Είναι πλέον γνωστό πως εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες έλαβαν από τα Πιστωτικά Ιδρύματα δάνεια σε ξένο νόμισμα προκειμένου να προβούν, οι περισσότεροι εξ’ αυτών, σε αγορά κατοικίας. Στην Ελλάδα υπολογίζεται πως το εν λόγω ζήτημα αφορά περισσότερους από 200.000 συνανθρώπους μας, συνυπολογίζοντας συνοφειλέτες και εγγυητές που φαίνεται να εγκλωβίστηκαν και οι ίδιοι σε αυτόν τον κυκεώνα.
Όπως σε όλη την Ευρώπη, έτσι και στην Χώρα μας δημιουργήθηκε Καταναλωτικό Σωματείο (Σύλλογος Δανειοληπτών Ελβετικού Φράγκου- ΣΥΔΑΝΕΦ) με σκοπό την Συλλογική υπεράσπιση αυτών των χιλιάδων οικογενειών.
Ο ΣΥΔΑΝΕΦ, προκειμένου να ασκήσει Συλλογικές αγωγές (βάση του ν.2251/94) ένωσε τις δυνάμεις του με το ΙΝΚΑ Κρήτης και τη Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτικών Ενώσεων (ΓΟΚΕ). Έτσι και έγινε. Κατατέθηκαν 4 Συλλογικές αγωγές με χιλιάδες μάλιστα συμμετέχοντες δανειολήπτες – μέλη του ΣΥΔΑΝΕΦ, κατά των 4 συστημικών Τραπεζών που χορήγησαν δάνεια σε ελβετικό Φράγκο.
Πρώτη δικαστική απόφαση επί Συλλογικής αγωγής
Πρώτη δικαστική απόφαση επί συλλογικής αγωγής κατά της Eurobank ήταν η υπ’αριθμ. 334/2016 Π.Π.Α που δικαίωσε σε 1ο βαθμό χιλιάδες δανειολήπτες – συμμετέχοντες στην αγωγή, γκρεμίζοντας τα νομικά επιχειρήματα μεγάλης συστημικής τράπεζας που μεταξύ άλλων, είχε επικαλεστεί την ορθή προσυμβατική ενημέρωση (με παραδείγματα και έκθεση μελλοντικών δυνητικών επιπτώσεων για τον Καταναλωτή). Μάλιστα η εν λόγω δικαστική απόφαση 334/2016, που διέταξε την επαναφορά αρχικής ισοτιμίας με αναδρομική ισχύ, τόσο από την νομική κοινότητα, όσο και από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Δανειοληπτών Ελβετικού Φράγκου αναδείχτηκε ως η ναυαρχίδα των αποφάσεων που θα άνοιγε τον δρόμο της οριστικής δικαίωσης. Η συγκεκριμένη απόφαση, όπως ήταν αναμενόμενο αμφισβητήθηκε πριν περίπου 1 χρόνο (2017), ασκώντας το δικαίωμα της Έφεσης η Τράπεζα.
Νέες δικαστικές αποφάσεις
Προ ολίγων μηνών εκδόθηκαν και οι δικαστικές αποφάσεις των υπολοίπων Τραπεζών κατά των οποίων ασκήθηκαν Συλλογικές αγωγές βάση του ν.2251/94, δικαιώνοντας και πάλι τους δανειολήπτες έναντι των νομικών ισχυρισμών των τραπεζών Εθνικής και Alpha Bank και προκειται για τις υπ.αριθμ.799/2017 & 800/2017 Π.Π.Α. Την ίδια όμως περίοδο εκδόθηκε και η δικαστική απόφαση που αφορούσε την ασκηθείσα συλλογική αγωγή κατά της τράπεζας Πειραιώς (υπ.αριθμ. 886/2017 ΠΠΑ), δικαιώνοντας όμως αυτή τη φορά την Τράπεζα, χωρίς όμως η απόφαση να υπεισέρχεται στην «ουσία» όπως λένε και οι ίδιοι οι νομικοί κύκλοι.
