Πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες, περιέχει υπόμνημα – πρόταση τριών προσωπικοτήτων, καταγόμενων από την κατεχόμενη Αμμόχωστο (Βαρώσια) για επιστροφή της στους νόμιμους κατοίκους της. Η πρόταση, η οποία συντάχθηκε από τους Θεόφιλο Θεοφίλου – πρώην πρέσβη, Γεώργιο Αρέστη – πρώην δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου και τέως δικαστή του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Δημήτριο Χατζηχαμπή – τέως πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, υποβλήθηκε στους υποψηφίους προέδρους για τις εκλογές του Ιανουαρίου, Νίκο Αναστασιάδη, Νικόλα Παπαδόπουλο και Σταύρο Μαλά.
Οι συντάκτες της πρότασης υποστηρίζουν ότι αυτή (σσ: η πρόταση), για να “μπορεί να εξασφαλίσει τη διεθνή στήριξη και να τύχει αποδοχής από την Τουρκία θα πρέπει να είναι από τη μια δελεαστική για τους Τουρκοκύπριους και από την άλλη να διασφαλίζει οφέλη και στις δύο κοινότητες”.
Στην πρόταση οι συντάκτες της προειδοποιούν ότι τυχόν άνοιγμα της πόλης υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση “ενδέχεται να δημιουργήσει πρόσθετα προβλήματα στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και να διχάσει τους Αμμοχωστιανούς ως εκ της απογοήτευσης και εξάντλησης στείρων δεκαετιών”.
Υποστηρίζουν πως το θέμα των Βαρωσίων πρέπει να τεθεί εκ νέου στο πλαίσιο των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών, τονίζοντας: “Έτσι, θα αδυνάτιζε οποιαδήποτε τουρκική πρώτη κίνηση επωφελούμενη της δικής μας αδράνειας στο θέμα”. Οι τρεις επιφανείς Αμμοχωστιανοί φρονούν ότι “υπάρχει πρόσφορο έδαφος για τέτοια πρωτοβουλία, όπως προκύπτει και από την προσφάτως σχετική αναφορά του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών στην έκθεσή του για την τελευταία διάσκεψη και με δεδομένη την επανάληψη της πάγιας θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για επιστροφή των Βαρωσίων, αλλά και από την ευλόγως αναμενόμενη στήριξη της διεθνούς κοινότητας και ιδιαιτέρως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πλέον εμπλέκεται στο θέμα”.
Στο υπόμνημα, το οποίο εξασφάλισε το ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπενθυμίζεται ότι στη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου του 1979 υπήρχε πρόνοια για προτεραιότητα στην επίτευξη συμφωνίας για επανεγκατάσταση στα Βαρώσια υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών – και Βαρώσια δεν είναι μόνο η περίκλειστη περιοχή, αλλά όλη η εκτός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου. Τονίζεται ότι τα ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που ακολούθησαν, εκφράζουν την ίδια προς τούτο αντίληψη των Ηνωμένων Εθνών και περιέχουν την απόφαση της διεθνούς κοινότητας για την επιστροφή των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη προς επανεγκατάσταση.
Οι σκέψεις και εισηγήσεις, που εκτίθενται στο υπόμνημα, χωρίς να είναι -όπως σημειώνεται- πλήρεις ή εξαντλητικές, σκοπό έχουν να δώσουν το στίγμα, που πρέπει να διέπει την παράδοση των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη. Ειδικότερα αναφέρονται τα ακόλουθα:
1. Η ανοικοδόμηση της πόλης εξυπακούει δαπάνες δισεκατομυρίων και συνεχείς εργασίες πολλών ετών. Τούτο θα καταστήσει την Αμμόχωστο ένα τεράστιο και διαρκές εργοτάξιο που, πέραν της χρηματοδότησής του, θα ελκύσει αναλόγως μεγάλο αριθμό επενδύσεων και εργαζομένων, παρέχοντας πρωτοφανείς οικονομικές ευκαιρίες και συμβάλλοντας τα μέγιστα στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη ολοκλήρου της Κύπρου. Στην ανοικοδόμηση της πόλης θα πρέπει να συμμετέχουν σε συνεργασία και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι, όπως και άλλοι για να παρέχεται ανάλογο όφελος και στις δύο κοινότητες, οι δε Τουρκοκύπριοι αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να μετέχουν και στη μετέπειτα οικονομική ζωή της πόλης. Τούτο θα σηματοδοτήσει και την ευρύτερη συνεργασία, η οποία παρέχεται μέσω της οικονομίας, αφού η οικονομία, και μάλιστα στη σύγχρονη εποχή, ενώνει.
2. Η εξασφάλιση των οικονομικών πόρων για την ανοικοδόμηση της πόλης, σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικές πηγές, θα διευκολυνθεί από την προοπτική της δικοινοτικής συμμετοχής, ιδιαιτέρως στο πολιτικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συνδρομή της μπορεί ευλόγως να αναμένεται και να είναι σημαντική, τονίζοντας την παρουσία της, αλλά και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της πόλης και ενισχύοντας την τουρκοκυπριακή κοινότητα, η οποία θεωρεί εαυτή αδικημένη από την Ένωση.
