Στο σημείωμα της η κυπριακή πλευρά παραθέτει λεπτομερώς την αρνητική στάση της Τουρκίας στο θέμα των αγνοουμένων και κυρίως το πώς έντεχνα η Άγκυρα επιχειρεί να εκμεταλλευθεί τη δουλειά της ΔΕΑ προκειμένου να αποφύγει συμμόρφωση των αποφάσεων του ΕΔΑΔ.
Σημειώνει ακόμα ότι η εποπτεία για εκτέλεση της απόφασης «Κύπρος εναντίον Τουρκίας» (απόφαση 2001) για τους αγνοούμενους έχει ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο το οποίο «επιτρέπει στην ΕΥ(ΑΔ) να αξιολογήσει βάσει μετρήσιμων κριτηρίων και συγκεκριμένα στοιχεία της συμμόρφωσης ή μη της Τουρκίας στην απόφαση».
Τα κύρια στοιχεία αυτού του περιεχομένου είναι: α) η διεξαγωγή αποτελεσματικών ερευνών, β) τη μετακίνηση οστών, γ) αποτελεσματική προστασία των σημείων ταφής, δ) πρόσβαση στις στρατιωτικές ζώνες, και ε) πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας πληροφορίες. Τονίζεται δε πως στη βάση αυτών στοιχείων μπορεί να επιμετρηθεί η συμμόρφωση της Τουρκίας.
Ενόψει της συζήτησης που θα γίνει αυτή την εβδομάδα στο Στρασβούργο υπενθυμίζονται τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης πως δεν θα πρέπει να παραπλανούνται από τη συμβολή της Τουρκίας στην προσπάθεια της ΔΕΑ καθώς αυτό δεν της αφαιρεί το δικαίωμα εκτέλεσης της απόφασης του ΕΔΑΔ. Κάτι που είχε επισημάνει και το ίδιο το Δικαστήριο στην απόφασή του το 2001: «135. […] του καθ’ ού κράτους αποτελεί διαδικαστική υποχρέωση στο ζήτημα και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εκπληρούνται οι εν λόγω υποχρεώσεις από τη συνεισφορά του κράτους στο διερευνητικό έργο της ΔΕΑ. Όπως και η Επιτροπή, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι, μολονότι οι διαδικασίες της ΔΕΑ είναι αναμφίβολα χρήσιμες για τον ανθρωπιστικό σκοπό για τον οποίο έχουν δημιουργηθεί, δεν είναι από μόνα τους επαρκή για να ανταποκριθούν στα πρότυπα μιας αποτελεσματικής έρευνας που απαιτούνται από το Άρθρο 2 της Σύμβασης, ιδιαίτερα ενόψει του περιορισμένου πεδίου έρευνας από μέρους του συγκεκριμένου σώματος».
Α. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ: Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων συζητήσεων η Τουρκία υπέβαλε στην ΕΥ(ΑΔ) διάφορα δεδομένα όσον αφορά τον αριθμό των περιπτώσεων που διαχειρίζεται η «μονάδα αγνοουμένων προσώπων» (MPU), και των ερευνών που είναι είτε σε εκκρεμότητα ή υπήρξε κατάληξη. Ενώ η Τουρκία επιδιώκει να δημιουργήσει την εντύπωση ενός δήθεν γρήγορου ρυθμού ερευνών και γενικά μιας σημαντικής ισχύς στη διαδικασία έρευνας, είναι αλήθεια ότι το πραγματικό και/ή ακριβές περιεχόμενο αυτών των ερευνών συστηματικά και σκοπίμως δεν έχει κοινοποιηθεί. Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζεται ότι τις τελευταίες πληροφορίες που λάβαμε από την Τουρκία ήταν ότι ο «γενικός εισαγγελέας» ετοίμασε μια «έκθεση» για 185 περιπτώσεις. Είναι τουλάχιστον ανησυχητικό ότι σε καμία από αυτές τις περιπτώσεις υπήρξε ποινική δίωξη, και από μόνο του, το γεγονός αυτό παρέχει επαρκείς λόγους να απορριφθεί οποιαδήποτε δικαιολογία της Τουρκίας ως προς την αποτελεσματικότητα των μέχρι στιγμής ερευνών.
Β. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ: Στο πλαίσιο των εργασιών της ΔΕΑ, έχει διαπιστωθεί ότι ένας μεγάλος αριθμός οστών αγνοουμένων προσώπων, σε κάποια χρονική στιγμή, σκόπιμα είχαν αφαιρεθεί από πρωτογενείς χώρους ταφής τους, και μεταφέρθηκαν σε άγνωστες τοποθεσίες. Αυτό αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα αποτελέσματα των κατακερματισμένων και απεξαρθρωθέντων σκελετών που έχουν προκύψει από μια σειρά από ανασκαφές της ΔΕΑ. Η ΔΕΑ έχει αποφανθεί ότι οι ενέργειες αυτές απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες και χρήση βαρέων μηχανημάτων, και ήταν αναμφίβολα σκόπιμη προκειμένου να αποκρύψουν αποδεικτικά στοιχεία του εγκλήματος. Ειδικότερα, μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί ότι η εκ προθέσεως μετεγκατάσταση οστών παρουσιάστηκε σε τέσσερις περιοχές στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Αυτές οι περιπτώσεις δεν μπορεί να θεωρηθούν κλειστές μέχρι που ολόκληρα τα λείψανα αγνοουμένων προσώπων έχουν ανακαλυφθεί και έχουν παραδοθεί στις οικογένειές τους. Ως εκ τούτου, η Τουρκία βρίσκεται υπό πολλαπλές υποχρεώσεις: (α) αποτελεσματική έρευνες συμπεριφοράς προκειμένου να εντοπιστούν οι υπεύθυνοι, και (β) παρέχει πληροφορίες σχετικά με χώρους ταφής, ως προτεραιότητα, προκειμένου να αποφευχθούν απόπειρες για μετακίνηση οστών στο μέλλον.
