Γράφει η Δανάη Φιλιώτου, Νομικός
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, αναγνωρίζοντας ότι η οικογένεια αποτελεί ζωτικό κύτταρο της κοινωνίας και το περιβάλλον για υγιή ανάπτυξη και ευημερία των μελών της, και ιδιαίτερα των παιδιών, αποφάσισε να προχωρήσει στην αναθεώρηση των νομοθεσιών του Οικογενειακού Δικαίου, με στόχο την ενίσχυση και προστασία του θεσμού της οικογένειας, κατά τρόπο που να μπορεί να εκπληρώσει πληρέστερα και αποτελεσματικότερα το ρόλο και την αποστολή της. Το γεγονός είναι αξιοσημείωτο καθώς είναι η πρώτη μεταρρύθμιση που επιχειρείται για εκσυγχρονισμό μετά από 20 χρόνια. Mόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι διεργασίες μετά από συγκρότηση εμπειρογνωμόνων και ακαδημαϊκών και ετοιμάστηκαν 7 Νομοσχέδια:
-Ο περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Τροποποιητικός Νόμος του 2018
-Ο περί Απόπειρας Συνδιαλλαγής και Πνευματικής Λύσης του Γάμου Τροποποιητικός Νόμος του 2018
-Ο περί Γάμου Τροποποιητικός Νόμος του 2018
-Ο περί Διαθηκών και Διαδοχής Τροποποιητικός Νόμος του 2018
-Ο περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Τροποποιητικός Νόμος του 2018
-Ο περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Τροποποιητικός Νόμος του 2018 -Ο περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Τροποποιητικός Νόμος του 2018.
Στα πλαίσια υλοποίησης της αναθεώρησης, το Υπουργείο έλαβε υπόψη τις απόψεις, εισηγήσεις και προτάσεις που κατατέθηκαν από πολίτες και οργανωμένα σύνολα, περιλαμβανομένης της Επιτρόπου Ισότητας και Προέδρου του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, οι οποίες κατατέθηκαν κατά τη διάρκεια ευρύτατου δημόσιου διαλόγου που διεξήχθη για το σκοπό αυτό.
Οι κυριότερες αλλαγές που θα προωθηθούν με το αναθεωρημένο νομοθετικό πλαίσιο είναι οι εξής:
-Αναθεωρείται η διαδικασία που ακολουθείται ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου, ώστε από τη μια, με την εξοικονόμηση χρόνου να προωθείται η εκδίκαση υποθέσεων κατά ταχύτερο τρόπο και, από την άλλη, το Δικαστήριο να προστατεύει περαιτέρω τα δικαιώματα του παιδιού, όπως αυτά αναγνωρίζονται σε διεθνείς συμβάσεις.
-Ρυθμίζονται θέματα που σχετίζονται με τους λόγους διαζυγίου και εισάγεται το συναινετικό διαζύγιο.
-Ενδυναμώνεται η προστασία της οικογενειακής στέγης, με πρόνοια ότι κανένας εκ των συζύγων δεν θα μπορεί να διαθέσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την οικογενειακή στέγη, χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου.
-Καθορίζονται αποτελεσματικότερες διαδικασίες συγκέντρωσης πληροφοριών για την περιουσιακή κατάσταση του/της συζύγου για σκοπούς υπολογισμού της διατροφής και αναθεωρείται το τεκμήριο συνεισφοράς του ενός συζύγου στην αύξηση περιουσίας από το ένα τρίτο στο ένα δεύτερο της αύξησης.
-Στις περιπτώσεις τέκνου, θύματος βίας στην οικογένεια, ο άλλος γονέας θα δύναται από μόνος του να ζητήσει την παρακολούθηση του τέκνου θύματος από ειδικούς εμπειρογνώμονες και την παροχή υπηρεσιών στήριξης και αποκατάστασής του
-Το Δικαστήριο θα δύναται αυτεπαγγέλτως να διατάξει την υποχρεωτική συμμετοχή των γονέων σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα ή και προγράμματα ψυχοθεραπείας ή ψυχολογικής στήριξης ή την παροχή συμβουλευτικής ή ψυχολογικής στήριξης στο παιδί χωρίς να απαιτείται η συγκατάθεση των γονέων.
-Ρυθμίζεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης για συνέχιση της καταβολής διατροφής τόσο από το δικαιούχο, όσο και από το γονέα ή το Διευθυντή Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, μετά την ενηλικίωση του τέκνου, στις περιπτώσεις όπου ειδικές περιστάσεις το επιβάλλουν.
