Σε πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Pew σε 38 χώρες, η πλειονότητα των ερωτηθέντων ιεράρχησε ως πρώτη απειλή για την ασφάλεια της χώρας του το αυτοαποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος». Παρά το γεγονός ότι αυτό φθείρεται διαρκώς εδαφικά σε Συρία και Ιράκ (όταν στα μέσα του 2015 ήλεγχε έκταση μεγέθους ανάλογου του Ηνωμένου Βασιλείου), ο φόβος για μελλοντικές τρομοκρατικές ενέργειες έναντι «μαλακών» και εύκολων στόχων παραμένει εύλογα υπαρκτός.
Εδώ και καιρό, άλλωστε, το Daesh (Ι.Κ.), διαβλέποντας τον επιχειρησιακό τoυ αποδεκατισμό σε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής, έχει στρέψει την προσοχή του, αφενός στη διατήρηση ικανού ποσού εσόδων ώστε να μπορεί να χρηματοδοτήσει τη νέα φάση στην οποία αναγκαστικά εισέρχεται, αφετέρου στη διεύρυνση του δικτύου υποστηρικτών σε Αφρική και Ευρώπη – δεκαεπτά χώρες της Ε.Ε. έχουν προβεί σε συλλήψεις για τζιχαντιστική τρομοκρατία. Επιστρέφοντας στο αντάρτικο, αναζητεί περιοχές όπου η απογοήτευση των σουνιτικών κοινοτήτων είναι έντονη, οι σεχταριστικές αντιθέσεις υπαρκτές και οι συνθήκες επαρκώς ασταθείς (π.χ. Λιβύη) ώστε να αποκτήσει εκ νέου ερείσματα, ενδεχομένως και μία νέα βάση αντίστασης, χάριν της διατήρησης του μύθου του. Eτσι, θα μπορεί να στρατολογεί στελέχη ή να προσφέρει ιδεολογική ομπρέλα σε διαταραγμένες προσωπικότητες με ροπή προς την εγκληματικότητα, ακόμη και αν δεν διατηρεί απευθείας επικοινωνία μαζί τους.
Αυτό δυσκολεύει το έργο των Αρχών να καθορίσουν το προφίλ των δραστών, ενώ και η πρόσβασή τους σε μικρές ομάδες τζιχαντιστών που συντονίζονται μεταξύ τους, χωρίς κεντρική καθοδήγηση, είναι περιορισμένη. Μάλιστα, το τρομοκρατικό δίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα πολλαπλής αξιοποίησης για όσους επιθυμούν να προσφέρουν: ενθάρρυνση, απόκρυψη στοιχείων, επιχειρησιακή υποστήριξη επιθέσεων, κ.ά. Επιπρόσθετα, η χρήση πρωτόγονων και ευκαιριακών μέσων αλλά και η απλοϊκότητα της προπαγάνδας «χρησιμοποιήστε ό,τι μπορείτε για να σκοτώσετε τους απίστους» δυσχεραίνουν περαιτέρω το έργο των Αρχών. Πλέον, η απολεσθείσα προσδοκία για ίδρυση χαλιφάτου τροποποιεί και τη ρητορική: οι θριαμβευτές μετατρέπονται σε θύματα «κατακτητών» και «προδοτών», μήνυμα που εκπέμπεται από τις εικόνες εκδίωξης από Μοσούλη και Ράκα.
Ταυτόχρονα, μέλη του Ι.Κ. εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων προς την Ευρώπη για να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη όσο και να διασπείρουν ριζοσπαστικά στοιχεία στη Γηραιά Hπειρο. Εξίσου, φαίνεται πως συνεχίζεται το λαθρεμπόριο πετρελαίου, αυτή τη φορά από πηγές της Λιβύης που ελέγχονται από εξτρεμιστικές οργανώσεις προς την Ιταλία και χερσαία προς την Τυνησία.
Οι τρομοκράτες θα ακολουθήσουν επιθετικότερη τακτική το επόμενο διάστημα, επιδιώκοντας χτυπήματα αντεκδίκησης (και) σε ευρωπαϊκό έδαφος. Πλέον, υπεισέρχεται εντονότερα το στοιχείο του ανταγωνισμού με την Αλ Κάιντα, άρα επιζητούνται επιθέσεις εντυπωσιασμού, με σχεδόν αναμενόμενη τη μεταφορά τακτικών από τα πεδία μάχης (π.χ. εκρηκτικοί μηχανισμοί, drones). Ο στόχος τους είναι να σπείρουν τον φόβο και αξιοποιώντας τη συγκυρία να τροφοδοτήσουν την αγανάκτηση για τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Ευρώπης και την εναντίωση στα προσφυγομεταναστευτικά ρεύματα. Στον απόηχο των τελευταίων εξελίξεων αυξάνονται οι πιθανότητες για τρομοκρατικά χτυπήματα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Το βιβλίο του «Πρόσφυγες, Ευρώπη, ανασφάλεια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