«Σκωτσέζικο ντους»
Σκωτσέζικο ντους για τους χιλιάδες δανειολήπτες αποτέλεσε η μόλις προ ολίγων ημερών απόφαση που εξέδωσε το Εφετείο Αθηνών (υπ.αριθμ. 911/2018 ), αποτέλεσμα της Έφεσης που άσκησε η Τράπεζα στην απόφαση 334/2016 Π.Π.Α, ανατρέποντας μάλιστα όλο το διατακτικό της Πρωτόδικης απόφασης . Μεταξύ άλλων, επικράτησε αυτήν την φορά ο ισχυρισμός περί ορθής παρεχόμενης ενημέρωσης εκ μέρους της Τράπεζας, αλλά και ουσιαστικά περί μη ανισορροπίας σχέσης Καταναλωτή και Πιστοληπτικού ιδρύματος. Ένας ισχυρισμός που όμως θα καταπέσει στην επόμενη δικαστική βαθμίδα υπό το πρίσμα ότι ναι μεν εφαρμόζεται το εθνικό δίκαιο στο συγκεκριμένο θέμα υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι τα ελληνικά δικαστήρια θα πρέπει να το ερμηνεύουν απαρέγκλιτα στο πνεύμα του κοινοτικού δικαίου. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την σε βάθος εξέταση της νομολογίας του ΔΕΕ και των Ευρωπαϊκών Οδηγιών.
Την ίδια στιγμή που τα δικαστήρια ανά την Ευρώπη δικαιώνουν οριστικά τους δανειολήπτες σε ξένο νόμισμα, στην Ελλάδα χιλιάδες δανειολήπτες προσφεύγουν στον Άρειο πάγο με συλλογική αγωγή, αμφισβητώντας την απόφαση του Εφετείου.
* Απόφαση Αρείου πάγου Ισπανίας
Για θετική αμετάκλητη απόφαση προς χρήση από όλα τα δικαστήρια της Ευρώπης που εκδικάζουν δάνεια σε ξένο νόμισμα κάνουν λόγο Ισπανικές καταναλωτικές Οργανώσεις.
Για κορυφαία και ιδιαίτερη απόφαση, γίνεται λόγος στην Ελλάδα, καθώς η έδρα του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ισπανίας κάνει συνεχή μνεία σε όλες τις Ευρωπαϊκές οδηγίες και αποφάσεις που έχουν εκδοθεί πρόσφατα σχετικά με τα δάνεια σε ξένο νόμισμα, ερμηνεύοντάς τες προς όφελος των δανειοληπτών.
Πρόκειται για την υπ.αριθμ. 608/2017 Ανωτάτου δικαστηρίου της Μαδρίτης, που εκδόθηκε στη δύση του έτους 2017 , κάνοντας μνεία σε όλες τις πρόσφατες Κοινοτικές οδηγίες , όπως η γνωστή σε όλους μας – καθώς ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο – 2014/17 / ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Φεβρουαρίου 2014. Υπενθυμίζεται πως για την εν λόγω Οδηγία, κατά το διάστημα της αναγκαστικής ενσωμάτωσης της είχε επικρατήσει μεγάλη αναστάτωση στην Χώρα μας, προκαλώντας μάλιστα σχετικές επερωτήσεις στην Βουλή (περί της προθέσεως των κυβερνόντων για νομοθετική επίλυση του ζητήματος). Δανειολήπτες μιλούν τώρα για απαντήσεις και ερμηνείες που δόθηκαν τότε με σκοπό να κρυφτεί το πρόβλημα κάτω από το χαλί, αφού ναι μεν η συγκεκριμένη Οδηγία αφορούσε τα δάνεια σε ξένο νόμισμα που θα συναφθούν στο μέλλον, ποτέ όμως δεν αναφέρθηκε πως ουσιαστικά επρόκειτο και για μια γενναία παραδοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τα οξύτατα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με την χορήγηση εκατομμύριων τέτοιων δάνειων σε όλη την Ευρώπη. Εξάλλου, η υποχρέωση διαφάνειας κατά τη σύναψη των εν λόγω δανείων είναι προϋπάρχουσα της ισχύος της εν λόγω οδηγίας, δεδομένου ότι απορρέει από τη ρύθμιση της οδηγίας για τις καταχρηστικές ρήτρες.
