Πριν από μερικά χρόνια η κατοχή ενός ακινήτου ήταν όνειρο ζωής αλλά και η πιο σίγουρη επένδυση για τους Έλληνες. Όμως στα χρόνια της κρίσης και των Μνημονίων το ακίνητο από όνειρο έχει μετατραπεί σε… εφιάλτη.
Η κατοχή της ακίνητης περιουσίας που συνοδεύεται με φόρους και κυρίως με τον ΕΝΦΙΑ έχει γίνει δυσβάστακτη για πολλούς φορολογούμενους με αποτέλεσμα πολλοί να επιλέγουν να αποποιηθούν κληρονομιές για να γλιτώσουν από την εφορία.
Στα ειρηνοδικεία όλης της χώρας καθημερινά εκατοντάδες άνθρωποι σπεύδουν να αποποιηθούν ακίνητα μικρής και μεγάλης αξίας που κληρονομούν από τους γονείς και τους συγγενείς τους.
Οι φορολογούμενοι υπό το βάρος των φόρων, των χρεών και των υποχρεώσεων που συνοδεύουν τις περιουσίες αποφασίζουν να μην αποδεχτούν την κληρονομιά προχωρώντας σε αποποίησή της. Έτσι το Δημόσιο γίνεται…ο μεγαλύτερος κληρονόμος μιας περιουσίας που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Τα τελευταία χρόνια οι αποποιήσεις κληρονομιών αυξήθηκαν κατά περίπου 85%. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι η κληρονομιά που κάποτε θεωρούνταν, τύχη και εύνοια και μια ενίσχυση για τις επόμενες γενιές, σήμερα αποκτά εντελώς το αντίθετο νόημα.
Πολλοί όχι μόνο φοβούνται να κληρονομήσουν αλλά και το απεύχονται αφού οι φόροι κληρονομιάς και οι φόροι που επιβάλλονται κάθε χρόνο στα περιουσιακά στοιχεία όπως ο ΕΝΦΙΑ, σε συνδυασμό με τα χρέη που μπορεί να έχουν αφήσει οι αποβιώσαντες σε Δημόσιο και τράπεζες, καθιστούν την αποδοχή της περιουσίας απαγορευτική για τους κληρονόμους.
Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, οι φόροι και οι οφειλές που καλούνται να πληρώσουν οι φορολογούμενοι υπερβαίνουν ακόμη και την αξία της περιουσίας που κληρονομούν. Για το λόγο αυτό, επιλέγουν να την αφήσουν στο κράτος προκειμένου να μην κληρονομήσουν μαζί με την περιουσία τα χρέη των συγγενών τους αλλά και να μην βρεθούν αντιμέτωποι με την επιβολή φόρων που αδυνατούν να πληρώσουν για ακίνητα τα οποία δύσκολα θα μπορέσουν να πουλήσουν.
Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι ο εύκολος τρόπος για να διασφαλιστεί ο κληρονόμος από τα χρέη του κληρονομούμενου, από τις απαιτήσεις των δανειστών του ή ακόμη και από την υποχρέωση να φορτωθεί τα βάρη της φορολόγησης και της συντήρησης του ακινήτου. Αλλωστε, τα περισσότερα ελληνικά νοικοκυριά, κάτοχοι μικρής και μεσαίας ακίνητης περιουσίας, είναι υπερχρεωμένα.
Η διαδικασία για την αποποίηση της κληρονομιάς
Η αποποίηση (αλλά και αποδοχή), από νομική άποψη, είναι μονομερής δικαιοπραξία αμετάκλητη και γίνεται στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς. Μπορεί όμως να ακυρωθεί συνεπεία πλάνης, απάτης, απειλής.
Δικαίωμα αποποίησης έχει κάθε κληρονόμος, είτε εκ διαθήκης είτε εξ αδιαθέτου. Μόνο το Δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά, η οποία περιέρχεται σ’ αυτό.
Η αποποίηση γίνεται με δήλωση στη γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομιάς, που είναι το μονομελές πρωτοδικείο στην περιφέρεια του οποίου κατοικούσε ή διέμενε ο κληρονομούμενος.
Η προθεσμία προς αποποίηση είναι τετράμηνη και αρχίζει:
1. Από το θάνατο του κληρονομούμενου (όταν δεν υπάρχει διαθήκη).
2. Από τη δημοσίευση της διαθήκης.
Εάν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος διέμενε στο εξωτερικό, τότε η προθεσμία για την αποποίηση είναι ένα έτος. Η αποδοχή και η αποποίηση κληρονομιάς δεν μπορεί να γίνει μερικώς, διαφορετικά είναι άκυρη.
Όταν όμως κάποιος είναι κληρονόμος εκ διαθήκης και αποποιηθεί την εκ διαθήκης κληρονομιά που περιέρχεται σ’ αυτόν, μπορεί να είναι κληρονόμος εξ αδιαθέτου, ως πλησιέστερος εξ αίματος συγγενής του κληρονομούμενου, δηλαδή μπορεί να αποποιηθεί την εκ διαθήκης και να δεχθεί την εξ αδιαθέτου κληρονομιά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά του θανόντος, τότε αυτή (η κληρονομιά) περιέρχεται στους κληρονόμους του αποποιηθέντος. Δηλαδή το δικαίωμα της αποποίησης μεταβαίνει στους κληρονόμους του κληρονόμου.
Αν ο κληρονόμος πεθάνει πριν περάσει η προθεσμία προς αποποίηση, χωρίς να έχει προλάβει να αποποιηθεί και άφησε κληρονόμους περισσότερους του ενός, τότε ο κάθε κληρονόμος του μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά που περιήλθε στον αποβιώσαντα (αρχικό) κληρονόμο κατά το μέρος που αντιστοιχεί στη μερίδα του, δεδομένου ότι καθένας τους (από τους κληρονόμους) έχει αυτοτελές δικαίωμα αποποίησης.
Η αποποίηση ενώπιον αναρμόδιου δικαστηρίου είναι άκυρη. Επίσης είναι άκυρη (η αποποίηση) μετά την νόμιμη προθεσμία (των τεσσάρων μηνών ή του ενός έτους).
