Ο ολοένα και σημαντικότερος ρόλος της κοινωνικής οικονομίας στο γενικότερο αναπτυξιακό γίγνεσθαι και στην δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά και οι προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις σήμερα, ήταν οι άξονες της 2ης Ευρωπαϊκής Ημέρας για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις.
Οργανώθηκε πρόσφατα στις Βρυξέλλες υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής και Οικονομικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ).
Η εκδήλωση/ημερίδα έφερε σε επαφή περισσότερους από 130 εκπροσώπους κοινωνικών επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων τους με φορείς χάραξης ευρωπαϊκής πολιτικής, ώστε να προωθηθεί θεσμικά αυτός ο πολλά υποσχόμενος τομέας – ένας τομέας οικονομικής δραστηριότητας, ο οποίος αποδείχθηκε ανθεκτικός στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Στόχος της ΕΟΚΕ να παρακινήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντάξει στο πρόγραμμα εργασίας του 2018 ένα σχέδιο δράσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για το κοινωνικό επιχειρείν.
Σήμερα στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση λειτουργούν περισσότερες από 2 εκατομμύρια κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, οι οποίες απασχολούν 14,5 εκατομμύρια εργαζόμενους και συνεισφέρουν στο 8% του ΑΕΠ. Mέλημα αυτών των οργανισμών είναι, σε συνθήκες βιωσιμότητας, να ανταποκριθούν σε κοινωνικά προβλήματα και να συμβάλουν στην επίλυσή τους, να εντάξουν στην εργασία μέλη ευάλωτων ομάδων και να επανεπενδύσουν τα κέρδη τους σε νέες θέσεις εργασίας – ωστόσο, δεν υπάρχει ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας τους.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης διεξήχθησαν και τρία θεματικά εργαστήρια. Το ένα αφορούσε την κοινωνική επιχειρηματικότητα ως οικονομικό μοντέλο, το δεύτερο τη συμβολή των κοινωνικών επιχειρήσεων στην ενσωμάτωση μεταναστών/προσφύγων και το τρίτο σχετιζόταν με το πώς περιοχές αποβιομηχανισμένες και σε παρακμή μπορούν μέσα από τη δράση των κοινωνικών επιχειρήσεων να αναζωογονηθούν και να συμπορευθούν με άλλες ευημερούσες.
Μετά την ολοκλήρωση των εργαστηρίων οι συμμετέχοντες κοινωνικοί επιχειρηματίες, απηύθυναν έκκληση στους Ευρωπαίους αξιωματούχους να προωθήσουν ένα στιβαρό και ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο στην ΕΕ για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, να δώσουν κίνητρα για συνέργειες με τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και να διευκολύνουν την πρόσβαση στην χρηματοδότησή τους.
Επιπλέον, τόνισαν ότι εξίσου αναγκαίο είναι η κοινωνική επιχειρηματικότητα να γίνει πιο ορατή και κατανοητή, να προβληθεί ως ένα βιώσιμο και αξιόπιστο μοντέλο, το οποίο προάγει την διαφάνεια, την καινοτομία, είναι ανθρωποκεντρικό, δίνει έμφαση στην ποιότητα της απασχόλησης και την ενδυνάμωση των ανθρώπων συνολικά, είτε ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες είτε όχι.
Μοχλός ανάπτυξης
«Η κοινωνική οικονομία έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει, καλύπτοντας πεδία, που δεν καλύπτει η οικονομία της αγοράς», υπογράμμισε, μιλώντας στην εκδήλωση της ΕΟΚΕ, ο Νίκολας Σμιντ, υπουργός Εργασίας του Λουξεμβούργου.
«Προσφέρει εργασία σε ανθρώπους από ευάλωτες ομάδες, που αδυνατούν να βρουν σε άλλους κλάδους. Παράλληλα, προσφέρει ποιοτική απασχόληση, δουλειά με νόημα. Μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εργαστήριο κοινωνικής καινοτομίας, να εντάξει σταρτάπ στους κόλπους της, ώστε να μην επιτρέψουμε να διαμορφώσει το μέλλον μας αποκλειστικά η τεχνολογία χωρίς την αναγκαία κοινωνική μεταβλητή.Τώρα, που λόγω της ψηφιοποίησης χάνονται πάμπολλες θέσεις εργασίας, η Ευρώπη πρέπει να δράσει. Η κοινωνική οικονομία μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας σε αυτήν την μεταβατική περίοδο, να αποτρέψει τον κοινωνικό αποκλεισμό, δίνοντας παράλληλα απαντήσεις και σε μείζονα θέματα επιβίωσης του πλανήτη».
