Η υπογραφή συμφώνου καλής γειτονίας και συνεργασίας την Τρίτη στα Σκόπια από τους πρωθυπουργούς της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ και της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ, ήταν αναμφισβήτητα το κορυφαίο πολιτικοδιπλωματικό γεγονός των ημερών στον βαλκανικό περίγυρο και οπωσδήποτε δεν αφήνει αδιάφορη την Αθήνα.
Οι σχέσεις των δύο χωρών, από την ίδρυση της ΠΓΔΜ το 1991, εξελίσσονταν σε ατμόσφαιρα καχυποψίας, καθώς η Σόφια αναγνώρισε μεν αυτή πρώτη, το 1992, το νεόκοπο κράτος με το συνταγματικό του όνομα όχι όμως και την ύπαρξη «μακεδονικού έθνους», θεωρώντας πως το σλαβικό στοιχείο της FYROM αποτελεί κομμάτι του βουλγαρικού έθνους.
Συνεπεία αυτού, κατά τη βουλγαρική πλευρά, δεν υπάρχουν ούτε «μακεδονική γλώσσα» ούτε ξεχωριστή ιστορία των λαών, θέσεις που προκαλούσαν κατά καιρούς εντάσεις στις διμερείς σχέσεις, τις οποίες ενέτεινε τα τελευταία χρόνια η πολιτική εξαρχαϊσμού, με έντονο αλυτρωτισμό, που υλοποιούσε ο Γκρούεφσκι.
Συχνά-πυκνά τα αίματα μεταξύ «αδελφών» άναβαν με το παραμικρό και για θέματα όπως σε ποιον ανήκουν οι εκχριστιανιστές των Σλάβων, Κύριλλος και Μεθόδιος ή «τίνος είναι» ο τσάρος Σαμουήλ, που εκτός Βαλκανικής δύσκολα γίνονται αποδεκτά ως αιτίες τριβών. Ουκ ολίγες φορές, μάλιστα, η Σόφια είχε καταγγείλει ανοιχτά τα Σκόπια για πολιτική αλυτρωτισμού και εδαφικές βλέψεις εις βάρος της (Μακεδονία του Πιρίν), απειλώντας πως θα εμποδίσει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.
Κάπως έτσι τα τελευταία χρόνια, Βουλγαρία και Ελλάδα βρέθηκαν στην ίδια όχθη, να αντιμάχονται τον «επιθετικό εθνικισμό» των Σκοπίων, όπως αυτός εκφραζόταν από τον Νίκολα Γκρούεφσκι, με τα αγάλματά του και τις αρχαίες τριήρεις στην κοίτη του Βαρδάρη, χωρίς ωστόσο να έχει συγκροτηθεί, επισήμως τουλάχιστον, «αντιμακεδονικός άξονας» Αθήνας – Σόφιας όπως δεν έπαυαν να καταγγέλλουν τα Σκόπια.
Τώρα, με την υπογραφή του πολυσυζητημένου συμφώνου, το άτυπο ελληνοβουλγαρικό «μέτωπο» κατά του ακραίου εθνικισμού των Σκοπίων «σπάει». Η Ελλάδα μένει μόνη αυτή πλέον να φωνάζει εναντίον της «αλυτρωτικής πολιτικής» και της παραβίασης των κανόνων «καλής γειτονίας» από τους ηγέτες της FYROM και αυτή η «μοναξιά» μάλλον δεν ευνοεί τους διπλωματικούς της χειρισμούς, ενώπιον επερχόμενων εξελίξεων στους ευρωατλαντικούς στόχους της γείτονος.
«Αν υπάρχει κάποιο άμεσο περιφερειακό αποτέλεσμα, από την υπογραφή της συμφωνίας καλής γειτονίας, αυτό είναι η αύξηση των πιέσεων στην Ελλάδα, για μια πιο εποικοδομητική στάση, ειδικά σχετικά με την ένταξη της “Δημοκρατίας της Μακεδονίας” στο ΝΑΤΟ», σχολίασε η διευθύντρια προγράμματος της δεξαμενής σκέψης «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής» και πρώην εκπρόσωπος του βουλγαρικού υπουργείου Εξωτερικών, Βέσελα Τσέρνεβα.
