Παρά το γεγονός της σημαντικής διόρθωσης των οικονομικών αποτελεσμάτων των εταιρειών, η χαμηλή ρευστότητα σε συνδυασμό με τις αδυναμίες εξεύρεσης κεφαλαίων αυξάνουν τον κίνδυνο για λουκέτα, την ώρα που ξένα funds καραδοκούν αναζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία
Του Μηνά Τσαμόπουλου
Οι μειωμένες πιθανότητες ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, η αρνητική ψυχολογία χρηστών λόγω κρίσης, η διατήρηση ελέγχου κινήσεων κεφαλαίων (capital controls), η σταθερή ετήσια μείωση της κίνησης επιβατών και αυτοκινήτων, ο αυξανόμενος ανταγωνισμός από τις αεροπορικές εταιρείες, το κόστος καυσίμων, οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η δυσκολία εξεύρεσης κεφαλαίων κίνησης εξαιτίας της έλλειψης τραπεζικής χρηματοδότησης και η δημιουργία ολιγοπωλιακής αγοράς απειλούν την ελληνική ακτοπλοΐα.
Τα συμπεράσματα για τους κινδύνους που απειλούν τον ζωτικής σημασίας για την πολυνησιακή Ελλάδα κλάδο της ακτοπλοΐας αποτυπώνονται στη μελέτη της εταιρείας XRTC Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, όπου εμπεριέχεται η φράση-συναγερμός «πιθανότητα χρεοκοπίας των μεγαλύτερων ακτοπλοϊκών εταιρειών». Στη συνέχεια οι συντάκτες της μελέτης αναφέρουν: «Παρά το γεγονός της σημαντικής διόρθωσης των οικονομικών αποτελεσμάτων πρέπει να τονιστεί ότι η χαμηλή ρευστότητα σε συνδυασμό με τις αδυναμίες εξεύρεσης κεφαλαίων αποτελούν τους κύριους κινδύνους που συντηρούν τον κίνδυνο χρεοκοπίας».
Σύμφωνα με την XRTC, «υπάρχει ενδιαφέρον ξένων ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (funds) τα οποία εξετάζουν τις δυνατότητες να τοποθετηθούν στην Ελλάδα, ψάχνουν επενδυτικές ευκαιρίες και στον τομέα της ακτοπλοΐας για να εξαγοράσουν με έκπτωση τα δάνειά τους από τις τράπεζες που τα έχουν χορηγήσει. Ομως ακόμα και στην περίοδο που διανύουμε η προσέλκυση ξένων επενδυτών στην ακτοπλοΐα είναι υψηλού ρίσκου αφού συνδέεται άμεσα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Ετσι, ενώ φαίνεται η ίδια η αγορά να δημιουργεί ευκαιρίες για επένδυση, δεν υπάρχουν πολλοί οίκοι που να θέλουν να επενδύσουν στην ανάπτυξη της ακτοπλοΐας. Σε κάθε περίπτωση η ομαλή λειτουργία του κλάδου απαιτεί την υποστήριξη των τραπεζών προς αυτόν. Ειδικότερα οι ελληνικές τράπεζες, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον, πρέπει να συνεχίσουν τη στήριξή τους με σκοπό η ελληνική ακτοπλοΐα να συνεχίσει να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας».
Οι δανειακές υποχρεώσεις των υπό εξέταση εταιρειών -Ομιλος Αttica, ΑΝΕΚ, Μινωικές-μειώθηκαν κατά 9% το 2016 σε σύγκριση με το 2015. Από τα 943 εκατ. ευρώ μειώθηκαν στα 858 εκατ. ευρώ. Εξετάζοντας τις εταιρείες ξεχωριστά, οι Μινωικές και η Attica Group παρουσίασαν τις μεγαλύτερες μειώσεις των συνολικών δανειακών τους υποχρεώσεων κατά 21,4% και 10,5% αντίστοιχα, με τη Hellenic Seaways να ακολουθεί με ποσοστό 8,5%. Η ANEK παρουσιάζει οριακή αύξηση 0,7%. Η μείωση δανειακών υποχρεώσεων οφείλεται στις αναδιαρθρώσεις των δανείων και στην πώληση πλοίων που βοήθησαν στη μείωση των δανείων λόγω προπληρωμών.