Αρκετές φορές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα, παρατηρείται σύγχυση ή παρερμηνεία.
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ στα καθ’ ημάς), θεωρούνται περισσότερο «κοινωφελείς/ανθρωπιστικές» και λιγότερο επιχειρήσεις.
Σε πρόσφατη έκθεση της Αριάν Ρόντερτ, αντιπροέδρου της ΕΟΚΕ, υπεύθυνης για θέματα εθελοντισμού και κοινωνικής καινοτομίας, αναφέρεται ότι συχνά υπάρχει μία λανθασμένη εντύπωση. Δεδομένης της προτεραιότητας, που δίνουν οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις στον κοινωνικό τους αντίκτυπο έναντι της μεγιστοποίησης των κερδών, ορισμένοι τις θεωρούν λιγότερο αξιόπιστες και με περισσότερο ρίσκο.
Στην πράξη αποδεικνύεται το αντίστροφο. Επιπλέον, η κρατούσα λογική της αγοράς δεν εναρμονίζεται με την κοινωνική επιχειρηματικότητα, η οποία ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη συνεισφορά της στην κοινωνία και δευτερευόντως για τις οικονομικές αποδόσεις της. Εξού και είναι αναγκαία, όπως επισημαίνει η κ. Ρόντερτ, «μία προσαρμογή σε επίπεδο νομοθετικό, χάραξης πολιτικών, χρηματοδοτικού πλαισίου και στοχευμένων εργαλείων για την οικονομική τους στήριξη».
Εντούτοις, οι αντιλήψεις αλλάζουν και τα πράγματα δεν μένουν στάσιμα, πόσο μάλλον όταν στις σημερινές συνθήκες μείωσης των κρατικών δαπανών, η κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορεί να έρθει αρωγός στο κράτος και να αναλάβει μέρος των υπηρεσιών του προς τους πολίτες.
Η εκδήλωση της ΕΟΚΕ για την κοινωνική οικονομία.
Ειδικότερα, την σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας επισήμανε ο Μάϊκλ Σμιθ, αντιπρόεδρος της ΕΟΚΕ και υπεύθυνος για θέματα προϋπολογισμού. «Τα τελευταία 10 χρόνια γίνονται συνέργειες ανάμεσα στην ΕΟΚΕ, την Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο για να προβληθεί η ατζέντα των κοινωνικών επιχειρήσεων, συμβάλλοντας στο να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα γύρω από αυτές στην ΕΕ. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική συνοχή, στον περιορισμό του κοινωνικού αποκλεισμού και την δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και αυτό, όσο περνάει ο καιρός, γίνεται ευρύτερα κατανοητό», τόνισε, μιλώντας στην 2η Ευρωπαϊκή Ημέρα για το Κοινωνικό Επιχειρείν. Εξίσου αναγκαίο και σημαντικό στοιχείο περαιτέρω ανάπτυξης του κλάδου είναι αυτή η μορφή επιχειρηματικότητας να συμπεριληφθεί ομαλά και κατά τρόπο οργανικό στον οικονομικό μηχανισμό. Σε ερώτηση κοινωνικού επιχειρηματία σχετικά με το πώς μπορούν να συνυπάρξουν οι εταιρείες αυτές με τις συμβατικές σε μία ελεύθερη ανταγωνιστική αγορά, ο Eμμανουέλ Βερνύ, αντιπρόεδρος της Social Economy Europe, που εκπροσωπεί σε επίπεδο ΕΕ τις κοινωνικές επιχειρήσεις των χωρών – μελών, απάντησε: «Oι κοινωνικές επιχειρήσεις ανήκουν στον μηχανισμό τις ελεύθερης αγοράς, είναι αναπόσπαστο μέρος του, έχοντας, όμως, μία διαφορετική προσέγγιση του ανταγωνισμού. Για αυτές ο ανταγωνισμός λειτουργεί συμπληρωματικά και όχι καταστροφικά. Ως Ευρωπαϊκή Ένωση μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα πέρα από το «ο κερδισμένος τα παίρνει όλα» και να αναδείξουμε εταιρείες – πρωταθλήτριες, οι οποίες θα είναι συνεταιριστικές».
