Η υπογραφή της συμφωνίας για την ίδρυση της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (Permanent Structured Cooperation – PESCO) στην Ε.Ε. έφερε στο φως πολλά ευφάνταστα δημοσιεύματα, σχετικά με τη συγκρότηση Ευρωστρατού, τη δημιουργία του αντίπαλου δέους για το ΝΑΤΟ, την απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, κλπ.
Επιπλέον, ο κ. Καμμένος, κατά την προσφιλή του τακτική, προσπάθησε να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά το γεγονός, παρουσιάζοντας τη συμφωνία ως μiα ελληνική επιτυχία, που θα ανοίξει τους ευρωπαϊκούς κρουνούς χρηματοδότησης προς τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Δυστυχώς, τα συγκεκριμένα δημοσιεύματα, είτε από άγνοια είτε εσκεμμένα, οδηγούν σε παραπληροφόρηση της κοινής γνώμης, καθώς η νέα δομή δεν έρχεται σε σύγκρουση με το ΝΑΤΟ αλλά ενεργεί συμπληρωματικά με αυτό. Άλλωστε, η άμυνα των κ-μ, έναντι εξωτερικής στρατιωτικής απειλής καλύπτεται επαρκώς από το άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, περί συλλογικής άμυνας, ενώ τα 6 κ-μ της ΕΕ, που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ, καλύπτονται από τη ρήτρα αλληλεγγύης της Συνθήκης για την Ε.Ε. Η Ε.Ε., στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) είναι επιφορτισμένη, με την ανάληψη ειρηνευτικών αποστολών (τύπου Petersberg) για πρόληψη – διαχείριση κρίσεων και περιφερειακών συγκρούσεων κλπ, με αντικειμενικό σκοπό τη δημιουργία ενός περιβλήματος ασφαλείας γύρω από την Ευρώπη.
Η PESCO δεν αποκλίνει από τον παραπάνω κανόνα, αφού η συγκρότησή της προβλέπεται από τα άρθρα 42(6), 46 και το Πρωτόκολλο 10 της Συνθήκης της Ε.Ε. Επειδή όμως, οι όποιες πρωτοβουλίες είχαν αναληφθεί στο παρελθόν δεν είχαν επιφέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, κυρίως λόγω της έλλειψης ομοφωνίας ή άλλων παθογενειών, αποφασίστηκε η δημιουργία μιας συνεργασίας, η οποία θα πληροί υψηλού επιπέδου κριτήρια συμμετοχής.
Καταρχάς, η PESCO θα διαθέτει δύο σκέλη: Το επιχειρησιακό που αφορά στη λήψη των αποφάσεων και στην ανάπτυξη δυνάμεων και δυνατοτήτων και το αναπτυξιακό που αφορά σε έρευνα και ανάπτυξη δυνατοτήτων. Το δεύτερο σκέλος αποτελεί αρμοδιότητα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (ΕΟΑ – EDA), ενώ θα υπάρχει στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Άμυνα (European Defence Fund – EDF), για την παροχή οικονομικών κινήτρων, με σκοπό την προώθηση των επενδύσεων στην έρευνα και στην παραγωγή καινοτόμων αμυντικών προϊόντων. Αυτό που πρέπει ιδιαίτερα να επισημανθεί, είναι ότι ο ΕΟΑ θα προβαίνει σε ετήσιο έλεγχο των δαπανών των κ-μ, αναφορικά με την υλοποίηση αμυντικών προγραμμάτων, μέσω ενός μηχανισμού που ονομάζεται Coordinated Annual Review on Defence (CARD). Αυτό σημαίνει ότι η χρηματοδότηση προγραμμάτων θα γίνεται στη βάση εκπλήρωσης συγκεκριμένων κριτηρίων και αναιρεί τα επικοινωνιακά παιχνίδια του κ. Καμμένου.
Ένα άλλα χαρακτηριστικό της PESCO είναι ο καθορισμός υψηλών προαπαιτούμενων για την επιλογή των κ-μ που θα συγκροτήσουν το σκληρό πυρήνα της. Αυτή η επιλογή θα καταστήσει τη Συνεργασία μια λέσχη πρόθυμων και ικανών κρατών, τα οποία θα μπορούν να επωμιστούν το οικονομικό βάρος αυτής της πρωτοβουλίας, αλλά και να αναπτύξουν δυνάμεις και δυνατότητες οπουδήποτε απαιτηθεί. Αυτό δημιουργεί υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη, τα οποία θα πρέπει:
- Να διαθέτουν μέρος των αμυντικών τους δαπανών για επενδύσεις στην αμυντική τους βιομηχανία, αλλά και για την παραγωγή καινοτόμων αμυντικών προϊόντων.
- Ένα σημαντικό ποσοστό των δυνατοτήτων τους (οπλικά συστήματα, μέσα), να προέρχεται από τις ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες.
- Να αναπτύσσουν τις δυνάμεις που έχουν δηλώσει στη συνεργασία, εάν τους ζητηθεί και στον τόπο που έχει ζητηθεί. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα δύναται η κυβέρνηση κ-μ, για οποιονδήποτε λόγο, να εμποδίζει τη διάθεση των δυνάμεων που έχουν δηλωθεί.