Γ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΧΩΡΩΝ ΤΑΦΗΣ: Λόγω της σοβαρότητας των περιπτώσεων μετακινήσεων οστών που έχουν επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής και τις παρεμβολές σε χώρους ταφής για σκοπούς κατασκευής ή άλλες, είναι προφανές ότι το καθ’ ού κράτος έχει την υποχρέωση να λάβει επειγόντως μέτρα για την προστασία αυτών των τοποθεσιών. Εν προκειμένω, Τουρκία πρέπει να παρέχει όλες τις πληροφορίες στην κατοχή της ή να ασκήσει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με χώρους ταφής. Επιπλέον, η Τουρκία έχει υποχρέωση να διασφαλίσει ότι καμία παρέμβαση με χώρους ταφής πραγματοποιείται στο μέλλον.
Δ. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ: η απεριόριστη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε στρατιωτικές ζώνες είναι μια πολυαναμενόμενη κίνηση που πρέπει να γίνει εκ μέρους της Τουρκίας. Παρά τους ισχυρισμούς απρόσκοπτη πρόσβαση σε στρατιωτικές ζώνες το αντίθετο είναι που συμβαίνει καθώς η καθημερινή προσπάθεια της ΔΕΑ και παρακολουθείται στενά και αδικαιολόγητα από εκπροσώπους των τουρκικών στρατευμάτων.
Ε. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Η πρόσβαση σε πληροφορίες παραμένει ένας κρίσιμος παράγοντας για να επιτύχει στην αποστολή της η ΔΕΑ. Η Κυπριακή Δημοκρατία υπογραμμίζει πως πέρασαν ήδη τρία χρόνια από την έκδοση της απόφασης για τις αποζημιώσεις 30 εκατομμυρίων ευρώ. Μέχρι στιγμής η Τουρκία δεν έχει καταβάλει κανένα ποσό για τις αποζημιώσεις που αποφάσισε το ΕΔΑΔ. Τέλος ζητά από την Επιτροπή Υπουργών (Ανθρώπινα Δικαιώματα) να καλέσει την Τουρκία να επιδείξει μια πιο παραγωγική στάση στο θέμα της διερεύνησης της τύχης των αγνοουμένων και να λάβει ουσιαστικά μέτρα δίνοντας στοιχεία και εκτελώντας τις αποφάσεις του Δικαστηρίου.
Το τουρκικό σημείωμα
Η Τουρκία στις δικές της παρατηρήσεις που απέστειλε στην Επιτροπή Υπουργών (Ανθρώπινα Δικαιώματα) επιχειρεί –όπως υπογραμμίζεται και στο σημείωμα της ΚΔ– να εμφανίζει την όποια συνεργασία της στα πλαίσια της ΔΕΑ ως συμμόρφωση και στις αποφάσεις του ΕΔΑΔ.
Στη επιστολή της η τουρκική κυβέρνηση αναφέρει πως αυτό που προσδοκά από την επικείμενη σύνοδο της Επιτροπής Υπουργών στο Στρασβούργο είναι μια συζήτηση η οποία να επικεντρωθεί στην ουσία των θεμάτων. Ζητά να χαιρετιστεί η συμβολή της τουρκικής πλευράς στο αποτελεσματικό έργο της ΔΕΑ, οι αντιπροσωπείες να καλωσορίσουν τις έρευνες που έγιναν από την MPU και το γραφείο του «γενικού εισαγγελέα». Επίσης ζητά τη συμβολή όλων όσων ήταν στην Κύπρο την περίοδο 1963/64 και 1974 να συμβάλουν στην προσπάθεια για εντοπισμό όσων είχαν χαθεί και να δοθεί πρόσβαση στη ΔΕΑ για περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους.
Το τελευταίο αυτό σημείο αποσκοπεί στο να αντιστρέψει η Τουρκία τη συλλογική απαίτηση για διερεύνηση πρόσβασης σε περιοχές που ελέγχονται από τον τουρκικό στρατό ισχυριζόμενη ότι κάτι αντίστοιχο υπάρχει και στις ελεύθερες περιοχές. Στο εν λόγω σημείωμα αναφέρεται πως «η τουρκική πλευρά έχει ευθυγραμμιστεί με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας η οποία καλεί «όλα τα μέρη να παρέχουν ταχύτερη, πλήρη πρόσβαση σ’ όλες τις περιοχές» προκειμένου να βοηθηθεί η ΔΕΑ για επίσπευση της δουλειάς της. Για την Τουρκία η αναφορά αυτή ερμηνεύεται ότι έχουν τις ίδιες ευθύνες και η Ελλάδα και η Κύπρος. Γι’ αυτό και καλεί τις καλεί να επιτρέψουν και στις δικές του στρατιωτικές περιοχές να υπάρξει πρόσβαση της ΔΕΑ.
Τέλος υποστηρίζει ότι έχει δώσει στην ΔΕΑ όλες τις πληροφορίες που αφορούν τους αγνοούμενους και συνεχίζει να συμβάλει στο έργο της εκταφής.