Τον κομβική συμβολή των κοινωνικών επιχειρήσεων στην διαχείριση και αντιμετώπιση των αναγκών των προσφύγων στην Σουηδία προέβαλε στην εισήγησή του ο Σουηδός ευρωβουλευτής και συμπρόεδρος της ομάδας κοινωνικής οικονομίας του Ευρωκοινοβουλίου, Γιένς Νίλσον. «Η κοινωνική επιχειρηματικότητα βελτιώνει την οικονομία της αγοράς και, στην περίπτωση της υποδοχής και ένταξης των προσφύγων στη χώρα μου, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι δεν θα τα καταφέρναμε χωρίς τις κοινωνικές επιχειρήσεις και τις ΜΚΟ».
Τέσσερις εταιρείες
Στο ίδιο πεδίο δραστηριοποιείται και η ελληνική νεοπαγής κοινωνική επιχείρηση Solidarity Salt. Ηταν μία από τις τέσσερις κοινωνικές επιχειρήσεις, που παρουσίασαν το έργο τους στο πλαίσιο της 2ης Ευρωπαϊκής Ημέρας για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις. Οι άλλες ήταν οι Permafungi (Βέλγιο), HopHopFood (Γαλλία) και 6ZERO1(Λουξεμβούργο).
Η Solidarity Salt, μία από τις δέκα φιναλίστ για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Κοινωνικής Καινοτομίας του 2016, στηρίχθηκε σε μία ιδέα των επιχειρηματιών Βίβιαν Καραβία και της Ελισσάβετ Κουλούρη. «Η γεύση της ελπίδας είναι αλμυρή”, είπε η κ. Καραβία, αναφερόμενη στους θαλάσσιους δρόμους διαφυγής και σωτηρίας, που ακολουθούν οι πρόσφυγες με κατεύθυνση την Ευρώπη. Η Solidarity Salt είναι η πρώτη μη κερδοσκοπική κοινωνική επιχείρηση στην Ελλάδα, η οποία ενδυναμώνει γυναίκες πρόσφυγες για να ξεκινήσουν μία νέα ζωή. Για να το κάνει αυτό χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη το υψηλής ποιότητας ελληνικό αλάτι, που συγκεντρώνεται από τις αλυκές, όπως αυτές του Μεσολογγίου. «Οι γυναίκες αυτές δεν είναι θυματοποιημένες, αντίθετα δείχνουν μεγάλη αντοχή στις δυσκολίες, θέλουν να κινητοποιηθούν και να δράσουν», επισήμανε η κ. Καραβία. Τις στηρίζουμε, ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή τους και τις εκπαιδεύουμε να κατασκευάζουν χειροποίητες τσάντες, όπου τοποθετείται το αλάτι και με την συσκευασία αυτή μετά εξάγεται. Σε κάθε μία υφασμάτινη τσάντα υπάρχει ένα προσωπικό μοναδικό μήνυμα, η ιστορία της γυναίκας, που την έφτιαξε». Πέραν του ότι είναι ένα πρωτότυπο, μοναδικό και καλαίσθητο δώρο, ο άνθρωπος, που θα το παραλάβει, θα έχει μια προσωπική ιστορία ως καλή αφορμή να προσεγγίσει με διαφορετικό τρόπο το θέμα των προσφύγων.
Solidarity Salt, Βίβιαν Καραβία.
Μια διαφορετική προσέγγιση σε ένα επίσης φλέγον θέμα, την διατροφική αυτάρκεια των πόλεων, προτείνει και η Permafungi. Η κοινωνική επιχείρηση αυτή με έδρα τις Βρυξέλλες ακολουθεί την φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας και του «τίποτε δεν απορρίπτεται και δεν πάει χαμένο», όπως εξήγησε στην εκδήλωση της ΕΟΚΕ, ο Γουίλιαμ Ντονκ: «Aν παρατηρήσουμε τη φύση, θα δούμε πως δεν υπάρχει πουθενά σκουπίδι. Ετσι κι εμείς στην Permafungi, όντας μέσα στο αστικό περιβάλλον, ανακυκλώσαμε τα υπολείμματα του χρησιμοποιημένου καφέ και τα χρησιμοποιήσαμε ως «εύφορο έδαφος» για να καλλιεργήσουμε μανιτάρια. Στη συνέχεια, μετά την παραγωγή των μανιταριών, ό,τι έχει απομείνει από τον καλλιεργημένο καφέ δίνεται σε κοντινό αγρόκτημα ως κομπόστ». Η πρόταση της Permafungi έχει να κάνει με την ιδέα της παραγωγής ποιοτικών τροφίμων στην πόλη, ακόμα και από τα ίδια τα νοικοκυριά, χωρίς λιπάσματα, με χαμηλό κόστος, εκτός της συμβατικής ενεργοβόρας αλυσίδας παραγωγής. «Η επιχείρηση, επίσης, έχει μία κοινωνική αποστολή και προσφέρει βιώσιμη απασχόληση σε ανειδίκευτους ανθρώπους», προσέθεσε ο κ. Ντονκ. Το 2016 είχαν ανακυκλωθεί 16 τόννοι καφέ και παρήχθησαν 3 τόννοι μανιταριών, ενώ γίνονται δοκιμές και για την παραγωγή αγριοράδικου.