* Απόφαση Αρείου πάγου της Γαλλίας.
Άλλη μια σπουδαία απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου ήρθε μόλις πρόσφατα να ταράξει τα νερά, δικαιώνοντας εκ νέου τους δανειολήπτες. Πρόκειται για την Απόφαση υπ.αριθ. 441/2017 του Αρείου πάγου της Γαλλίας που κατακεραυνώνει το Εφετείο το οποίο δικαίωσε αρχικά την Τράπεζα.
Στη συγκεκριμένη δικαστική απόφασης του ο Άρειος Πάγος, κατακεραυνώνει την δευτεροβάθμια απόφαση του Εφετείου, κάνοντας λόγο μάλιστα πως με την απόφασή του (το Εφετείο) παραβίασε απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, λέγοντας συνοπτικά τα εξής: «…Επειδή το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει νομολογήσει ότι ο εθνικός Δικαστής πρέπει να εξετάζει αυτεπαγγέλτως τον καταχρηστικό χαρακτήρα μιας συμβατικής ρήτρας όταν έχει στην διάθεσή του όλα τα απαραίτητα στοιχεία, νομικά και πραγματικά για τον σκοπό αυτό και ότι όταν κρίνει μια τέτοια ρήτρα ως καταχρηστική, δεν την εφαρμόζει (λαμβάνει υπόψη)…
…Επειδή η απόφαση (του Εφετείου) έκρινε νόμιμη τη ρήτρα σύνδεσης και απέρριψε τα αιτήματα σε ευθύνη και αποζημίωση των δανειοληπτών. Ότι κρίνοντας έτσι, ενώ πρόεκυπτε από τα πραγματικά και νομικά στοιχεία που ανεπτύχθησαν ενώπιων του, ότι σύμφωνα με την επίδικη σύμβαση, οι μηνιαίες δόσεις ήταν πιθανό να αυξηθούν, χωρίς όριο, κατά την τελευταία πενταετία έτσι ώστε υποχρέωνε (το Εφετείο) να αναζητήσει αυτεπαγγέλτως, κυρίως εάν το ρίσκο του συναλλάγματος δεν βάρυνε αποκλειστικά και μόνο τους δανειολήπτες, και εάν κατά συνέπεια, η επίδικη ρήτρα δεν είχε ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει μια σημαντική ανισορροπία ανάμεσα στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών της σύμβασης, εις βάρος των καταναλωτών, το Εφετείο παραβίασε την προαναφερόμενη απόφαση του Δ.Ε.Κ…»
* Απόφαση Αρείου πάγου της Γερμανίας
Σειρά έχει το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Καρλσρούης (Bundesgerichtshof – BGH είναι το Ανώτατο Δικαστήριο της Aστικής και Ποινικής δικαιοδοσίας στη Γερμανία), το οποίο στην υπόθεση XI ZR 152/17, στις 19 Δεκεμβρίου 2017 αποφάσισε υπέρ του δανειολήπτη. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη δίκη δεν αφορούσε έναν καταναλωτή, το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Δικαστήριο αποφάνθηκε σχετικά με το επεξηγηματικό καθήκον της τράπεζας που πρέπει απαραίτητα να υφίσταται όσον αφορά τα δάνεια σε ξένο νόμισμα , αλλά και τη συμπερίληψη συγκεκριμένων αδυναμιών και κινδύνων που περιλαμβάνουν αυτά τα δάνεια.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναφερθεί ότι στην συγκεκριμένη υπόθεση του Γερμανικού Δικαστηρίου η αγωγή που ασκήθηκε κατά της τράπεζας αφορά δημόσιο νομικό πρόσωπο – μια ολόκληρη τοπική κοινότητα που βρέθηκε να έχει δανειοδοτηθεί. Συγκεκριμένα πρόκειται για ένα δάνειο σε ελβετικά φράγκα που λήφθηκε το έτος 2007 από μια τοπική κοινότητα της επαρχίας της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας (18.000 κατοίκους, με ποσό δανείου 3 εκατ. Ευρώ). Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η τράπεζα υποχρεούται επίσης να εκπληρώνει το επεξηγηματικό της καθήκον και στην περίπτωση δανειακών συμβάσεων με εταιρείες και άλλα νομικά πρόσωπα. Αν και η απόφαση του Γερμανικού ομοσπονδιακού δικαστηρίου αφορά μια συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση, αυτή η απόφαση στη Γερμανική έννομη τάξη σημαίνει πράγματι ότι όλα τα πρωτοβάθμια δικαστήρια στη Γερμανία θα ενεργούν πλέον με οδηγό την απόφαση αυτή.