Τις ανομολόγητες, επί του παρόντος, ανησυχίες της Αθήνας επιχείρησε να κατευνάσει ο Μπορίσοφ πρόσφατα, στην κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη, όπου προσκλήθηκε –για τον σκοπό αυτό – εκτάκτως και εκτός προγράμματος στην κοινή συνεδρίαση των υπουργικών συμβουλίων Ελλάδας και Σερβίας. Εκεί, στο πλαίσιο της συζήτησης για τις εξελίξεις στα Σκόπια, φέρεται να διαβεβαίωσε, με αφορμή την υπογραφή του συμφώνου, τον Ελληνα πρωθυπουργό ότι η Βουλγαρία «θα σεβαστεί τις ευαισθησίες της ελληνικής πλευράς».
Προϋποθέσεις
Με την υπογραφή ενός συμφώνου ασφαλώς και δεν εξαλείφονται μονομιάς οι προαιώνιες διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών, που ερίζουν ακόμα και για τους αγίους (Κύριλλο και Μεθόδιο) ούτε διαλύθηκαν από το μεσημέρι της Τρίτης τα σύννεφα στις διμερείς σχέσεις. Εξάλλου, σύμφωνο φιλίας έχει υπογράψει από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και η Ελλάδα με την Αλβανία, αλλά οι σχέσεις τους εξακολουθούν να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο.
Υπό την προϋπόθεση ότι η συμφωνία δεν θα μείνει στα χαρτιά, ο διεθνής παράγοντας αισιοδοξεί ότι έγινε ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη ενός πεδίου τριβής και πρόκλησης εθνοτικής έντασης στην ασταθή Βαλκανική και ως τέτοιο το χαιρέτισαν με ανακοινώσεις τους Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Βρυξέλλες, Βερολίνο. Πάντως, πηγή του υπ. Εξωτερικών υπενθύμισε στην «Κ» ότι έχει ήδη προγραμματιστεί στα τέλη Αυγούστου ταξίδι του Ν. Κοτζιά στα Σκόπια.
Αντιδράσεις και στα Σκόπια
Η κυβέρνηση Ζάεφ έχει αποδυθεί σε εκστρατεία αποκατάστασης του κλίματος καλής γειτονίας με τα όμορα κράτη, το οποίο είχε διαταραχθεί λόγω του εθνικιστικού παροξυσμού του Γκρούεφσκι. Αποτελεί αυτό προτεραιότητά της καθώς η «καλή γειτονία» είναι ένα από τα βασικά κριτήρια που πρέπει να πληροί μια χώρα για να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ πρωτίστως και στην Ε.Ε. στη συνέχεια. Δεν θα είναι όμως καθόλου εύκολο για τον σοσιαλδημοκρατη πρωθυπουργό, αν και έχει τη στήριξη του διεθνούς παράγοντα, να μεταβάλει την πολιτική του στα μεγάλα θέματα, όπως την είχε διαμορφώσει και υλοποιούσε ο εθνικολαϊκιστής Γκρούεφσκι.
Οι θεματοφύλακες του «μακεδονισμού», μαζί και οι πανίσχυρες (οικονομικά και πολιτικά) οργανώσεις της διασποράς, αντέδρασαν ήδη στην υπογραφή του συμφώνου καταγγέλλοντας ότι ανοίγει ο δρόμος για να «καταπιεί» η Βουλγαρία το «μακεδονικό έθνος» –κάποιοι μίλησαν και για νέα συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, διά της οποίας είχε γίνει η Μεγάλη Βουλγαρία– ενώ το κόμμα τους, το ισχυρό VMRO, δήλωσε ότι θα την καταψηφίσει όταν έρθει προς κύρωση στη Βουλή. Εξάλλου, σε μια κίνηση αποδοκιμασίας του απείχαν από τις εκδηλώσεις της Τετάρτης, στην πόλη Κρούσεβο, για την επέτειο του Ιλιντεν, που για πρώτη φορά φέτος εορτάστηκαν από κοινού με τη Βουλγαρία στο πλαίσιο της προσέγγισης με την υπογραφή της συμφωνίας και μάλιστα είχε ως κεντρικό ομιλητή Αλβανό, τον πρόεδρο της Βουλής, Τααλάτ Τζαφέρι.