Permafungi, Γουίλιαμ Ντoνκ.
Στο πεδίο της αντιμετώπισης της σπατάλης των τροφίμων στις πόλεις δραστηριοποιείται η παρισινή κοινωνική μη κερδοσκοπική HopHopFood, την οποία παρουσίασε ο συνιδρυτής της Ζαν – Κλωντ Μιζί. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 53% των τροφίμων, που καταλήγουν στα σκουπίδια, προέρχεται από τα νοικοκυριά. Παράλληλα, σχεδόν το 24% του πληθυσμού στην Ευρώπη των 28 βρίσκεται σε συνθήκες φτώχειας και δυσκολεύεται να έχει πρόσβαση σε επαρκή και ποιοτική τροφή. «Στην Γαλλία, ειδικά, 8 εκατομμύρια άνθρωποι συνολικά δεν τρώνε αυτό, που πρέπει για να ζήσουν», επισήμανε ο κ. Μιζί. «Στην ίδια χώρα κάθε χρόνο και κατά μέσο όρο ο κάθε Γάλλος πετάει στον κάδο απορριμάτων 20 – 30 κιλά τροφίμων. Δημιουργήσαμε, λοιπόν, στο Παρίσι μία ψηφιακή πλατφόρμα, την HopHopFood, η οποία αποτελεί το κρίκο, που λείπει. Συνδέει όσους θέλουν να χαρίσουν τρόφιμα ή έχουν τρόφιμα και δεν τα θέλουν, με όσους τα έχουν ανάγκη ή χρειάζονται καλύτερης ποιότητας φαγητό». Η πλατφόρμα θα λανσαριστεί στα τέλη της χρονιάς και θα οικοδομήσει ένα μόνιμο χώρο αλληλεγγύης μέσω της τροφής ανάμεσα σε ευάλωτες ομάδες (φοιτητές, μονογονεϊκές οικογένειες, πρόσφυγες, κ.λπ.) και τους γείτονές τους (νοικοκυριά, σουπερμάρκετ, φούρνοι κ.λπ).
Η τέταρτη επιχείρηση, που παρουσιάστηκε στην 2η Ευρωπαϊκή Ημέρα για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, ήταν η 6zer01 με έδρα το Λουξεμβούργο από τον Γκοντράν Πουαρό, η οποία στεγάζεται σε παλαιό χαλυβουργείο, λειτουργεί ως θερμοκοιτίδα ανάπτυξης κοινωνικών επιχειρήσεων, χώρος παροχής συμβουλών για το επιχειρείν και εκπαίδευσης. «Μας ενδιαφέρει να δημιουργήσουμε βιώσιμες επιχειρηματικές κοινότητες στο Λουξεμβούργο με τη συνεργασία αρχών και άλλων φορέων, επωφελούμενοι από την νέα ευνοϊκή νομοθεσία για ίδρυση εταιρειών με κοινωνικό αντίκτυπο, που εισήχθη το 2016», υπογράμμισε ο κ. Πουαρό. «Στο Λουξεμβούργο πλέον δίνεται επίσημη θεσμική υπόσταση στο κοινωνικό επιχειρείν, την οικονομία της αλληλεγγύης και συστήνονται εταιρείες, οι οποίες έχουν την δυνατότητα να επενδύουν το 100% από τα κέρδη τους σε κοινωνικούς σκοπούς». Η 6ze01, τέλος, διαχειρίζεται δεκατρία πρότζεκτ κοινωνικής οικονομίας αυτήν τη στιγμή, μεταξύ των οποίων ορισμένα αφορούν τα κοινωνικά παντοπωλεία, την γυναικεία επιχειρηματικότητα, την διαχείριση προβλημάτων προσωπικής υπερχρέωσης κ.λπ.