* Απόφαση Ανώτατου δικαστηρίου της Σλοβενίας
Το έτος 2018 χαμογέλασε στους δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο και στη Σλοβενία, καθώς το Ανώτατο Σλοβενικό δικαστήριο, ακυρώνει δάνειο ελβετικού φράγκου λόγω συναλλαγματικών κινδύνων. Συγκεκριμένα, οι δικαστές της Σλοβενίας ακύρωσαν ένα δάνειο που πάρθηκε σε ελβετικό φράγκο για αγορά κατοικίας, επειδή οι υψηλοί κίνδυνοι μιας τέτοιας συναλλαγής δεν εξηγήθηκαν με πλήρη σαφήνεια στον καταναλωτή.
Όπως μας γνώρισαν οι νομικοί που ασχολήθηκαν με την υπόθεση, ο κυριότερος λόγος που φαίνεται να οδηγήθηκε σε αυτή την απόφαση το Ανώτατο Δικαστήριο, είναι ότι οι τράπεζες είχαν επίγνωση των υψηλών κινδύνων και της πιθανότητας υποτίμησης του ελβετικού φράγκου αλλά δεν ενημέρωναν με σαφήνεια τους καταναλωτές για τους κινδύνους αυτούς, ενώ την ίδια στιγμή καρπώνονταν τα όποια οφέλη προέκυπταν.
Σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, ο οφειλέτης πρέπει να επιστρέψει στην Αυστριακή Τράπεζα μόνο το ποσό του δανείου που έλαβε αρχικώς χωρίς τις σχετικές ανατιμήσεις.
Αυτό σημαίνει ότι η συνολική αποπληρωμή θα είναι τουλάχιστον κατά 60 τοις εκατό χαμηλότερη από ό, τι θα ήταν αν η δανειακή σύμβαση δεν ακυρώνονταν.
Συνέχιση του δικαστικού τους αγώνα προαναγγέλλουν οι δανειολήπτες
Το σίγουρο είναι ότι όλες αυτές οι νέες νομικές εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη, φαίνεται να πεισμώνουν τους καταναλωτές- δανειολήπτες δίνοντάς τους περαιτέρω ώθηση για τις Συλλογικές δικαστικές διεκδικήσεις τους.
Οι δανειολήπτες μοιάζουν ανυποχώρητοι μέχρι τελικής δικαίωσης καθώς όπως οι ίδιοι μας λένε το περιβόητο κούρεμα που ακούγεται τον τελευταίο καιρό αφενός απευθύνεται σε “κόκκινους” δανειολήπτες, αφετέρου υποχρεώνει το δανειολήπτη να αναγνωρίσει το υπέρογκα αυξημένο κεφάλαιο και μηνιαία δόση του δανείου όπως αυτά έχουν σήμερα διαμορφωθεί ». Τονίζοντας ακόμη, πως οι δανειολήπτες ελβετικού φράγκου ευελπιστούν πλέον το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας μας να αφομοιώσει τις αποφάσεις του ΔΕΕ όπως έπραξαν τα Ανώτατα Δικαστήρια άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, δίνοντας ένα τέλος στο μαρτύριο χιλιάδων οικογενειών, αλλά πετυχαίνοντας παράλληλα μέσω έκδοσης θετικής απόφασης να μην κοκκινίσουν επιπλέον χιλιάδες δάνεια που κινούνται σήμερα σε οριακό σημείο, απομακρύνοντας οριστικά τον κίνδυνο εκτίναξης των επισφαλειών»
* Ο κ. Παντελής Αντωνιάδης είναι Πρόεδρος του ΣΥ.ΔΑΝ.Ε.Φ
