Οπως έχουμε διαπιστώσει από τους φορολογικούς ελέγχους επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, αλλά και τους πρόσφατους ελέγχους φυσικών προσώπων, σημαντικά ποσά καταλογίζονται για τέλη χαρτοσήμου επί διαφόρων συμβάσεων, π.χ. δάνεια, ταμειακές διευκολύνσεις, εγγυήσεις, χρησιδάνεια κ.λπ., τα οποία μαζί με τις προσαυξήσεις μπορεί να αποτελέσουν σημαντική επιβάρυνση.
Τα τέλη χαρτοσήμου στις περισσότερες περιπτώσεις κυμαίνονται από 1,20% – 3,60% (συμπεριλαμβανομένης εισφοράς ΟΓΑ 20%) επί συμβάσεων, πράξεων και συναλλαγών που εμπίπτουν στις διατάξεις του Κώδικα Νόμων Τελών Χαρτοσήμου (ΚΝΤΧ), ο οποίος αρχικά θεσπίστηκε με το Π.Δ. της 28ης/7/1931. Η επιβολή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) από 1/1/1987 και του φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου στις εταιρείες είχε ως συνέπεια την κατάργηση του χαρτοσήμου σε πράξεις που πλέον υπόκεινται στους προαναφερόμενους νεότερους φόρους, αλλά δημιούργησε σύγχυση ως προς ορισμένες πράξεις και συναλλαγές που εξακολουθούν να υπόκεινται στα τέλη χαρτοσήμου.
Οι προσαυξήσεις στον έμμεσο αυτό φόρο λόγω εκπρόθεσμης καταβολής ή ανακρίβειας ή μη δήλωσης για υποθέσεις μέχρι 31/12/2013 κυμαίνονται από 1%-3,5% για κάθε μήνα καθυστέρησης (π.χ. για το 2004 η προσαύξηση είναι για μη δήλωση 3,5% για κάθε μήνα καθυστέρησης, μη δυναμένη να υπερβεί το 200% του τέλους χαρτοσήμου), καθιστώντας τον σχετικό καταλογισμό έπειτα από φορολογικό έλεγχο ιδιαίτερα επώδυνο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η παραγραφή του Δημοσίου για επιβολή χαρτοσήμου (και της εισφοράς ΟΓΑ) για τις χρήσεις μέχρι 31/12/2013 είναι 20ετής και τούτο διότι στο ΚΝΤΧ δεν υπάρχει διάταξη περί παραγραφής, οπότε ισχύει το άρθρο 249 του Αστικού Κώδικα, που προβλέπει 20ετή παραγραφή. Η θέση αυτή έχει επιβεβαιωθεί από πληθώρα αποφάσεων του ΣτΕ και διοικητικών δικαστηρίων.
Συνήθεις περιπτώσεις για τις οποίες καταλογίζεται κατόπιν φορολογικού ελέγχου χαρτόσημο είναι, για τα φυσικά πρόσωπα, αναλήψεις ή και καταθέσεις μετόχων ή εταίρων από και προς εταιρείες, καταβολές ή εισπράξεις ποσών μεταξύ φυσικών προσώπων, κυρίως συγγενών (οι οποίες όμως μπορεί να κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν ως δωρεές) οι οποίες εντοπίζονται κατά τον φορολογικό έλεγχο με το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών.
Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, θέματα χαρτοσήμου προκύπτουν σε συμβάσεις ή πράξεις (π.χ. προκαταβολές) τις οποίες η φορολογική αρχή μπορεί να χαρακτηρίσει ως δάνειο.
Σοβαρές αμφισβητήσεις και προστριβές έχει δημιουργήσει το θέμα του χαρτοσήμου επί δανειακών συμβάσεων, που καταρτίζονται και εκτελούνται στην αλλοδαπή.
Επειδή το χαρτόσημο αποτελεί τέλος επί των συμβάσεων, αφορά μόνο συμβάσεις καταρτισθείσες και εκτελεσθείσες στην Ελλάδα (αρχή χωρικότητας) και επομένως συμβάσεις οι οποίες καταρτίζονται και εκτελούνται στην αλλοδαπή δεν υπόκεινται, κατ’ αρχήν στα τέλη χαρτοσήμου.
Με βάση τα προαναφερόμενα, η πρακτική πολλών επιχειρήσεων, η οποία είχε γίνει δεκτή από την ελεγκτική αρχή, ήταν να υπογράφεται η δανειακή σύμβαση μεταξύ του αλλοδαπού δανειστή και της ελληνικής δανειολήπτριας επιχείρησης στο εξωτερικό και να γίνεται κατάθεση του δανείου και η μετέπειτα αποπληρωμή του, μέσω τραπεζικού λογαριασμού της δανειολήπτριας στην αλλοδαπή.
Νεότερες αποφάσεις του ΣτΕ (3639/2013, 124/2014) έχουν σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελέσει τη βάση για αλλαγή της θέσης της ελεγκτικής αρχής και την επιβολή χαρτοσήμου σε πολλές δανειακές συμβάσεις, παρά το ότι έχουν καταρτιστεί και κατά την άποψη των επιχειρήσεων εκτελεστεί στην αλλοδαπή.
Δεδομένης της παράτασης μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2017 της δυνατότητας «Οικειοθελούς Αποκάλυψης Φορολογητέας Υλης), είναι σημαντικό για τους φορολογουμένους να εξετάσουν τις κινήσεις των τραπεζικών τους λογαριασμών και να διερευνήσουν το ενδεχόμενο να καταβάλουν τέλος χαρτοσήμου για τις συναλλαγές τους που μπορούν να θεωρηθούν ως δάνειο και να υπαχθούν στη ρύθμιση του νόμου 4446/2016.
Η υπαγωγή είναι δυνατή εφόσον η προθεσμία για την υποβολή δήλωσης χαρτοσήμου ήταν μέχρι τις 30/9/2016.
Ο πρόσθετος φόρος είναι 12% (για φορολογούμενους που δεν βρίσκονται υπό έλεγχο), αυξανόμενος ανάλογα με το έτος εντός του οποίου δημιουργήθηκε η υποχρέωση, κατά 25% για τα έτη έως το 2001 και έως 0% για τα έτη 2010 και μετά. Δηλαδή, για χαρτόσημο που υπήρχε υποχρέωση καταβολής το 2003, ο πρόσθετος φόρος θα είναι 14,4% (12%+2,4%).
* Ο κ. Γιώργος Σαμοθράκης και η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνοι του Φορολογικού τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).