Μείωση τζίρου
Το σύνολο του κύκλου εργασιών συνεχίζει την πτωτική πορεία του και κυμαίνεται οριακά πάνω από τα 700 εκατ. ευρώ για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Στη μελέτη αναφέρονται τα εξής: «Η τάση αυτή οφείλεται στη συνεχιζόμενη μειωμένη ζήτηση η οποία έχει οδηγήσει σε μείωση του στόλου κατά 42% σε σχέση με το 2009. Τα έσοδα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA), αν και μειωμένα σε σχέση με το 2015 κατά 11%, συνεχίζουν να βρίσκονται σε θετικό πρόσημο κινούμενα στα 152 εκατ. ευρώ. Τα καθαρά αποτελέσματα προ φόρων συνέχισαν τη θετική τους πορεία και το 2016 ακολουθώντας την πορεία των EBITDA. Οι εταιρείες εμφανίζουν καθαρά αποτελέσματα προ φόρων για το 2016 με την Anek Lines στο 1,8 εκατ., την Attica Group στα 21 εκατ., Minoan Lines στα 22 εκατ. και HSW στα 6,7 εκατ. ευρώ». Τα πλοία της ελληνικής ακτοπλοΐας, τα νεότερα και πιο σύγχρονα στην Ε.Ε., εκτελούν κάθε χρόνο 40.000 δρομολόγια, μεταφέροντας 46 εκατομμύρια επιβάτες και 10 με 12 εκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων, συνδέοντας 100 νησιά. Η Ελλάδα ελέγχει το 19% της ευρωπαϊκής ακτοπλοϊκής αγοράς, ενώ έχει μόνο το 2,2% του πληθυσμού της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Ε., η ποσοστιαία κατανομή της συνολικής επιβατικής κίνησης μέσω θαλάσσης στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. για το 2016 δείχνει ότι η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία είναι τα κράτη-μέλη με τη μεγαλύτερη επιβατική κίνηση, καθώς καθεμία καλύπτει περίπου 17%-19% της συνολικής ακτοπλοϊκής διακίνησης επιβατών στην Ευρώπη, αν και στην Ελλάδα, λόγω της πληθώρας νησιών στη χώρα, οι ακτοπλοϊκές γραμμές είναι σαφώς περισσότερες σε σχέση με την Ιταλία.
Μη ανταγωνιστική η ελληνική σημαία
Οπως επισημαίνεται στη μελέτη, «η ελληνική σημαία έχει αρχίσει να χάνει σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας σε σχέση με άλλες σημαίες. Μόνο τα πλοία της κοινοπραξίας ANEK/ATTICA φέρουν ελληνική σημαία παρά τα μέτρα που πήρε το κράτος πριν από δύο χρόνια για τη μείωση των οργανικών συνθέσεων. Το χτύπημα της απομάκρυνσης των πλοίων των Μινωικών από την ελληνική σημαία ανέδειξε σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της πίστης της αγοράς, παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη κίνηση είχε οικονομική λογική και έθεσε τις βάσεις για μια νέα πορεία της εταιρείας στην ελληνική αγορά, όταν θα ωριμάσουν οι συνθήκες αγοραπωλησιών των μετοχικών πακέτων και απαλειφθούν οι στρεβλώσεις».
Οι μικρές εταιρείες
Η XRTC εξετάζει και τις μικρότερες εταιρείες που συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στον χώρο τόσο σε κύριες όσο και σε άγονες και ενδονησιωτικές γραμμές. Κάποιες από αυτές δραστηριοποιούνται μόνο εποχικά έναντι κάποιων άλλων που εξυπηρετούν τις γραμμές όλο το έτος. Οι εταιρείες αυτές δεν δημοσιοποιούν οικονομικά ή άλλου είδους στοιχεία. Στο σύνολό τους είναι 23 με 51 πλοία συνολικά: «Πιθανότατα καλύπτουν περίπου το 1/3 της αγοράς σε κίνηση αλλά και περίπου το 25% του συνόλου του κύκλου εργασιών του κλάδου.
Πολλές από τις παραπάνω εταιρείες παρά το γεγονός ότι έχουν τοπικό χαρακτήρα παρουσιάζουν καινοτόμες διαχειριστικές δομές και εξελίσσουν το προϊόν της ακτοπλοΐας. Επίσης τονίζουμε ότι οι περισσότερες από τις εταιρείες αυτές επισκευάζουν ή και σε κάποιες περιπτώσεις ναυπηγούν τα πλοία τους στην Ελλάδα, γεγονός που χρήζει ιδιαίτερης ευαρέσκειας και στήριξης από το κράτος αλλά και όλους τους δημόσιους φορείς», επισημαίνεται στην έρευνα.
Αναφέρεται, επίσης, ότι «η εταιρεία Seajets του Μάριου Ηλιόπουλου έχει γίνει πλέον η μεγαλύτερη ιδιωτική ακτοπλοϊκή εταιρεία με βασικές γραμμές που καλύπτουν όλες τις Κυκλάδες με σύνδεση από Πειραιά, Ραφήνα, Κρήτη».
