Περίπου το 70% των πολιτών στην ΕΕ θεωρεί τα παραδοσιακά ΜΜΕ ως περισσότερο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης σε σχέση με το Διαδίκτυο
Με μία έκθεση που παραδόθηκε την Δευτέρα, 12 Μαρτίου 2018, στην Επίτροπο Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας Mariya Gabriel, η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο προτείνει έναν ορισμό του φαινομένου και προβαίνει σε μία σειρά από συστάσεις.
Πιο συγκεκριμένα, οι ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες τίθενται υπέρ ενός Κώδικα Συμπεριφοράς και Δεοντολογίας στον οποίο θα υπόκεινται οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η έκθεση συμπληρώνει τα πρώτα ευρήματα από μία δημόσια διαβούλευση και μία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύονται την ίδια ημερομηνία. Οι εν λόγω συνεισφορές θα ληφθούν υπόψη από την Επιτροπή κατά την προετοιμασία της ανακοίνωσης αναφορικά με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο, η οποία θα δημοσιευθεί την άνοιξη.
Η Επίτροπος Gabriel δήλωσε: «Ευχαριστούμε την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου και ιδίως την Καθηγήτρια Madeleine de Cock Buning για την εξαιρετική δουλειά της στην καθοδήγηση της ομάδας και την τήρηση των αυστηρών προθεσμιών. Μαζί με όλες τις γνώμες που συλλέχθηκαν και την σε βάθος συλλογική ειδίκευση, έχουμε πλέον στη διάθεσή μας μία μεγάλη γκάμα υλικού που θα μας βοηθήσει να προτείνουμε έναν αριθμό υλοποιήσιμων επιλογών με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των κινδύνων που δημιουργεί η διασπορά παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο.»
Η επικεφαλής της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, Καθηγήτρια Madeleine de Cock Buning, δήλωσε: «Είμαι πολύ ικανοποιημένη με τα αποτελέσματά μας, ιδίως με τη δέσμευση όλων των παραγόντων, μαζί με τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες, για τα βήματα που συμβουλεύουμε την Επιτροπή να γίνουν. Είναι ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός στο θέμα της διασποράς της παραπληροφόρησης: κάναμε μία καλή αρχή προς την υιοθέτηση ενός Κώδικα Συμπεριφοράς και Δεοντολογίας, γεγονός το οποίο υποστηρίζεται από μια Συμμαχία πολλών παραγόντων.»
Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων προσδιορίζει το πρόβλημα
Η έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου επικεντρώνεται συγκεκριμένα στα προβλήματα που σχετίζονται με την παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο παρά με τις ψευδείς ειδήσεις. Οι εμπειρογνώμονες απέφυγαν σκόπιμα τον όρο «ψευδείς ειδήσεις», ισχυριζόμενοι πως είναι ανεπαρκής όρος για να συλλάβει τα πολύπλοκα προβλήματα της παραπληροφόρησης η οποία επιπλέον περιλαμβάνει περιεχόμενο που αναμειγνύει κατασκευασμένες πληροφορίες με γεγονότα.
Η έκθεση ορίζει την παραπληροφόρηση ως ψευδή, ανακριβή ή παραπλανητική πληροφόρηση η οποία προορίζεται, παρουσιάζεται και προωθείται για κερδοσκοπικούς λόγους ή για την εκ προθέσεως βλάβη στο κοινό. Το γεγονός αυτό μπορεί να απειλήσει τις δημοκρατικές διαδικασίες, αρχές και αξίες και μπορεί να στοχεύσει συγκεκριμένα σε διάφορους τομείς, όπως η υγεία, η επιστήμη, η εκπαίδευση και η οικονομία. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη εμπλοκής όλων των ενδιαφερόμενων μερών σε κάθε μορφή δράσης, προτείνοντας πρωτίστως μία αυτό-ρυθμιστική προσέγγιση.
Η ομάδα προτείνει την προώθηση της παιδείας στον τομέα των ΜΜΕ με σκοπό την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, την ανάπτυξη εργαλείων που θα δώσουν τη δυνατότητα σε χρήστες και δημοσιογράφους να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση, την προστασία της διαφορετικότητας και της βιωσιμότητας των ευρωπαϊκών μέσων πληροφόρησης και τη συνέχιση της έρευνας για τον αντίκτυπο της παραπληροφόρησης στην Ευρώπη.
Ακόμα, προτάσσει την υιοθέτηση ενός Κώδικα Συμπεριφοράς και Δεοντολογίας στον οποίον θα υπόκεινται οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τις 10 βασικές αρχές που υπογραμμίζονται στην έκθεση, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες θα πρέπει, για παράδειγμα, να διασφαλίζουν την διαφάνεια παρέχοντας εξηγήσεις για το πώς οι αλγόριθμοι επιλέγουν τις ειδήσεις που προβάλλονται. Σε συνεργασία με τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ, θα πρέπει να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα με σκοπό την μετάδοση περισσότερο αξιόπιστων και έγκυρων ειδήσεων και να διευκολύνουν την πρόσβαση των χρηστών σε αυτές.
Τα εν λόγω μέτρα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά ενόψει προεκλογικών περιόδων. Τέλος, η Ομάδα προτείνει την καθιέρωση μίας συμμαχίας πολλών παραγόντων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα συμφωνηθέντα μέτρα θα εφαρμόζονται, θα εποπτεύονται και θα αναθεωρούνται τακτικά.