3. Το λιμάνι της πόλης θα μπορεί να τεθεί υπό τη συνδιαχείριση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων υπό καθεστώς που θα συμφωνηθεί για τη διεξαγωγή νομίμως ελευθέρου εμπορίου. Τα πλεονεκτήματα και για τις δύο κοινότητες θα είναι σημαντικά και η συνεργασία των θα ενισχυθεί περαιτέρω.
4. Η παραλιακή περιοχή νοτίως των τειχών, η οποία ευρίσκεται κοντά στην περίκλειστη πόλη θα προσφέρεται ιδανικώς για τη δημιουργία μαρίνας, με συμμετοχή στην κατασκευή και συνδιαχείριση των δύο κοινοτήτων υπό καθεστώς ανάλογο εκείνου του λιμανιού. Τούτο, πέραν του οικονομικού οφέλους, θα συμβάλει στην εξωτερική επικοινωνία και στην ανάπτυξη της πόλης και στην ενίσχυση της συνεργασίας των δύο κοινοτήτων.
5. Η Αμμόχωστος θα προσφέρεται κατ’ εξοχή για τη δημιουργία δικοινοτικού Κέντρου Κυπριακών Σπουδών και ανάλογων εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων προς περαιτέρω προώθηση της συνεργασίας των δύο κοινοτήτων. Όπως και η οικονομία, έτσι και ο πολιτισμός ενώνει.
6. Η εντός των τειχών πόλη θα μπορεί να περιληφθεί με προς τούτο διαβήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, και μάλιστα άμεσα, στον κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, προσφερόμενη για κοινή πολιτιστική δραστηριότητα με διεθνή εμβέλεια.
7. Η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στα κατεχόμενα έχει ανασταλεί με την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορεί να εξεταστεί κατά πόσον είναι πρόσφορο να επεκταθεί το κοινοτικό κεκτημένο στα Βαρώσια με την επιστροφή των στα Ηνωμένα Έθνη για επανεγκατάσταση. Τούτο θα προσφέρει σημαντικό όφελος και στους Τουρκοκυπρίους ως πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνάρτηση με την εκεί εμπλοκή και παρουσία της στην ανοικοδόμηση, αλλά και ενδεχόμενη συμμετοχή της στη λειτουργία του λιμανιού και θα ανοίξει την προοπτική επέκτασης του κοινοτικού κεκτημένου σε όλη την Κύπρο, όταν επέλθει η λύση του Κυπριακού.
8. Στην εν λόγω περιοχή, ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα μπορούν να εγκατασταθούν θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα ένας Οργανισμός (Agency), λαμβανομένου μάλιστα υπ’ όψη ότι η Κύπρος δεν έχει εισέτι εξασφαλίσει οποιονδήποτε τέτοιο Οργανισμό.
Οι συντάκτες του υπομνήματος διατυπώνουν σκέψεις, πέραν της επιστροφής των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη για επανεγκατάσταση, που θα μπορούσαν να τύχουν μελέτης και επεξεργασίας σε μεταγενέστερο στάδιο, διευκολύνοντας μάλιστα και την επιδιωκόμενη ομοσπονδιακή λύση.
1. Για σκοπούς οικονομικής βιωσιμότητας και ανάπτυξης, αλλά και της επιθυμητής επανένωσης, η Αμμόχωστος μπορεί να επεκταθεί σε ευρύτερη περιοχή βορείως των τειχών, ώστε να περιλαμβάνει και την παλαιά και τη νέα πόλη, με δυνατότητα επέκτασης προς και μέχρι και την Καρπασία, η οποία και να αποτελέσει ομοσπονδιακή περιοχή στο πλαίσιο της λύσης διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας. Τούτο θα διευκολύνει και τη διευθέτηση του εδαφικού, αλλά και της ακτογραμμής, η οποία θα εμπίπτει στη δικαιοδοσία των αντιστοίχων ζωνών.
2. Το λιμάνι της πόλης θα μπορεί να τεθεί υπό την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως ομοσπονδιακό λιμάνι.
3. Στην εν λόγω περιοχή, ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα μπορούν να εγκατασταθούν θεσμοί του μελλοντικού ομοσπόνδου κράτους. Ακόμα, το προτεινόμενο Κέντρο Κυπριακών Σπουδών, καθώς και το ήδη λειτουργούν Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Μεσογείου μπορούν να καταστούν ομοσπονδιακό πανεπιστήμιο προς εμπέδωση μέσω ενιαίων σπουδών της ομοσπονδιακής συνείδησης και του κοσμοπολιτισμού, που είναι η ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία ανθρώπων με διαφορετική εθνότητα, θρησκεία, γλώσσα και πολιτισμό.
4. Με αυτά τα δεδομένα, η Αμμόχωστος, ήδη επανενωμένη ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα προσφέρεται ιδανικώς με τη λύση και ως ομοσπονδιακή πρωτεύουσα.