Ο χαρακτήρας των Νομοσχεδίων είναι παιδοκεντρικός καθώς συχνά παρατηρήθηκε το φαινόμενο τα παιδιά να μετατρέπονται σε εργαλείο στα χέρια του ενός γονέα για να εκδικηθεί τον άλλο. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών: Σε οποιαδήποτε δικαστική ή άλλη διοικητική διαδικασία το παιδί δύναται να ακουστεί και να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα το ενδιαφέρει, διασφάλιση του δικαιώματος του παιδιού να παραμένει με τους γονείς του με την εισαγωγή της κοινής επιμέλειας (εξ ημισείας φύλαξης), εκτός σε περιπτώσεις όπου ο χωρισμός αυτός είναι αναγκαίος για το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού, σεβασμό στο δικαίωμα του παιδιού που ζει χωριστά από τους γονείς του ή από τον ένα από αυτούς, να διατηρεί κανονικά προσωπικές σχέσεις και να έχει επικοινωνία με τους δύο γονείς μέσω της υποχρέωσης που έχει ο γονέας να επικοινωνεί με το παιδί του, σε περιπτώσεις λύσης του γάμου ή σε περιπτώσεις όπου οι γονείς είναι εν διαστάσει, αναγνώριση εξ ημισείας της επιμέλειας του παιδιού και από τους δύο γονείς, με το πρόγραμμα επιμέλειας του παιδιού να καθορίζεται αναλυτικά στο διάταγμα του Δικαστηρίου.
Στο ίδιο πλαίσιο για προστασία και ευημερία του παιδιού εντάσσεται και η αναζήτηση εμπειρογνωμοσύνης από ειδικούς, η ετοιμασία εκθέσεων για την αξιολόγηση του συμφέροντος του παιδιού και του τρόπου εφαρμογής του διατάγματος γονικής μέριμνας, καθώς και η παραπομπή των γονέων σε υποχρεωτική συμμετοχή σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα, αν αυτό είναι προς όφελος των σχέσεων γονέων και τέκνων.
Με στόχο τη ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων με την εξοικονόμηση δικαστικού χρόνου, κατατέθηκε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών η Δέκατη Τρίτη τροποποίηση του Συντάγματος όπου σκοπείται η τροποποίηση του άρθρου 111, ώστε η σύνθεση του Οικογενειακού Δικαστηρίου σε αιτήσεις διαζυγίων να αποτελείται από ένα δικαστή αντί τριών. Συνεπακόλουθα, ανάλογες τροποποιήσεις έχουν περιληφθεί και στον Περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμο (Ν.23/1990).
Παράλληλα προωθείται και η τροποποίηση του Περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμου (Ν.23/1990) με την συμπερίληψη των θρησκευτικών ομάδων όπου τα διαζύγια για τις θρησκευτικές ομάδες θα εκδίδονται από τα Οικογενειακά Δικαστήρια και όχι από τα Επαρχιακά Δικαστήρια. Οι δικαστές των Οικογενειακών Δικαστηρίων έχουν εξειδικευμένη γνώση και μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν στα πλαίσια των διαζυγίων που αφορούν γάμους που τελούνται από τις θρησκευτικές ομάδες.
Η Νομική Υπηρεσία ανέφερε ότι υπάρχουν ακόμα κάποια κενά στην προστασία παρατημένων παιδιών ενώ ο Πρόεδρος Οικογενειακού Δικαστηρίου, εκ μέρους Ανωτάτου Δικαστηρίου ανέφερε ότι τα Νομοσχέδια είναι προς την ορθή κατεύθυνση. Το οικογενειακό δίκαιο είναι ένας ζωντανός οργανισμός και επιβάλλεται να εξελίσσεται.
Η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του παιδιού, Λήδα Κουρσουμπά εξέφρασε την τεράστια θεσμική ικανοποίηση δίνοντας τα εύσημα στον Υπουργό για την πρωτοβουλία και τον ενεργό ρόλο. Από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, ο Λάρης Βραχίμης τόνισε ότι βελτιώνει τον τρόπο απονομής οικογενειακής δικαιοσύνης. Χωρίς όμως να παύει να προβληματίζεται ως προς το πώς θα εφαρμοστεί η νομοθεσία.
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Διαζευγμένων Πατέρων έφερε στην επιφάνεια την άλλη πλευρά με τους χιλιάδες κακοποιημένους άνδρες, ψυχολογικά και σωματικά. Ο ίδιος παρακάλεσε να εντάξουν τέτοιες περιπτώσεις στα Νομοσχέδια καθώς συνήθως αποσιωπούνται. Οι υπόλοιποι καλεσμένοι συμφώνησαν ως προς την αισιοδοξία για το θετικό αυτό βήμα δίνοντας έμφαση όμως σε κενά και ασάφειες που χρήζουν περαιτέρω μελέτης.
Στις 9 Μαΐου 2018 ξεκινά η κατ’ άρθρον συζήτηση ενώ στόχος είναι να ψηφιστεί από την Ολομέλεια πριν το καλοκαίρι. Αδιαμφισβήτητα, η υλοποίηση και η πρακτική εφαρμογή των αλλαγών προωθεί τη στήριξη και ενδυνάμωση της οικογένειας, μέσα από ένα εκσυγχρονισμένο νομοθετικό πλαίσιο. Ευχή όλων μας η περαιτέρω προστασία του συμφέροντος του παιδιού και των σχέσεων με τους γονείς, ανταποκρινόμενη στις σύγχρονες ανάγκες τις εποχής μας.