Έρευνες επισημαίνουν τον ρόλο των ποιοτικών μέσων ενημέρωσης
Η Επιτροπή έλαβε σχεδόν 3.000 απαντήσεις κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2017. Η σκόπιμη παραπληροφόρηση με σκοπό την άσκηση επιρροής σε εκλογικές διαδικασίες και σε πολιτικές μετανάστευσης ήταν οι δύο κορυφαίες κατηγορίες ψευδών ειδήσεων οι οποίες, σύμφωνα με τις περισσότερες απαντήσεις που δόθηκαν, είναι πιο πιθανό να προξενήσουν βλάβη στην κοινωνία.
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (κατά την οποία ερωτήθηκαν περίπου 26.000 πολίτες), οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι κυκλοφορούν πολλές ψευδείς ειδήσεις εντός της ΕΕ με το 83% των ερωτηθέντων να απαντά ότι αυτό το φαινόμενο αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία. Επιπλέον, επισημαίνει τον ρόλο των ποιοτικών μέσων ενημέρωσης: οι ερωτηθέντες θεωρούν τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης ως την πιο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης (ραδιόφωνο 70%, τηλεόραση 66%, εφημερίδες και έντυπα 63%). Οι πηγές ενημέρωσης καθώς και οι ιστοσελίδες που φιλοξενούν βίντεο αποτελούν λιγότερο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης με τον δείκτη εμπιστοσύνης να κυμαίνεται στο 26% και 27%, αντίστοιχα.
Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται στα ευρήματα της δημόσιας διαβούλευσης, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι διαδικτυακοί συναθροιστές ειδήσεων (online news aggregators), τα blogs και οι ιστοσελίδες, απολαμβάνουν το μικρότερο ποσοστό εμπιστοσύνης. Αντίθετα, οι παραδοσιακές εφημερίδες και τα περιοδικά, ιστοσελίδες που ειδικεύονται στην ενημέρωση και οι ηλεκτρονικές εκδόσεις, τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, ιδιωτικά και δημόσια, απολαμβάνουν υψηλότερο ποσοστό εμπιστοσύνης (συνολικά άνω του 70%).
Σύμφωνα με τα ευρήματα της δημόσιας διαβούλευσης, η συνολική εντύπωση είναι πως η διασπορά παραπληροφόρησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθίσταται ευχερής επειδή οι ψευδείς ειδήσεις κάνουν επίκληση στο συναίσθημα των αναγνωστών (88%), μεταδίδονται για να προσανατολίσουν σε συγκεκριμένη κατεύθυνση τον δημόσιο διάλογο (84%) και θεωρούνται ως πηγή κέρδους (65%). Οι μισοί από τους συμμετέχοντες στη δημόσια διαβούλευση πιστεύουν πως δεν αποτελεί λύση ο γρήγορος έλεγχος μετά τη δημοσίευση της ψευδούς είδησης, καθώς δεν θα φτάσει στους ανθρώπους που είδαν την αρχική πληροφορία.
Ιστορικό
Στο γράμμα αποστολής που απηύθυνε στην Επίτροπο Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας Mariya Gabriel, ο Πρόεδρος Juncker ζήτησε από την Επίτροπο να ερευνήσει τις προκλήσεις που δημιουργούν οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες για τις δημοκρατίες αναφορικά με τη διασπορά ψευδούς πληροφόρησης και να αναλογισθεί τί χρειάζεται σε επίπεδο ΕΕ για να προστατευθούν οι πολίτες.
Η Ομάδα Εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου συστήθηκε με συμβουλευτικό ρόλο προς την Επιτροπή όσον αφορά την οριοθέτηση του φαινομένου των ψευδών ειδήσεων. Οι 39 εμπειρογνώμονες που διορίσθηκαν συγκέντρωσαν στο ίδιο τραπέζι αντιπροσώπους από την κοινωνία πολιτών, πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οργανισμούς μέσων ενημέρωσης, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς κύκλους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιείται ήδη στη μάχη κατά των ψευδών ειδήσεων: το 2015, ύστερα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2015, συστήθηκε η East Stratcom Task Force, υπό την αρμοδιότητα της Ύπατης Εκπροσώπου και Αντιπροέδρου της Επιτροπής Federica Mogherini, για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στις Ανατολικές γειτονικές χώρες. Πρόσθετα, οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας στην ΕΕ περιλαμβάνουν πρόβλεψη για την προστασία της ποιοτικής δημοσιογραφίας μέσω της χορήγησης ηλεκτρονικών δικαιωμάτων σε νέους εκδότες προκειμένου να προσαρμοστούν στο συνεχώς μεταβαλλόμενο ψηφιακό περιβάλλον. Σε επίπεδο ΕΕ, η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την παιδεία στα ΜΜΕ παρέχει επιπλέον μία πλατφόρμα για την ανταλλαγή καλών πρακτικών στην παιδεία στον τομέα των ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός εργαλείου για τους πολίτες με σκοπό την αποκάλυψη της παραπληροφόρησης.
Το πλήρες κείμενο της έκθεσης της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων είναι διαθέσιμο εδώ.