- Η ετήσια απόδοση των κ-μ, όπως θα προκύπτει από το CARD, θα κρίνει τόσο τη συνέχιση της επιχορήγησης από το EDF, όσο και την παραμονή της χώρας στον σκληρό πυρήνα της PESCO.
- Μελετάται, οι αποφάσεις να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία (Qualified Majority), προκειμένου να μην μπλοκάρονται οι διαδικασίες με την άσκηση του δικαιώματος της αρνησικυρίας (veto).
Αν υλοποιηθούν τα παραπάνω, είναι δεδομένο ότι η Συνεργασία θα επιτύχει θεαματικά αποτελέσματα, τόσο στον τομέα της ασφάλειας όσο και στην ενίσχυση των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών.
Πριν προχωρήσουμε στη θέση που πρέπει να λάβει η χώρα μας, αναφορικά με τη συγκεκριμένη Συνεργασία, και για την απόκτηση όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικής εικόνας, θα ήταν καλό να παρουσιάσουμε τις παρακάτω εκτιμήσεις:
- Όπως είναι γνωστό ένας ζωτικός χώρος για τη Γαλλία θεωρείται η Αφρική (πρόσφατες επιχειρήσεις στο Μάλι) και η περιφρούρηση των συμφερόντων της ίσως επιβάλλει η περιοχή αυτή να αποτελέσει ένα πιθανό θέατρο επιχειρήσεων.
- Οι χώρες που διαθέτουν ισχυρή παρουσία στο χώρο της αμυντικής βιομηχανίας θα επωφεληθούν από την αύξηση της χρήσης ευρωπαϊκών οπλικών συστημάτων.
- Θεωρείται βέβαιο, ότι η πρόσβαση στις επιδοτήσεις του EDF θα είναι ανάλογες της συνεισφοράς (στα οικονομικά βάρη και στις επιχειρήσεις) κάθε κ-μ.
Η χώρα μας λοιπόν, έχοντας υπόψη τα παραπάνω πρέπει να μελετήσει σε βάθος το πλαίσιο της Συνεργασίας, υπό το πρίσμα των εθνικών συμφερόντων αλλά και των δυνατοτήτων μας και οπωσδήποτε, να δώσει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα:
- Συμφέρει τη χώρα μας η πιθανή διάθεση δυνάμεων σε περιοχές πέραν της Ανατολικής Μεσογείου, δηλ. αυτής που εντοπίζονται τα εθνικά μας συμφέροντα;
- Υπάρχει η πολιτική βούληση για εμπλοκή σε επιχειρήσεις, όπου, ενδεχομένως, θα υπάρχουν θύματα;
- Η συμμετοχή στο συγκεκριμένο σχήμα και η συνακόλουθη ανάπτυξη δυνατοτήτων εξυπηρετεί την Εθνική Αμυντική Στρατηγική;
- Έχουμε χαράξει μια εθνική πολιτική αναφορικά με την αμυντική μας βιομηχανία, προκειμένου να συμμετάσχουμε σε συμπαραγωγές οπλικών συστημάτων, αλλά και να επωφεληθούμε από τις χρηματοδοτήσεις του EDF;
- Σε περίπτωση που δηλώσουμε δύναμη στη Συνεργασία (π.χ Battle Group), έχουμε την οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξουμε αυτό το εγχείρημα; Είναι ο εξοπλισμός συμβατός με τις προδιαγραφές που θέτει η Συνεργασία ή θα χρειαστεί να προβούμε σε νέες προμήθειες; Οι οικονομικές απαιτήσεις που προκύπτουν για τη χώρα μαςαπό τη συμμετοχή δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό για το αν θα ανταποκριθούμε αυτή την κρίσιμη οικονομικά περίοδο λαμβανομένου υπόψη ότι σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει διαδικασία αποβολής (εξόδου).
Η ΕΕ αποτελεί ένα σοβαρό προμηθευτή ασφαλείας, ο οποίος, με τους μηχανισμούς που διαθέτει (οικονομία, διπλωματία κλπ), μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας στην περιοχή μας. Επιπλέον, δεν νοείται ένα μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, όπως η χώρα μας, να απέχει από κρίσιμες ευρωπαϊκές διαδικασίες.
Συνεξετάζοντας λοιπόν τα παραπάνω, υπό το πρίσμα των εθνικών συμφερόντων, τη στρατηγική θέση της χώρας μας, αλλά και τη δυσχερή οικονομική κατάσταση, κρίνεται απαραίτητη η συμμετοχή μας στην PESCO, όχι όμως με τη διάθεση μάχιμων δυνάμεων (Battle Groups), αλλά με τη διάθεση υποδομών (αεροδρόμια, λιμάνια), καθώς και με την παροχή άλλων διευκολύνσεων (στρατηγικές μεταφορές, επιτήρηση, επικοινωνίες), που θα παράσχουν πολύτιμη υποστήριξη σε ενδεχόμενες επιχειρήσεις.
- Ο κ. Λάμπρος Τζούμης είναι Αντιστράτηγος ε.α.
