο κ. Παπαρρηγόπουλος. «Εσχάτως, το Κέντρο Στήριξης Οικογένειας της Εκκλησίας συμφώνησε με τις προτάσεις μας». Η αλλαγή φοβίζει, σύμφωνα με τον ίδιο, τον νομικό κόσμο. «Το 1/4 των δικαστικών υποθέσεων σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τα διαζύγια και μια τέτοια αλλαγή αποτελεί ανατροπή, δεδομένου ότι τα δικαστήρια δεν διαθέτουν κοινωνικές υπηρεσίες, αρμόδιες να γνωμοδοτήσουν». Ο φόβος ότι ο όγκος της δουλειάς θα αυξηθεί, με απρόβλεπτες συνέπειες στον ρυθμό απόδοσης Δικαιοσύνης, είναι ορατός. «Αν οι Ελληνες δικαστές ενστερνιστούν τεχνικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό, θα γίνουν ένθερμοι υποστηρικτές της συνεπιμέλειας», λέει υπομειδιώντας ο κ. Παπαρρηγόπουλος. «Οι δύο γονείς κάνουν εγγράφως ένα parenting plan, το οποίο συζητείται στο δικαστήριο, ώστε να οριστούν οι προτεραιότητες στην ανατροφή κάθε παιδιού». Ακόμα, «η επικοινωνία μεταξύ των δύο γονιών γίνεται πάντοτε μέσω email, ενώ καθιερώνεται το ημερολόγιο του παιδιού, όπου αναγράφονται όλες οι υποχρεώσεις του (μαθήματα, εμβόλια, πάρτι κ.λπ.) και το έχει το ίδιο μαζί του».