Τα 20 χαρακτηριστικά της ακτοπλοΐας
1. Η ελληνική ακτοπλοΐα αποτελεί βασικό πυλώνα ισόρροπης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής.
2. Παρά τη μείωση της επιβατικής κίνησης για 7ο συνεχές έτος και τη συνολική μείωση κατά 46% από το 2009 έως και το 2016, η ακτοπλοϊκή αγορά χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία ανθεκτικότητας.
3. Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες συνεχίζουν να μην μπορούν να επωφεληθούν από τη συνεχιζόμενη αύξηση της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα κυρίως λόγω του αυξημένου αεροπορικού ανταγωνισμού.
4. Συρρίκνωση των εμπορικών δραστηριοτήτων μέσω συνεργασιών και μείωσης στόλου και δρομολογίων.
5. Οι εταιρείες εξακολουθούν να είναι υψηλού λειτουργικού κόστους και όχι μόνο εξαιτίας του θεσμικού πλαισίου, γεγονός που τις κάνει ευάλωτες σε εξωγενείς κινδύνους.
6. Ο περιορισμός στην κίνηση κεφαλαίων καθώς και το γενικότερο αρνητικό οικονομικό κλίμα συνεχίζουν να αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα για τον εγχώριο τουρισμό και τη χρήση ακτοπλοϊκών μέσων.
7. Ελλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων λόγω της γνωστής κατάστασης των τραπεζών αλλά και της χαμηλής ρευστότητας της αγοράς.
8. Η τιμή του ακτοπλοϊκού εισιτηρίου παραμένει ακριβό για τον μέσο Ελληνα καταναλωτή συγκριτικά με τις αεροπορικές μεταφορές για τις μετακινήσεις του στα νησιά.
9. Ανάγκη επανασχεδιασμού του ακτοπλοϊκού προϊόντος.
10. Οι νέοι κανονισμοί του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (IMO) που αφορούν το θαλάσσιο έρμα και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων επιβάλλοντας τη χρήση ναυτιλιακού καυσίμου μικρής περιεκτικότητας σε θείο 0,5%, για όλα ανεξαιρέτως τα πλοία από την 1η Ιανουαρίου 2020, αναμένεται να επιβαρύνει το εισιτήριο ανά επιβάτη.
11. Η αγορά της Αδριατικής, μετά από μακρά φάση συρρίκνωσης, παρουσιάζει μικρότερη μείωση.
12. Η ελληνική σημαία έχει χάσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα.
13. Η Αδριατική δεν είναι πια ελληνική θάλασσα αφού από την αρχή του 2017 μόνο τα πλοία της κοινοπραξίας ΑΝΕΚ/Attica δραστηριοποιούνται στην εν λόγω αγορά από ελληνικής πλευράς, αφού ο ιταλικός όμιλος Grimaldi και μεγαλομέτοχος των Μινωικών Γραμμών απέσυρε την εν λόγω εταιρεία από την Αδριατική.
14. Ο όμιλος Grimaldi συνεχίζει την προσπάθεια εξαγοράς της Hellenic Seaways μέσω των Μινωικών Γραμμών έχοντας αντίπαλο το επενδυτικό σχήμα Eagle Mind Shipping, επικεφαλής του οποίου είναι ο όμιλος της Seajets.
15. Η Τράπεζα Πειραιώς εξακολουθεί να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα της αγοράς αφού είναι κύριος μέτοχος -άμεσος ή έμμεσος- και χρηματοδότης των 3 εκ των 4 μεγάλων εταιρειών.
16. Η συνεχώς χαμηλή τιμή του πετρελαίου είναι ο κύριος λόγος των θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων των εταιρειών για το 2016. Οι ενδείξεις για το α’ εξάμηνο του 2017 δεν είναι ευοίωνες αφού η μέση τιμή καυσίμων το α’ πεντάμηνο του 2017 είναι υψηλότερη κατά 80% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους.
17. Μικρότερες εταιρείες κατάφεραν να επιβιώσουν στον χώρο και να αυξήσουν τον στόλο τους.
18. Η τουριστική κίνηση στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου δεν έχει επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα παρά τη μείωση του προσφυγικού κύματος.
19. Η ανάγκη λιμενικών υποδομών μπορεί να δημιουργήσει δυνητικές επενδυτικές ευκαιρίες στον κλάδο.
20. Εκμετάλλευση των σύγχρονων υποδομών διαμετακομιστικών κέντρων (logistics) για τη δραστηριοποίηση του κλάδου στον χώρο των συνδυασμένων μεταφορών.
