Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια διάφοροι παράγοντες, όπως η οικονομική κρίση και η πολιτική αβεβαιότητα σε ορισμένες χώρες, η υπερφορολόγηση σε άλλες, η ευκολία μεταφοράς κεφαλαίων διεθνώς, το τραπεζικό απόρρητο, αλλά και η δημιουργία «φορολογικών παραδείσων» από κράτη που επεδίωκαν την προσέλκυση πλούτου, είχαν ως αποτέλεσμα την έξαρση της φοροδιαφυγής σε παγκόσμια κλίμακα.
Καταφύγια για απόκρυψη εσόδων και πλούτου αποτελούσαν και εξακολουθούν να αποτελούν, εκτός από τις καταθέσεις σε τράπεζες του εξωτερικού, εξωχώριες (offshore) εταιρείες, εμπιστεύματα (trusts), ιδρύματα (foundations), επενδυτικά και ασφαλιστικά προϊόντα, αλλά και η μεταφορά της «φορολογικής κατοικίας» σε χώρες με μικρή ή μηδενική φορολογία. Η φυγή φορολογητέας ύλης προς φορολογικούς παραδείσους ήταν εντονότερη από χώρες όπου υφίσταται φορολογία της περιουσίας (wealth tax) ή υπήρχαν ενδείξεις για επερχόμενη εφαρμογή της (π.χ. περιουσιολόγιο).
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2008 και σειρά σκανδάλων, αποτέλεσε σχεδόν παγκόσμια προτεραιότητα η μάχη κατά της φοροδιαφυγής με πρωτοβουλίες τόσο του ΟΟΣΑ όσο και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών είναι η θέσπιση ομοιόμορφων κανόνων για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατών σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς φυσικών προσώπων αλλά και εταιρειών/οντοτήτων, τόσο μεταξύ κρατών-μελών της Ε.Ε., όσο και με τις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Η χώρα μας, μετά την ενσωμάτωση της οδηγίας 2014/107/Ε.Ε. με τον ν. 4378/2016 για την ανταλλαγή πληροφοριών στον φορολογικό τομέα, έχει κυρώσει με τον ν. 4428/2016 την «Πολυμερή Συμφωνία Αρχών για την Αυτόματη Ανταλλαγή Πληροφοριών Χρηματοοικονομικών Λογαριασμών» και παράλληλα ενσωμάτωσε στο ελληνικό δίκαιο το «Κοινό Πρότυπο Αναφοράς» του ΟΟΣΑ σχετικά με τους κανόνες υποβολής στοιχείων από τράπεζες, χρηματιστηριακές αλλά και ασφαλιστικές εταιρείες, φορείς συλλογικών επενδύσεων κλπ. Eπίσης, με τον πρόσφατο ν. 4493/2017 κύρωσε τη συμφωνία με τις ΗΠΑ για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα χρηματοοικονομικά στοιχεία Αμερικανών φορολογουμένων στην Ελλάδα, ενώ με τους νόμους 4484/2017 και 4490/2017 ενσωματώθηκαν οδηγίες της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ για ανταλλαγή πληροφοριών ανά χώρα από τις μητρικές εταιρείες των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων. Με απλά λόγια, το προαναφερόμενο πλέγμα νομοθετικών ρυθμίσεων σημαίνει σε μεγάλο βαθμό το τέλος του τραπεζικού απορρήτου, αφού οποιοσδήποτε τραπεζικός λογαριασμός πλέον, είτε ανήκει σε ιδιώτη, είτε ανήκει σε offshore εταιρεία ή trust ή ίδρυμα ή άλλη οντότητα θα δηλωθεί.
Συγκεκριμένα, η ελληνική ελεγκτική αρχή από τα τέλη Σεπτεμβρίου 2017 πρέπει να έχει λάβει στοιχεία όχι μόνο από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αλλά και από τρίτες χώρες όπως η Νήσος του Μαν, το Τζέρσεϊ, το Λιχτενστάιν κ.ά., ενώ το 2018 θα λάβει στοιχεία από χώρες όπως η Ελβετία, το Μονακό, οι Μπαχάμες και άλλες.
Τα στοιχεία αυτά θα διαβιβάζονται σε ετήσια βάση και αφορούν υπόλοιπα τραπεζικών λογαριασμών, λογαριασμούς θεματοφυλακής, τόκους, μερίσματα, αποδόσεις ασφαλιστικών συμβολαίων και κέρδη κεφαλαίου. Οι φορείς διαβίβασης των στοιχείων, τράπεζες, χρηματιστηριακές εταιρείες κ.ά., έχουν υποχρέωση ταυτοποίησης των πραγματικών δικαιούχων, μετόχων/εταιρειών, εμπιστευμάτων, ιδρυμάτων και άλλων οντοτήτων.
Μεταξύ άλλων οι πληροφορίες εμπεριέχουν όνομα, διεύθυνση, ΑΦΜ, ημερομηνία και τόπο γέννησης κάθε «Δηλωτέου Προσώπου» που είναι δικαιούχος λογαριασμού ή πραγματικός δικαιούχος εταιρείας ή οντότητας. Στη χώρα μας έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία το Σύστημα Υποβολής Στοιχείων CRS/DAC2, όπου οι τράπεζες θα υποβάλλουν τα προαναφερόμενα και έχουν εκδοθεί οι σχετικές εγκύκλιοι ΠΟΛ 1130/17, 1140/17 και 1137/17. Η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών, εκτός από την κατάργηση του τραπεζικού απορρήτου, σηματοδοτεί τον περιορισμό των «φορολογικών παραδείσων» και την ανάγκη αναθεώρησης της φορολογικής στρατηγικής φυσικών προσώπων και εταιρειών.
Είναι προφανές ότι η φοροδιαφυγή δεν θα εξαλειφθεί άμεσα, αλλά είναι δεδομένο ότι οι ελεγκτικές αρχές των περισσότερων κρατών (πάνω από 100 έχουν συμφωνήσει να συνεργαστούν) θα διαθέτουν πλέον σημαντικά εφόδια για αυτή τη μάχη και μένει να δούμε στην πράξη, πόσο αποτελεσματικά θα τα εφαρμόσουν.
* Ο κ. Γιώργος Σαμοθράκης και η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνοι του Φορολογικού Τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).
